Wikipedia

Razlika između verzija stranice "Bosna i Hercegovina"

Pregled historije
[pregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0
m vanjski link u "website"; razne ispravke
Red 14:
| najveći_grad = [[Sarajevo]]
| službeni_jezik = [[bosanski]]<br />[[srpski]]<br />[[hrvatski]]<ref>{{Cite web |url=http://www.vijeceministara.gov.ba/osnovne_informacije_o_bih/default.aspx?id=95&langTag=bs-BA |title=Osnovne informacije o BiH |work=vijeceministara.gov.ba |accessdate=6. 1. 2015}}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20110102211812/http://www.parlament.ba/sadrzaj/1/0/25.html</ref>{{Napomena|U Ustavu BiH nisu navedeni službeni jezici, ustavi entiteta navode tri službena jezika}}
| etničke_grupe = 50,11% [[Bošnjaci]]<br />30,78% [[Srbi]]<br />15,43% [[Hrvati]]<ref name="RP_2013RP 2013">{{RP 2013}}</ref>
| državno_uređenje = [[Federacija|Federalna]] [[Parlamentarni sistem|parlamentarna]] [[republika]]<ref name="aerodromi u BiH"/><ref>[http://www.predsjednistvobih.ba/o-bih/?cid=8143,2,1 Lična karta BiH]</ref>
| vrsta_prve_vlasti = [[Ured visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu|Visoki predstavnik]]
Red 27:
| po_površini_na_svijetu = 125. na svijetu
| procenat_vode = 1.4%
| stanovnika = {{Gubitak}}3.531.159<ref name="RP_2013"RP 2013"/><br />
{{Gubitak}}3.290.791 (Procjena 2020.)
| stanovnika_godina = 2013
Red 33:
| gustoća = 68,95
| po_broju_gustoće_na_svijetu =
| bdp_ukupno = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>$52,660 milijardi <ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=963&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=70&pr.y=18 |title=Bosnia and Herzegovina|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2010-6. 10-06. 2010}}</ref>
| bdp_godina = Procjena 2020.
| po_broju_bdp_na_svijetu = -
| bdp_per_capita = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>$14,894<ref name=imf2/>
| hdi = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>0.769<ref>{{[http://worldpopulationreview.com/countries/hdi-by-country/}}]</ref>
| hdi_godina = 2019
| hdi_nivo = <span style="color:#090;">visok</span>
| po_broju_hdi_na_svijetu =
| gini = 32,7<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html|title=Distribution of family income – Gini index|work=The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=1. 9. 2009-09-01}}</ref>
| gini_godina = 2015
| po_broju_gini_na_svijetu =
Red 57:
| komentar =
}}
'''Bosna i Hercegovina''' (skraćeno '''BiH''', neformalno '''Bosna''', [[ćirilica]] '''Босна и Херцеговина''') je [[Suverena država|suverena država]] u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnom dijelu Evrope]], smještena na zapadu [[Balkan|Balkanskog poluostrva]]. Sa sjevera, [[zapad]]a i [[Jugozapad|jugozapadajugozapad]]a graniči sa [[Hrvatska|Hrvatskom]], s [[istok]]a sa [[Srbija|Srbijom]] i na [[Jugoistok|jugoistokujugoistok]]u s [[Crna Gora|Crnom Gorom]]. [[Glavni grad|Glavni]] a ujedno i najveći grad države je [[Sarajevo]]. [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|Nezavisnost]] je stekla [[1. mart]]a 1992. godine nakon odluke građana BiH [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|referendumom o samoopredjeljenju]]. Prema rezultatima [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|Popisa stanovništva iz 2013. godine]] imala je 3.531.159 stanovnika<ref name="RP_2013"RP 2013"/>
 
Područje Bosne i Hercegovine je stalno naseljeno još od doba [[neolit]]a otkad su postojala naselja [[Kelti|keltske]] i [[Iliri|ilirske]] [[civilizacija|civilizacije]]. Kulturološki, politički i društveno, jedna je od [[Historija|historijski]] najbogatijih zemalja regiona, nakon što je prvi put naseljena [[Slaveni|slavenskim narodima]] koji je i danas nastanjuju još od 6. do 9. vijeka. Na njenom teritoriju osnovana je i prva samostalna banovina u regiji, [[Bosanska banovina]],<ref>Paul Mojzes. Religion and the war in Bosnia. Oxford University Press, 2000, str. 22; "Medieval Bosnia was founded as an independent state (Banate) by Ban Kulin (1180-12041180–1204).".</ref> u ranom 12. vijeku, od naroda koji se nazivao ''dobri [[Bošnjani]]''.<ref>Robert J. Donia, John V.A Fine (2005). Bosnia and Hercegovina: A Tradition Betrayed. C. Hurst & Co. Publishers., str. 71; In the Middle Ages the Bosnians called themselves "Bosnians" or used even more local (county, regional) names.</ref><ref>Pål Kolstø (2005). Myths and boundaries in south-eastern Europe. Hurst & Co., str. 120; ..medieval Bosnia was a country of one people, of the single Bosnian people called the Bošnjani, who belonged to three confessions.</ref> Bosanska Banovina je krajem 14. vijeka prerasla u [[Bosansko Kraljevstvo|Kraljevinu Bosnu]] koja je na samom svom početku, za vrijeme vladavine [[Tvrtko I, kralj Bosne|kralja Tvrtko I]] bila relativno velika i stabilna država. Smrću Tvrtka I snaga i uticaj bosanske države polahko opada. U to doba [[Osmanlijsko carstvo]] započinje invaziju na Jugoistočnu Evropu što je predstavljalo veliku prijetnju i za Kraljevinu Bosnu. Iscrpljena unutrašnjim sukobima i prepuštena sama sebi, pod vladavinom posljednjeg kralja [[Stjepan Tomašević, kralj Bosne|Stjepana Tomaševića]] 1463. godine Bosna gubi nezavisnost. U narednom vijeku čitavo područje današnje Bosne i Hercegovine ulazi u sastav Osmanlijskog Carstva i postaje njena najzapadnija provincija. Slabljenjem Osmanlijskog Carstva, nakon [[Berlinski kongres|Berlinskog kongresa]] [[Austro-ugarska okupacija Bosne i Hercegovine|Austro-ugarska je izvršila okupaciju Bosne i Hercegovine]] što će potrajati do [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]]. Između dva svjetska rata, Bosna i Hercegovina je bila u sastavu dvije Kraljevine, a potom i u sastavu [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] kao jedna od njenih šest republika. [[Raspad Jugoslavije|Raspadom Jugoslavije]] proglašava nezavisnost usljed čega izbija [[rat u Bosni i Hercegovini]] koji traje od 1992. do 1995. godine.
 
