Razlika između verzija stranice "Filatelija u Bosni i Hercegovini"

Tokom druge polovine XIX vijeka, vremena otomanske vladavine nad Bosnom i Hercegovinom, transport roba, pošte i novca odvijao je se neprekidno u svim pravcima kojima su se kretali karavani otomanskih velikaša tokom svog pohoda na Zapad. Poštanskom vezom preko Bosne, vezu sa Turskom održavale su susjedne zemlje [[Austrija]] i [[Francuska]], zbog čega je u Sarajevu osnovana takozvana "Francuska pošta", dok je za prenos te pošte angažovana francuska trgovačka firma Fraissinet, a do kraja osmanskog carstva u BiH poštu su prenosili trgovci (kiridžije).<ref>{{Cite web|url=http://www.posta.ba/stranica/1/23/7.html#Historijski_razvoj|title=JP BH Pošta|website=www.posta.ba|accessdate=2016-09-12. 9. 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160403025147/http://www.posta.ba/stranica/1/23/7.html#Historijski_razvoj|archivedate=3. 4. 2016|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://prezi.com/voyzmhwxkmpj/historijski-razvoj-postanskog-saobracaja-u-bih/|title=Historijski razvoj poštanskog saobraćaja u BiH|website=prezi.com|accessdate=2016-09-12. 9. 2016}}</ref>

Početokm septembra 1879. godine objavljena je vijest o otvaranju telegrafskih stanica u [[Derventa|Derventi]], [[Doboj|Doboju]]u, [[Maglaj|Maglaju]]u, [[Banja Luka|Banjoj Luci]], Sarajevu i [[Travnik|Travniku]]u, a nešto kasnije i u [[Zenica|Zenici]], te [[Busovača|Busovači]]. Samo mjesec dana kasnije, u oktobru, formirane su telegrafske stanice u [[Brčko|Brčkom]]m, [[Jajce|Jajcu]], [[Livno|Livnu]], [[Prijedor|Prijedoru]]u, [[Tuzla|Tuzli]], [[Zvornik|Zvorniku]]u, [[Bihać|Bihaću]]u, [[Goražde|Goraždu]], Mostaru, [[Trebinje|Trebinju]] i još nekim mjestima širom Bosne i Hercegovine.

Za vrijeme otomanske vlasti je 1858. godine također uspostavljena i prva pošta [[Telegraf|telegrafskatelegraf]]ska stanica u Bosni i Hercegovini, koja je se nalazila u Mostaru, a 1864. godine je uspješno uspostavljena telegrafska stanica u Sarajevu, koja je se nalazila u jednoj privatnoj kući.

19 godina kasnije, 1911. godine, ugledni austrougarski arhitekta [[Josip Vancaš]] počeo je sa projektiranjem zgrade glavne pošte u Sarajevu, čiji če izgled podsjećati na zgradu poštanske štedionice [[Otto Wagner|Otta Wagnera]] u [[Beč|Beču]]u.

==Austrougarsko doba==

Porazom NDH, stvara se Demokratska Federativna Jugoslavija, a u BiH se koriste i dalje marke NDH, ali sa raznim žigovima u zavisnosti od dijela BiH. Tako naprimjer pošta u [[Mostar|Mostaru]]u koristi motive gradova iz NDH sa žigom ''Demokratska Federativna Jugoslavija'' i novom vrijednošću u [[Kuna (valuta)|kuna]]ma. Marke vrijede od [[28. april]]a [[1945]]. do [[31. juli|31. jula]] [[1945]]. Neke od maraka dostižu veliku vrijednost, mada ih treba razlikovati od sličnih maraka koje su se štampale za Hrvatsku i koje nisu od posebne vrijednosti, uglavnom zbog mnogo većeg tiraža. Tiraž se kreće od 1.000 komada pa do 43.000 komada, za razliku od hrvatskih izdanja koje prelaze 100.000 komada.

Raspadom Jugoslavije i proglašavanjem nezavisnosti [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]] dolazi do osnivanja [[JP BH Pošta|BH pošte]] sa sjedištem u Sarajevu. U prvo vrijeme koriste se marke bivše države sa raznim žigovima, ali zbog [[Rat u BiH|ratnih djelovanja]] dolazi do djelomičnog raspada poštanskog sistema.

Od [[15. juli|15. jula]] [[1994]]. do [[10. oktobar|10. oktobra]] [[1997]]. marke se izdaju u dinarima (10.000 starih dinara = 1 novi dinar), a [[1. oktobar|1. oktobra]] u BiH se uvodi nova valuta [[konvertibilna marka]] (1 KM = 100 dinara) koja je do danas u upotrebi. Skoro sve marke od [[1995]]. godine su i danas u opticaju. Od [[1996]]. godine marke nose naziv Bosna i Hercegovina i prepoznatljive su po amblemu pošte. BH pošta je član UPU i tematska izdanja su svake godine slična tematskim izdanjima drugih pošta u svijetu.