Bosna i Hercegovina je regionalno i međunarodno poznata po svojim prirodnim ljepotama i [[Kultura Bosne i Hercegovine|kulturnom naslijeđu]], [[Bosanska kuhinja|svojoj kuhinji]], [[Muzika u Bosni i Hercegovini|eklektičnoj i jedinstvenoj muzici]], [[Bosanska arhitektura|arhitekturi]] i svojim festivalima, od kojih su neki jedni od najvećih i najuglednijih takve vrste u jugoistočnoj Evropi.<ref>http://www.insidefilm.com/europe.html</ref>
 
U Bosni i Hercegovini uglavnom žive tri konstitutivna naroda, [[Bošnjaci]], [[Srbi]] i [[Hrvati]], a [[Bošnjaci]] su etnička većina.<ref name="RP_2013"RP 2013"/> Pored ovih naroda u Bosni i Hecegovini žive i druge etničke zajednice: [[Albanci]], [[Crnogorci]], [[Jevreji]], [[Makedonci]], [[Romi]], [[Slovenci]], [[Turci]] i drugi. Bez obzira na etničku pripadnost, državljani Bosne i Hercegovine se često od strane drugih kolokvijalno identifikuju kao Bosanci. Pojmovi [[Hercegovci|Hercegovac]] i [[Bosanac]] se održavaju na osnovu regionalne, a ne etničke razlike, pri čemu se granice regije Hercegovine ne mogu precizno definirati. Osim toga, zemlja se jednostavno nazivala ''Bosna'' sve do [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|austrougarske okupacije]] krajem [[19. vijek]]a.<ref>"The Language Situation in Post-Dayton Bosnia and Herzegovina". Toronto Slavic Quarterly.</ref><ref>{{Cite news|url=https://web.archive.org/web/20130522195429/http://bhdani.com/arhiva/88/kraj88.htm|title=MOSTAR - GLAVNI
GRAD FEDERACIJE?|last=Lovrenović|first=Ivan|date=9. 11. 1998|work=Arhiva [[BH Dani]] broj 88|quote=Zauzevši Bosnu 1878. godine, Austro-Ugarska je iz svojih razloga uvela, do tada nepoznat, dvočlani sluzbeni naziv zemlje: Bosnien und Herzegowina, ali u stvarnom administrativnom smislu to nije značilo nikakav posebni status Hercegovine. Svi kasniji sustavi samo su mehanički naslijedili taj austrougarski "patent".|access-date=3. 7. 2019|via=}}</ref>
 
Red 80:
Na području Bosne i Hercegovine materijalnu ostavštinu [[paleolit]]a obilježava najstariji spomenik paleolitske umjetnosti na jugoistoku Evrope – gravura u stijeni [[Badanj (pećina)|pećine Badanj]] kod [[Stolac|Stoca]], nazvana ''Konj napadnut strijelama'', sačuvana fragmentarno, a bila je napravljena oko 12.000. p. n. e.
 
Područje sarajevske, visočke i zeničke kotline današnje Bosne i Hercegovine bilo je jedno od glavnih područja naseljavanja još od prahistorijskih dana. Najstarija do sada poznata kultura iz neolita, u srednjoj i sjeveroistočnoj Bosni jeste [[Starčevačka kultura]], zastupljena lokalitetom [[Arheološko područje Obre|Obre I]] i Bajraci kod [[Kakanj|Kaknja]] i [[Arheološko područje Gornja Tuzla|Gornja Tuzla]]. Kasnije će [[Kakanjska kultura]] dosta utjecati na nastanak i razvoj [[Butmirska kultura|Butmirske kulture]], najznačajnije neolitske kulture u Bosni i Hercegovini.<ref>ANALIZA PRAHISTORIJSKIH KERAMIČKIH ULOMAKA SA LOKALITETA DONJE PAPRATNICE – ZAGREBNICE KOD KAKNJA -Edina Kadić, Diplomski rad, Sarajevo, 2012</ref>
 
Butmirska kultura je kultura mlađeg neolita koja se rasprostirala na teritoriji današnje [[Srednja Bosna|srednje Bosne]] između [[Zavidovići|Zavidovića]] i [[Sarajevo|Sarajeva]]. Ime je dobila po [[Prahistorijsko naselje u Butmiru|prahistorijskom naselju u Butmiru]] u općini [[Ilidža]], koje je najstarije i najpoznatije arheološko nalazište u Bosni i Hercegovini iz kasnog [[Kameno doba|Kamenog doba]]. Ostali bitni lokaliteti Butmirske kulture su [[Arheološko područje Okolište|Okolište]], [[Arheološko područje Nebo|Nebo]], i [[Arheološko područje Obre|Obre]]. Istovremeno sa Butmirskom kulturom u srednjoj Bosni, u istočnoj i sjeveroistočnoj Bosni postoji [[Vinčanska kultura]], dok je u Hercegovini [[Hvarsko-lisičićka kultura]].
Red 134:
Početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] pod vodstvom [[Ante Pavelić]]a osniva se [[10. april]]a [[1941]]. godine [[Nezavisna Država Hrvatska]] (NDH), u čiji sastav ulazi cijela Bosna i Hercegovina. Znatan dio bosanskih Hrvata i Bošnjaka učestvuju kao pripadnici vojske NDH ([[ustaše]], [[domobrani]]) dok nekolicina Bošnjaka zauzima vodeće pozicije u vlasti kao ministri u vladi NDH kao npr. [[Osman Kulenović]] i [[Džafer-beg Kulenović]]. Dio Srba bori se na strani [[četnici|četnika]] te učestvuju u progonima Hrvata i Bošnjaka. Ustaše progone i ubijaju Srbe, Rome, Jevreje i komuniste. Iz tog perioda poznata je i ''[[Sarajevska rezolucija]]'' potpisana 12. oktobra 1941. od strane sarajevskih muslimana a koja osuđuje nasilje vlasti NDH-a protiv srpskog stanovništva.
 
Jedan dio Bošnjaka, bosanskih Srba i bosanskih Hrvata aktivno učestvuju u antifašističkom pokretu [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]], dajući znatan doprinos [[Narodnooslobodilačka borba|Narodnooslobodilačkoj borbi]] i konačnom oslobođenju cijele zemlje od stranih okupatora. Bosna i Hercegovina je jedna od prvih zemalja antifašističke koalicije u porobljenoj Evropi 1941–1945. Na teritoriji Bosne i Hercegovine vode se neke od najžešćih bitaka ([[Bitka na Neretvi|Neretva]], [[Bitka na Kozari|Kozara]], [[Bitka na Sutjesci|Sutjeska]], [[Desant na Drvar|Drvar]]) Drugog svjetskog rata na području jugoistočne Evrope. U [[Mrkonjić Grad]]u su [[25. novembar|25. novembra]] [[1943.]] godine postavljeni temelji suvremene Bosne i Hercegovine, na [[ZAVNOBiH#Prvo_zasjedanjePrvo zasjedanje|Prvom zasjedanju ZAVNOBiH]]-a. Dok su u [[Jajce|Jajcu]] [[29. novembar|29. novembra]] iste godine na [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugom zasjedanju AVNOJ-a]] postavljene osnove nove, socijalističke [[SFRJ|Jugoslavije]], u sklopu koje je [[SR Bosna i Hercegovina]] bila jedna od šest ravnopravnih republika.
 
=== Doba SFRJ ===
{{Glavni|Socijalistička republika Bosna i Hercegovina|Raspad SFRJ}}
U vremenu od [[1945]]. do početka [[1990te|1990ih]], [[SR Bosna i Hercegovina]] doživljava ubrzanu industrijalizaciju, modernizaciju i urbanizaciju, a paralelno s tim osnivaju se i institucije zemlje, koje naglašavaju njenu državnost i institucionalnu nezavisnost.
 
Zbog svog centralnog geografskog položaja unutar jugoslovenske federacije, Bosna i Hercegovina je izabrana kao osnova za razvoj vojno-odbrambene industrije. U tom periodu izgrađeno je mnogo vojnih objekata i tvornica oružja što je doprinjelo velikoj koncentraciji oružja i vojnog osoblja što je imalo negativan uticaj tokom rata koji je uslijedio nakon raspada zajedničke države. S obzirom na prirodna bogatstva kojim raspolaže, Bosna i Hercegovina je za vrijeme SFRJ bila centar uglavnom bazične industrije.
[[Datoteka:Sarajevo Olympia 1984.JPG|mini|Logo [[Zimske olimpijske igre 1984.|XIV. Zimskih olimpijskih igara]], održanih u Sarajevu 1984. godine]]
U to vrijeme osnivaju se i obrazovne, naučne i kluturne institucije kao što su [[ANU BiH|Akademije nauka i umjetnosti BiH]], univerziteti u
[[Univerzitet u Sarajevu|Sarajevu]], [[Univerzitet u Banjoj Luci|Banjoj Luci]], [[Univerzitet u Mostaru|Mostar]]u i [[Univerzitet u Tuzli|Tuzli]], [[Radiotelevizija Sarajevo|Radiotelevizija Sarajevo]] i brojne druge nacionalne i kulturne institucije. 1971. godine dolazi do priznavanja [[Muslimani (narod)|Muslimana]], kao šestog naroda u tadašnjoj zemlji, koji uz [[Srbi|Srbe]] i [[Hrvati|Hrvate]], čine jedan od konstitutivnih naroda SR Bosne i Hercegovine i SFR Jugoslavije.
 
Godine [[1984]]. glavni je grad republike, Sarajevo, domaćin [[Zimske olimpijske igre 1984.|14. Zimskih olimpijskih igara]], koja podiže ugled grada i zemlje u inostranstvu. Tokom [[1980te|1980-ih]] godina, Sarajevo je i Bosna i Hercegovina bio, centar svojevrsne pop kulture u [[Jugoslavija|Jugoslaviji]]. Ovdje stvaraju neki od najpopularnijih domaćih filmskih autora ([[Emir Kusturica|Kusturica]], [[Ademir Kenović|Kenović]]), a pop i rock-grupe spadaju u najznačajnije u zemlji. Bogata književna tradicija nastavlja se i tokom sedamdesetih i osamdesetih godina u remek-djelima, koja nastavljaju tamo, gdje su nekad stali bosanskohercegovački najznačajniji autori kao [[Ivo Andrić]] (dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade za književnost]]) i [[Meša Selimović]].
Red 154:
 
U američkom gradu [[Dayton]]u [[21. novembar|21. novembra]] 1995. sve zaraćene strane u ratu u BiH potpisuju mirovni [[Dejtonski sporazum|sporazum]], čime je neslužbeno završen rat. Konačni sporazum potpisan je u u [[Pariz]]u [[14. decembar|14. decembra]] 1995. Dejtonski sporazum potvrdio je Bosnu i Hercegovinu kao samostalnu i suverenu državu u Evropi. Prema ugovoru Bosna i Hercegovina sastoji se iz dvije administrativne jedinice: [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] i [[Republika Srpska|Republike Srpske]], te [[Brčko distrikt]]a, koji ima poseban status i ne pripada nijednom entitetu.
 
 
== Simboli ==
Line 161 ⟶ 160:
=== Zastava ===
{{Glavni|Zastava Bosne i Hercegovine}}
[[Zastava Bosne i Hercegovine]] predstavlja državni simbol Bosne i Hercegovine. Proglašena je [[4. februar|4. februara]]a [[1998]], a [[Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine]] usvojila ju je [[2001.]] godine. Zamijenila je [[Zastava Republike Bosne i Hercegovine|zastavu Republike Bosne i Hercegovine]], koja se koristila od proglašenja nezavisnosti 1992. godine.
 