U posljednjih nekoliko godina motivi su interesantni, kako zbog promjenjenog grafičkog dizajna, tako i zbog specifičnosti tema. I dalje se stavlja težište na [[turizam]], gradove i poznate ličnosti: [[kraljica Jelena]], [[Husein-kapetan Gradaščević|Husein Gradaščević]], [[Mirza Bašagić]], [[Bahrija Nuri Hadžić]], [[Nasiha Kapidžić-Hadžić]], [[Mustafa Mujaga Komadina]] su samo neki od ličnosti iz bosanske historije koji su obilježeni na marka BH pošte. Također teme iz [[gastronomija|gastronomije]] (npr. "deset u pola" - sarajevski [[ćevapi]], [[blok]] izdanje sa tradicionalnim bosanskim jelima: [[dolma|dolmom]] i [[baklava|baklavom]] iz [[2005]]., sa otiskanim receptom na engleskom jeziku, ali i izdanje iz [[2007]]. godine: [[burek]] zvrk). Sa izuzetkom dva izdanja (Božićno izdanje iz 1998. godine sa motivom i natpisom ''Рођење Христово - 16.в. Срп. икона'', te izdanja iz 2005. godine sa motivom Manastira Žitomislići - gdje je ime manastira ispisano latinicom i ćirilicom), BH pošta primjenjuje isključivo latinično pismo na svojim izdanjima.

Do [[30. maj]]a [[1994]]. u opticaju su marke sa vrijednostima u hrvatskim dinarima, a nakon zamjene u Hrvatskoj, u Herceg-Bosni se i na poštanskim markama uvodi [[kuna (valuta)|kuna]] kao oznaka. Sve do [[1. januar]]a [[1999]]. kuna je platežno sredstvo u tim područjima. Nakon uvođenja [[konvertibilna marka|konvertibilne marke]] Hrvatska pošta Mostar mijenja izgled i oznake na poštanskim markama. [[10. februar|10. februara]]a [[1994]]. izlazi marka sa dodatnom oznakom Hrvatska republika Herceg-Bosna, tako da je jedina razlika amblem Hrvatske pošte Mostar (HPTM) koji je utisnut najčešće u donjem dijelu marke. Izdanja HP Mostar se tematski ne razlikuju od izdanja drugih pošta u BiH, ali sa naglaskom na gradove, područja i ličnosti iz historije hrvatskog naroda u BiH. ([[Livno]], [[Jajce]], [[Tomislavgrad]], [[Ljubuški]], itd.) Tiraži se kreću od 80.000 do 200.000 komada i godišnje izlazi oko 30-ak raznih maraka sa motivima koji se u zadnjih nekoliko godina podudaraju sa motivima ostalih pošta u BiH, što prikazuje određenu saradnju između triju pošta. Sva izdanja Hrvatske pošte Mostar su u latiničnom pismu. HP Mostar izdaje i druga filatelistička izdanja kao što su:

Filatelija u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]] počinje nakon formiranja srpske paradržave na teritoriji Bosne i Hercegovine. [[26. oktobar|26. oktobra]] [[1992]]. godine. Na markama [[SFRJ|SFR Jugoslavije]] pojavljuje se dvoredni žig ''Република Српска'' u ćiriličnom pismu. [[Nominalna vrijednost]] na jugoslavenskoj marki je precrtana sa jednom ili dvije linije i utiskana nova vrijednost koja iznosi od 5 do 500 dinara. Tipovi za katalogiziranje, razlikuju se po položaju riječi ''Српска'' u drugom redu, prema riječi ''Република'' u prvom redu. Vrijede do 1. oktobra [[1993]]. godine.<ref name="Katalog_RS">< /ref> Ovo izdanje od 11 maraka, nazvano ''Banjalučki provizorijum'', koristilo se u zapadnom dijelu Republike Srpske, dok su se u drugim dijelovima sve do početka 1993. godine koristile marke SR Jugoslavije.<ref name="Filatelija RS">[http://www.postesrpske.com/sites/state/cp/philately/o-filateliji/portal/Filatelija%20RS.aspx Поштанске марке Републике Српске - Historija filatelije u Republici Srpskoj na web stranici Srpskih pošta] {{Simboli jezika|sr|srpski}} </ref> Zbog vrijednosti na filatelističkom tržištu, postoje brojni falsifikati. U međuvremenu izlazi nova serija 11. januara [[1993]]. godine sa tri motiva i šest vrijednosti, sa motivima [[gusle|gusli]], [[Grb Srbije|srpskog grba]] i [[manastir]]a [[Pravoslavni manastir Žitomislići|Žitomislići]] kod [[Mostar]]a. Serija je nazvana ''Prve gusle''. U junu 1993. godine izalzi prvo prigodno izdanje sa tematikom referenduma povodom odbijanja [[Vance-Owenov plan|Vance-Owenovog plana]], pod imenom ''Referendum''. Seriju su činile tri marke iz serije ''Prve gusle'', sa dodatim natpisom «Референдум» и «15-16.05.'93.». Zbog hiperinflacije, marke su korištene oko 90 dana.<ref name="Filatelija RS">< /ref>