Prvobitna svijetlo plava boja na zastavi bila je plava boja [[UN|Ujedinjenih nacija]]. Međutim, izabrana je tamno plava, koja korespondira sa plavom bojom [[Zastava Evropske unije|zastave Evropske unije]]. Žuti trougao predstavlja geografski izgled Bosne i Hercegovine. Zvijezde predstavljaju evropsko okruženje Bosne i Hercegovine.
Line 168 ⟶ 167:
[[Datoteka:Bosnia and Herzegovina Coats of Arms.png|mini|178x178piksel|[[Grb Bosne i Hercegovine]]]]
{{Glavni|Grb Bosne i Hercegovine}}
[[Grb Bosne i Hercegovine]] je [[Heraldika|heraldički]] simbol novijeg datuma i kao takav nema uporište u [[Historija|historijskoj]] tradiciji [[BiH|Bosne i Hercegovine]] kao njeni prethodni [[Grb|grbovigrb]]ovi. Grb je sastavni dio [[Zastava Bosne i Hercegovine|zastave Bosne i Hercegovine]] i simbol njenog historijskog i državnog kontinuiteta i u novim, promjenjenim društvenim okolnostima. Kao državni simbol stupio je na snagu [[18. maj|18. maja]]a [[1998]]. godine, čime je u upotrebi zamijenio dotadašnji grb Republike Bosne i Hercegovine sa ljiljanima, koji je i dalje ostao ukorjenjen kao nacionalni simbol [[Bošnjaci|Bošnjaka]].
 
Današnji [[BiH|bosanskohercegovački]] grb je karakterističnog oblika sa gornjom, ravnom stranom i donjim, izduženim dijelom ovalne forme, koji se završava u za grbove karakterističnom šiljku, a sastoji se iz dva dijela sa žutom i plavom plohom. Obje boje imaju uporište u bosanskoj nacionalnoj historiografiji i mogu korespondirati sa dotadašnjim nacionalnim simbolima Bosne i Hercegovine kao što su zlatni [[ljiljani]] i plava podloga bosanskog grba tokom 1990ih godina. Gornji desni dio ispunjava žuti trougao, koji zauzima nešto manje od polovine heraldičke figure bosanskog državnog simbola. Stilizirano predstavlja Bosnu i Hercegovinu u njenim historijskim granicama ([[Una]], [[Sava]], [[Drina]], [[Dinara]]) čime u prvi plan dolazi do izražaja njen historijski kontinuitet.
Line 174 ⟶ 173:
=== Himna ===
{{Glavni|Himna Bosne i Hercegovine}}
[[Intermezzo (himna)|Intermezzo]] (Intermeco) je naslov [[Muzika|muzičke]] podloge nove nacionalne [[Himna|himne]] Bosne i Hercegovine. Muzička podloga nove himne je usvojena [[10. februar|10. februara]]a [[1998]]. godine zajedno sa novom [[Zastava Bosne i Hercegovine|zastavom]].
 
Stara himna [[Jedna si jedina]] je, zbog navodnog isključivanja spominjanja Srba i Hrvata u tekstu<sup>[<nowiki/>[[wikipedia:Citiranje izvora|''potreban citat'']]]</sup> ,iako tekst nije pominjao bosanskohercegovačke [[Etnička grupa|etničke grupe]], zamijenjena je [[Muzički instrument|instrumentalnom]] himnom, pa je tako nova himna bez teksta i bez naslova. Himne se obično nazivaju po naslovu teksta, npr. stara himna ''Jedna i jedina'', himna [[Kanada|Kanade]] i dr.
Line 189 ⟶ 188:
Bosna i Hercegovina je smještena na jugoistoku [[Evropa|Evrope]], u zapadnom dijelu Balkana. Nalazi se između 42. i 46° stepena [[Geografska širina|sjeverne geografske širine]] i 15. i 20° [[Geografska dužina|istočne geografske dužine]]. Ukupna površina države je 51.209,2&nbsp;km<sup>2</sup> gdje je od tog 51.197&nbsp;km<sup>2</sup> kopno, a 12,2&nbsp;km<sup>2</sup> je površina mora. Ukupna granica Bosne i Hercegovine sa susjednim državama iznosi 1.538&nbsp;km, a od toga je suhozemna granica duga 774&nbsp;km, riječna 751&nbsp;km, a morska 13&nbsp;km. Graniči sa [[Hrvatska|Hrvatskom]] na sjeveru, sjeverozapadu i jugu (ukupna dužina granice: 932&nbsp;km), sa [[Srbija|Srbijom]] na istoku (357&nbsp;km) i [[Crna Gora|Crnom Gorom]] na jugoistoku (248&nbsp;km).<ref name="Stat">{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Statisticki%20godisnjak%202009.pdf |title=Statistički godišnjak Federacije Bosne i Hercegovine iz 2009. godine |accessdate=7. 3. 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100307061052/http://www.fzs.ba/Statisticki%20godisnjak%202009.pdf |archivedate=7. 3. 2010 |url-status=dead }}</ref> Na krajnjem jugu, Bosna i Hercegovina izlazi na [[Jadransko more]], u dužini od 20&nbsp;km,<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html# Field Listing – Coastline], ''[[The World Factbook]]'', 2006-08-22</ref> koji se nalaze na teritoriji općine [[Neum]]. Granice Bosne i Hercegovine su uglavnom prirodnog porijekla i uglavnom je čine rijeke [[Drina]], [[Sava]], i [[Una]], te planine kao [[Dinara]] na jugozapadu zemlje.
 
Najviši vrh je planina [[Maglić]] koja se nalazi u jugoistočnom dijelu države, na granici sa Crnom Gorom, visine od 2.386 metara nadmorske visine. Najduža rijeka koja protiče Bosnom i Hercegovinom je Sava (dužina 945 &nbsp;km) a najveće jezero je [[Buško jezero]], vještačka hidroakumulacija površine 56,7 &nbsp;km<sup>2</sup>.
 
=== Geografske cjeline ===
Line 212 ⟶ 211:
{{Glavni|Hidrografija Bosne i Hercegovine}}
 
Bosna i Hercegovina obiluje [[Rijeka (vodotok)|rijekama]] i jezerima. Sve rijeke Bosne i Hercegovine pripadaju [[Crnomorski sliv|crnomorskom]] i [[Jadranski sliv|jadranskom]] slivu. Najduža rijeka je Sava koja protiče sjeverom države i formira znatan dio državne granice između BiH i Hrvatske. Najduža rijeka koja izvire, odnosno nastaje u Bosni i Hercegovini je [[Drina]] i poput Save velikim dijelom svoga toka je [[Pogranična rijeka|pogranična rijeka]] jer formira dio istočne granice prema Srbiji. Od dužih rijeka tu su još [[Bosna (rijeka)|Bosna]] (sa najvećim unutardržavnim riječnim slivom), [[Vrbas]], [[Una]], [[Sana]], [[Ukrina]] i [[Spreča]] koje teku prema sjeveru i pripadaju [[Crnomorski sliv|crnomorskom slivu]] dok je na jugu najveća rijeka Neretva koja je i najduža rijeka sa područja Bosne i Hercegovine koja se ulijeva u Jadransko more.
 
Najveće je [[Buško jezero]] a od većih jezera tu su još [[Modrac|Modračko]], [[Ramsko jezero|Ramsko]], [[Bilećko jezero|Bilećko]], [[Jablaničko jezero|Jablaničko]], [[Veliko Plivsko jezero|Plivsko]], [[Blidinje jezero|Blidinje]] i dr.
Line 218 ⟶ 217:
=== Nacionalni parkovi i parkovi prirode u Bosni i Hercegovini ===
[[Datoteka:Perucica.jpg|mini|Prašuma [[Perućica]] u okviru NP Sutjeska]]
Ukupna površina zaštićenog područja Bosne i Hercegovine iznosi 57.83694 [[Hektar|hektarahektar]]a, što predstavlja 1,13% od njene ukupne teritorije.  U Bosni i Hercegovini postoje četiri [[Nacionalni park|nacionalna parka]] i tri parka prirode. Ovo je spisak područja zaštićenih odgovarajućim nivoima vlasti Bosne i Hercegovine, na nivou entiteta, i sa različitim kategorizacijama.
 
====== Nacionalni parkovi ======
Line 304 ⟶ 303:
{{Glavni|Oružane snage Bosne i Hercegovine}}
[[Datoteka:OS BIHamblem.jpg|desno|mini|Amble, oružanih snaga Bosne i Hercegovine]]
Oružane snage Bosne i Hercegovine (OSBiH) predstavljaju jedinstvenu vojnu silu Bosne i Hercegovine. Osnovane su 1. decembra 2005. ujedinjenjem dotadašnjih entitetskih vojsku. Njen civilni komandant je Predsjedništvo BiH dok se na vrhu lanac komandovanja oružanim snagama nalaze Ministarstva odbrane i Zajednički štab OSBiH. Oružane snage su podijeljene na dva vida i to: [[Kopnena vojska Bosne i Hercegovine|Kopnena vojska]] i [[Ratno zrakoplovstvo i protivzračna odbrana Bosne i Hercegovine|Ratnog zrakoplovstva i protivzračne odbrane]]. Sastoje se od Operativne komande (unutar koje djeluje pet brigada: tri pješadijske brigade, brigade zračnih snaga i Protivzračne odbrane i brigade taktičke podrške) i Komande za podršku (komande za obuku i doktrinu, upravljanje personalom i logistiku). Ukupno broje 9.200 pripadnika aktivnog sastava i 4.600 rezervnog sastava. Zadaci koji su povjereni Oružanim snagama su sljedeći:<ref>{{cite web|title=Ministarstvo odbrane BiH - Zadaci Oružanih snaga|url=http://www.mod.gov.ba/OS_BIH/nadleznosti/?id=21874|website=http://www.mod.gov.ba|accessdate=21. 5. 2018}}</ref>
 
* učešće u operacijama kolektivne sigurnosti, u operacijama za podršku miru i samoodbrani, uključujući i borbu protiv terorizma,
Line 320 ⟶ 319:
{{Glavni|Spisak država koje su priznale nezavisnost Republike Bosne i Hercegovine|Vanjska politika Bosne i Hercegovine|Članstvo Bosne i Hercegovine u međunarodnim organizacijama}}
 
Bosna i Hercegovina, kao međunarodno priznata i [[Suverena država|suverena država]], preko svojih nadležnih institucija, nastoji voditi dobrosusjedsku politiku i općenito vanjsku politiku na principima međusobnog uvažavanja i ravnoprvnosti kao i poštivanja suvereniteta država sa kojima nastoji izgraditi dobre međudržavne odnose. U svrhu ostvarivanja takvih univerzalnih načela vanjske politike, Bosna i Hercegovina teži ka saradnji na bilateralnom, regionalnom i globalnom planu. Prema [[Ustav Bosne i Hercegovine|Ustavu BiH]], vođenje vanjske politike je u isključivoj nadležnosti [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Bosne i Hercegovine]].
[[Datoteka:BiH diplomatic relations.png|mini|Vanjski odnosi Bosne i Hercegovine]]
[[Pristupanje Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji]], uz [[Pristupanje Bosne i Hercegovine NATO-u|pristupanje NATO-u]], jedan je od glavnih vanjskopolitičkih ciljeva Bosne i Hercegovine što je inicirano stupanjem na snagu [[Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju|Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju]] 1. juna 2015. godine. Državama sa kojima je ratifikovan ovaj sporazum ponuđena je mogućnost da, nakon što ispune neophodne uslove, postanu članice Evropske unije. Zbog toga je Bosna i Hercegovina jedan od potencijalni kandidata za pridruživanje EU.<ref>{{cite web|title=Evropska komisija - Kandidati i potencijalni kandidati za članstvo u EU|url=https://web.archive.org/web/20120408221338/http://ec.europa.eu/enlargement/countries/index_en.htm|website=web.archive.org|accessdate=21. 2. 2018}}</ref> Bosna i Hercegovina je 23. aprila 2010. usvojila [[Akcioni plan za članstvo]] u [[NATO]]-u što predstavlja posljednji korak za puno članstvo u ovoj vojnoj organizaciji mada postoje oprečni unutardržavni stavovi o članstvu u ovoj međunarodnoj organizaciji.
Line 330 ⟶ 329:
{{Glavni|Administrativna podjela Bosne i Hercegovine}}
[[Datoteka:Bosnia and Herzegovina location map.svg|alt=|mini|180x180piksel|Karta Bosne i Hercegovine sa naznačenim entitetima, kantonima (FBiH) i Distriktom Brčko.]]
Bosna i Hercegovina je nakon završetka rata administrativno podijeljena na dva entiteta i distrikt sa specijalnim statusom. Takvu teritorijalnu podjelu tretira međunarodni standard [[ISO 3166-2:BA]] koji za svaku administrativnu jedinicu unutar države (prva dva nivoa) definira međunarodnu dvodjelnu oznaku. Administrativne jedinice prvog nivoa su [[entitet]]i ([[Republika Srpska]] i [[Federacija Bosne i Hercegovine]]) i [[Brčko distrikt]]. Federacija Bosne i Hercegovine se do formiranja Brčko Distrikta prostirala na oko 51% a Republika Srpska na 49% površine Bosne i Hercegovine. Entiteti su nastali [[Dejtonski sporazum|Dejtonskim sporazumom]] iz [[1995|1995.]]. godine, zbog ogromnih promjena u etničkoj slici zemlje. U Republici Srpskoj ovo je većinom bilo zbog nasilnog [[Etničko čišćenje|etničkog čišćenja]] lokalnog bošnjačkog i hrvatskog stanovništva, a u dijelovima Federacije lokalnog srpskog stanovništva.
 