Godišnje izlazi oko tridesetak maraka koje se najčešće štampaju u malim listovima ([[tabak|tabacima]]) od po 8 maraka sa jednom [[vinjeta|vinjetom]] u sredini u [[tabak]]u 3x3 i sa sličnim tiskom i [[nazubljenje|nazubljenjem]]m. Mora se reći da marke Republike Srpske po dizajnu odgovaraju markama bivše Jugoslavije i da grafički i tematski odgovaraju npr. markama iz Srbije iz 1990-ih godina. Razlozi su vjerovatno ekonomske prirode, jer i druge pošte štampaju marke u drugim državama (npr. [[Crna Gora]] štampa neke serije novih maraka u Sarajevu, ali su grafički bliske Srbiji). Takav je sistem i [[Češka|Češkoj]] i [[Slovačka|Slovačkoj]] nakon raspada [[Čehoslovačka|Čehoslovačke]].

Srpske pošte od 14. septembra [[1997]]. godine izdaju i [[doplatne marke]] koje se izdaju povodom sedmice borbe protiv tuberkuloze i povodom sedmice Crvenog krsta svakog 8. maja. Vrijednost im je od 0,15 ND (novih dinara) [[1997]]. do 0,20 KM [[2005]]. godine. U početku su marke nazubljene, a od 1998. godine, pojavljuju se i nenazubljen marke, kao i obe varijante od 2003. godine. Tiraž je 50.000 primjeraka, do 75.000 u izdanjima od 2005. godine. Tiraž nenazubljenih markica je manji, te se kreće od 2000-3500 komada u seriji.<ref name="Katalog_RS">< /ref> Neke od njih su i samoljepljive što je trend u današnjem štampanju poštanskih maraka. Vrijede najčešće sedmicu dana i obavezne su na svakoj poštanskoj pošiljci. Motivi su jednostavni, sa likom djeteta ili sa crvenim krstom na bijeloj pozadini.

Od 2007. godine Pošta Republike Srpske izdaje i personalizirane poštanske marke. Slijedeći trend drugih evropskih pošta (npr. Austrijske pošte), postoji mogućnost na zahtjev javne institucije, privatne firme ili osobe, izdavanja [[privatne marke|privatnih maraka]] sa željenim motivom. Motivi su mogući na vlastiti zahtjev i obično se izrađuju na osnovu fotografije. Grafičko rješenje je obično ponuđeno od pošte, no može se izabrati između dvije boje i to plave i žute, kao i dva oblika, okomiti i uspravni. Na markama su, pored željenih tekstova i tekstovi ''Bosna i Hercegovina'', ''Republika Srpska'', ''Pošte Srpske'', te grb srpskih pošta, kao i nominalna vrijednost. Marke su u opticaju i predstavljaju legalno sredstvo za naplatu poštarine u unutrašnjem prometu. Marketinškim potezom omogućeno je promicanje privatnih firmi, kao i drugih institucija. Nije poznato koji su kriteriji za odobravanje motiva, kao i čime je regulirano što je dozvoljeno na motivima poštanskih marki. Cijena izrade je ovisna od naručene količine i kreće se od 1,50 [[KM]] za količinu 20-50 komada, te 0,80 KM za količinu preko 1000 komada. [[Nominalna vrijednost]] markica je za sada 0,70 KM. (''Stanje 9/2008''). U filateliji se ove marke ne katalogiziraju u poznatim [[Katalog poštanskih maraka|katalozima]], kao npr. njemačkog izdavača [[Michel]], već obično u specijalnim katalozima. Do sada ove marke nisu katalogizirane ni u jednom poznatijem katalogu. Nije poznato količina izdatih markica, a do sada su izdate 13 različitih poštanskih marki. <ref>{{Cite web |url=http://www.postesrpske.com/page.php?id=46 |title=Personalizirane marke Republike Srpske |accessdate=24. 10. 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110114074514/http://www.postesrpske.com/page.php?id=46 |archivedate=14. 1. 2011 |url-status=dead }}</ref>

U zadnjih nekoliko godina bilo je pokušaja zajedničkih izdanja sa većim ili manjim uspjehom. Osim izdanja [[CEPT]] za [[Evropa|Evropu]], koja tradicionalno izlaze u [[maj]]u, a skoro sve pošte u Evropi izdaju serije po jedinstvenom motivu, svaka od tri bosanskohercegovačke pošte izdaje zajedničke marke sa drugim državama (npr. BH pošta i [[Katar]] [[2003]].).

* ''[[Michel|MICHEL]] Europa Katalog 2001/2002 Band 2: Südeuropa,'' Schwanberg Verlag GmbH - München, Njemačka {{ISBN |3-87858-659-0}}

* ''[[Michel|MICHEL]] Österreich Spezial Katalog 1992,'' Schwanberg Verlag GmbH - München 1992., Njemačka {{ISBN |3-87858-333-8}}