Od [[1996]]. godine ovlasti vlada oba entiteta se u odnosu na državni nivo, odnosno Vijeće ministara značajno smanjile. Ipak, iako je zemlja na putu ka svom državnom ujedinjena, entiteti još uvijek imaju brojne nadležnosti. Drugi nivo političke podjele predstavlja podjela Federacije Bosne i Hercegovine na [[Kantoni Federacije Bosne i Hercegovine|kantone]]. Takvih kantona je deset i svi imaju uspostavljenu zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast. Neki od kantona su etnički mješoviti i uspostavljeni su posebni mehanizmi zaštite interesa konstitutivnih naroda.
 
Najniži nivo političke podjele Bosne i Hercegovine je podjela na [[Općine Bosne i Hercegovine|općine]] i gradove. Bosna i Hercegovina se sastoji od 141 općine (71 u Federaciji Bosne i Hercegovine i 57 u Republici Srpskoj)<ref name="ASBIH">[http://bhas.ba/?option=com_content&view=article&id=52&itemid=80&lang=ba Informacije o Bosni i Hercegovnini na web portalu Agencije za statistiku BiH]</ref> i 16 službenih gradova. Općinama i gradovima rukovode općinska i gradska vijeća a dalje se dijele na [[Mjesna zajednica|mjesne zajednice]].
 
Gradovi Sarajevo i [[Istočno Sarajevo]] su podijeljeni na nekoliko općina.
 
=== Gradovi ===
Line 347 ⟶ 346:
| int_ime = Administrativna podjela Bosne i Hercegovine
| int_link = Entitet
| grad_1 = Sarajevo | int_1 = Federacija BiH | stan_1 = 275.524<small>(2013.)</small><ref name="Procjena_2012">{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/saopcenja/2012/14.2.1.pdf |title=Procjena ukupnog broja prisutnih stanovnika po starosnoj i spolnoj strukturi, 30. juni 2012. Federalnog zavoda za statistiku |accessdate=23. 5. 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231000543/http://www.fzs.ba/saopcenja/2012/14.2.1.pdf |archivedate=31. 12. 2013 |url-status=dead }}</ref>| img_1 = Bosnia_IMG_9301_sarajevo_from_east.JPG
| grad_2 = Banja Luka | int_2 = Republika Srpska | stan_2 = 185.042 <small>(2013.)</small><ref name="MM">{{Cite web |url=http://www.mojemjesto.ba/bs/statistika/procjena-stanovnistva |title=Procjena broja stanovnika u Bosni i Hercegovini Centra za društvena istraživanja "Analitika" |accessdate=23. 5. 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170616222835/http://www.mojemjesto.ba/bs/statistika/procjena-stanovnistva |archivedate=16. 6. 2017 |url-status=dead }}</ref> | img_2 = Banja Luka Hauptbahnhof 1891.JPG
| grad_3 = Zenica | int_3 = Federacija BiH | stan_3 = 137.296 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/> | img_3 = Zenica-panorama.jpg
| grad_4 = Tuzla | int_4 = Federacija BiH | stan_4 = 131.778 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/> | img_4 = Tuzla panorama 1.jpg
| grad_5 = Mostar | int_5 = Federacija BiH | stan_5 = 111.833 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/> |
| grad_6 = Bijeljina | int_6 = Republika Srpska | stan_6 = 108.305 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/>|
| grad_7 = Prijedor | int_7 = Republika Srpska | stan_7 = 94.824 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/> |
| grad_8 = Doboj | int_8 = Republika Srpska | stan_8 = 78.101 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/>|
| grad_9 = Brčko | int_9 = Brčko Distrikt | stan_9 = 75.664 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/>|
| grad_10 = Cazin | int_10 = Federacija BiH | stan_10 = 69.411 <small>(2013.) |
| grad_11 = Bihać | int_11 = Federacija BiH | stan_11 = 61.564 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/> |
| grad_12 = Bosanska Gradiška | int_12 = Republika Srpska | stan_12 = 59.571 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/>
| grad_13 = Živinice | int_13 = Federacija BiH | stan_13 = 55.704 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/>
| grad_14 = Travnik | int_14 = Federacija BiH | stan_14 = 54.567 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/>
| grad_15 = Gračanica | int_15 = Federacija BiH | stan_15 = 52.426 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/>
| grad_16 = Zvornik | int_16 = Republika Srpska | stan_16 = 51.918 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/>|
| grad_17 = Lukavac | int_17 = Federacija BiH | stan_17 = 50.733 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/>
| grad_18 = Tešanj | int_18 = Federacija BiH | stan_18 = 48.427 <small>(2012.)</small><ref name="Procjena_2012"/>
| grad_19 = Prnjavor | int_19 = Republika Srpska | stan_19 = 48.320 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/>|
| grad_20 = Teslić| int_20 = Republika Srpska | stan_20 = 48.174 <small>(2009.)</small><ref name="MM"/>|
}}
 
Line 372 ⟶ 371:
{{Glavni|Privreda Bosne i Hercegovine|Spisak preduzeća u Bosni i Hercegovini}}
[[Datoteka:Bosnia and Herzegovina Exports Treemap 2017.svg|mini|284x284piksel|Izvoz Bosne i Hercegovine (2017)]]
Uz [[SR Makedonija|SR Makedoniju]] i [[SR Crna Gora|SR Crnu Goru]], SR Bosna i Hercegovina se ubrajala u red siromašnijih republika [[SFRJ|Jugoslavije]]. [[Poljoprivreda]] je uglavnom bila u privatnim rukama, ali posjedi su bili mali i neprofitabilni, dok se hrana uglavnom uvozila. I danas se vide posljedice centralnog planiranja privrede, a glavna je nevolja prevelik broj radnika u industriji. Za vrijeme socijalizma u SR BiH je forsirana teška i vojna industrija, pa je republika imala velik dio jugoslavenskih vojnih postrojenja.
 
Tri i po godine ratovanja uništile su bosanskohercegovačku privredu i infrastrukturu, pa je proizvodnja pala za 80%. Nakon 1995. godine, proizvodnja se malo oporavila ([[1996]]–[[1998|98]]), ali rast je znatno usporio [[1999]]. godine. BDP je i dalje duboko ispod nivoa [[1990]] godine. Nezaposlenost je [[2002]]. godine iznosila 40%. Teško je tačno ocijeniti stanje privrede, jer iako oba entiteta obavljavaju svoje statistike, statistike za cijelu državu su ograničene. Osim toga, službene statistike se ne bave sivom ekonomijom, koja je vrlo prisutna u cijeloj zemlji i u svim segmentima društva.
Line 380 ⟶ 379:
Glavni poljoprivredni proizvodi Bosne i Hercegovine su: [[žito]], [[kukuruz]], te razne vrste voća i povrća. Glavne industrijske grane su: proizvodnja [[čelik]]a, [[Ugalj|uglja]], [[Željezo|željeza]], automobilska industrija, tekstilna industrija, proizvodnja [[duhan]]a, namještaja i prerada [[Nafta|nafte]].
 
Prema podacima za 2017. godinu najviše proizvoda iz Bosne i Hercegovine je izvezeno u sljedeće države: [[Njemačka]] – 14,25%, [[Hrvatska]] – 11,67%, [[Italija]] – 10,78%, [[Srbija]] – 10,0%, [[Slovenija]] – 8,75%, [[Austrija]] – 8,16% i [[Turska]] – 3,67%<ref name ="KomoraBiH">{{cite web|title=Vanjskotrgovinska komora BiH - vanjskotrgovinska razmjena|url=http://komorabih.ba/vanjskotrgovinska-razmjena/?tarifa=Bosna+i+Hercegovina&godina2=2017&po_tarifi=PRIKA%C5%BDI|publisher=http://komorabih.ba/|accessdate=15. 5. 2018}}</ref>
 
S druge strane, u istom periodu najviše se uvozilo iz Hrvatske – 16,05%, Srbije – 13,71%, Njemačke – 9,46%, Slovenije – 9,19%, i Italije – 8,76% <ref name ="KomoraBiH">{{cite web|title=Vanjskotrgovinska komora BiH - vanjskotrgovinska razmjena|url=http://komorabih.ba/vanjskotrgovinska-razmjena/?tarifa=Bosna+i+Hercegovina&godina2=2017&po_tarifi=PRIKA%C5%BDI|publisher=http://komorabih.ba/|accessdate=15. 5. 2018}}</ref>
 
Prema tome najznačajniji vanjskotrgovinski partneri Bosne i Hercegovine su: Njemačka, Italija, Slovenija, Hrvatska i Srbija jer je sa ovim državama ostvareno više od polovine ukupne vanjskotrgovinske razmjene.
Line 389 ⟶ 388:
=== Energetika ===
{{Glavni|Spisak elektrana u Bosni i Hercegovini}}{{Energetski izvori BiH}}
Zahvaljujući socijalističkom naslijeđu Bosna i Hercegovina je država koja posjeduje značajan broj energetskih objekata, sa instalisanim energetskim kapacitetima koji zadovoljavaju potrebe za električnom energijom u Bosni i Hercegovini dok se viškovi proizvedene električne energije izvoze i predstavljaju značajan udio izvoza. S obzirom na hidropotencijal i velike rezerve uglja, najveći udio proizvedene električne energije još uvijek se ostvaruje iskorištavanjem bogatog hidropotencijala i sagorijevanjem fosilnog goriva, tj. uglja.
 
Rijeke u Bosni i Hercegovini su uglavnom planinske (pogotovo gornji i srednji tok) i uz znatnu visinsku razliku izvora u odnosu na ušće što im daje značajnu vrijednost [[Potencijalna energija|potencijalne energije]] idealan su obnovljivi izvor energije. Zahvaljujući tom faktoru i reljefu kroz koji protiču (uske doline i kanjoni) potencijalna energija mnogih vodotoka iskorištena je za proizvodnju električne energije. Gornji tokovi rijeka Drine, Neretve, Vrbasa, Une i dr. obiluju ogromnim hidropotencijalom usljed čega su upravo na ovim mjestima izgrađene najveće hidroelektrane u BiH.
 
Neke od takvih hidroelektrana su: [[Hidroelektrana Salakovac|HE Salakovac]] (210 MW, izgrađena 1981. godine), [[Hidroelektrana Grabovica|HE Grabovica]] (114 MW), [[Hidroelektrana Jablanica|HE Jablanica]] (180 MW, 1955), [[Hidroelektrana Višegrad|HE Višegrad]] (315 MW 1989), [[Hidroelektrana Jajce I|HE Jajce I]], [[Hidroelektrana Jajce II|HE Jajce II]], [[Hidroelektrana Trebinje I|HE Trebinje I]], [[Hidroelektrana Trebinje II|HE Trebinje II]] i dr.
Line 422 ⟶ 421:
 
Ukupna dužina željezničkih pruga u BiH iznosi 1031&nbsp;km, od čega je u Federaciji BiH 608,495&nbsp;km.
[[Datoteka:Talgo voz BH voz Doboj.jpg|mini|[[Voz]] u [[Doboj|Doboju]]u]]
Najvažnije željeznički pravci su:
* Ploče – Bosanski Šamac, na kojem se nalazi [[Pruga Šamac-Sarajevo|željeznička pruga Šamac-Sarajevo]] (dužina pruge 239 &nbsp;km, izgrađena 1948) je željeznički pravac koji se od juga i glavne luke Ploče dolinom rijeka Neretve i Bosne pruža prema sjeveru BiH i dalje prema [[Srednja Evropa|Srednjoj Evropi]] i povezuje mnoge privredne centre BiH kao što su: Mostar, Konjic, Sarajevo, Kakanj, Zenica, Maglaj, Doboj) i
* Bihać – Zvornik (pravac koji povezuje zapadni dio sa istočnim dijelom BiH odnosno preko Srbije BiH povezuje sa istočnom i jugoistočnom Evropom.
 
Line 647 ⟶ 646:
 
=== Religija ===
Prema popisu stanovništva iz 2013. godine, [[islam]] je većinska religija u Bosni i Hercegovini, koje čine 51% stanovništva.46% populacije izjašnjavaju se kao kršćani; od njih, Srpska pravoslavna crkva čini najveću grupu, što čini 31% stanovništva (od kojih većina identificiraju kao Srbi), a Rimokatolička crkva 15% (od kojih je većina identificiraju kao Hrvati). Najmanji skupine čine Agnostici 0,3%, 0,8% Ateizam, ostali 1,15%, a ostatak nije izjasnilo svoju vjeru ili nije bilo odgovora od 1,1%.
 
=== Prema maternjem jeziku ===
Line 717 ⟶ 716:
Obrazovanje u Bosni i Hercegovini ima dugu tradiciju. U [[Tolisa (Orašje)|Tolisi]] je [[1823]]. otvorena prva narodna osnovna škola u Bosni i Hercegovini, koju je podigao tadašnji župnik fra [[Ilija Starčević]]. Prvi učitelj bio je [[Ilija Boričić]] iz [[Slavonija|Slavonije]]. Škola je zatvorena nakon petnaest godina, a ponovo obnovljena 1843. godine.<ref name="IG">[[Ignacije Gavran]], ''Suputnici bosanske povijesti'', Svjetlo riječi, Sarajevo-Zagreb 2010.</ref>
 
Prva školska ustanova koja je bila preteča visokog obrazovanja u BiH je [[Gazi Husrev-begova medresa]] koja je osnovana [[8. januar]]a. [[1537]]. godine.<ref>http://www.rijaset.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=81:gazi-husrev-begova-medresa&catid=66&Itemid=223{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> 1887. godine za vrijeme de facto [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|Austro-Ugarske aneksije Bosne i Hercegovine]], osnovana je [[Pravna šerijatska škola]] koja je otpočela sa petogodišnjim programom obrazovanja.<ref>http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=145</ref>
 
=== Obrazovni sistemn ===
Line 766 ⟶ 765:
 
=== Muzika ===
{{Glavni|Muzika u Bosni i Hercegovini}}Bosna i Hercegovina pripada krugu zemalja u kojem [[muzika]] ima dugu i vrijednu tradiciju koja se i danas njeguje. Narodna muzika Bosne i Hercegovine je mješavina raznih balkanskih uticaja, u kojoj se susreću najrazličitiji motivi i žanrovi. Značajan utjecaj na bosanskohercegovačku narodnu muzičku tradiciju je imala orijentalna Islamska civilizacija kroz Osmanlije. Proces akulturacije je trajao intenzivno skoro četiri vijeka, a tragovi su jasno vidljivi i danas kroz razne oblike izražavanja narodne muzike. To se prvenstveno odnosi na korištenje nekih vrsta [[Puhački instrumenti|puhačkih instrumenata]] i žičanih instrumenata sa dugim vratom u obliku lutnje poznatih u narodu pod zajedničkim imenom tambura. Poznate su i pjesme koje su se pjevale uz istovremeno okretanje tepsije (tepsijanje), vjenčane pjesme koje se odnose na običaj "knivanje" mlade, gradske ljubavne pjesme - [[Sevdalinka|sevdalinke]], [[Sefardi|sefardske]] romanse na ladino jeziku, kao i melodijsko-poetske oblike islamske, katoličke i pravoslavne duhovne muzike. Tokom [[Austro-Ugarska|Austro-ugarske]] vladavine od (1878-19141878–1914) dat je evropski pečat i duh zapadne civilizacije orijentalnom načinu života - kulturnim obrazcima nastalim kao mješavina između [[Srednjovjekovna Bosna|srednjovjekovne bosanske]] tradicije i orijentalne islamske civilizacije. Rezultat tih "susreta" je vidljiv u arhitekturi i drugim umjetnostima koje čine temelj modernog bosanskohercegovačkog društva. Uporedo s narodnom muzikom, zadnjih su se decenija u Bosni i Hercegovini razvili i novi muzički žanrovi ([[pop]], [[šlager]], [[šansona]], [[jazz]], [[rock and roll]], [[heavy metal]], [[hip hop]], [[House muzika|house]], [[techno]]). [[Muzika]] u BiH se može podijeliti u nekoliko kategorija.
 
=== Književnost ===
Line 781 ⟶ 780:
[[Bosanska kuhinja]] je, pored svojih specifičnosti, poprimila u znatnoj mjeri uticaj pojedinih [[Sredozemlje|mediteranskih]] i zapadnoevropskih kuhinja. Jela bosanske kuhinje su slična jelima [[Turska|turske]], [[Grčka|grčke]] i drugih sličnih kuhinja. Zbog dugotrajne [[Austro-Ugarska|austrougarske]] uprave, u njoj se osjete i uticaji [[Centralna Evropa|centralne Evrope]]. Bosanska kuhinja koristi mnogo začina, obično u malim količinama. Većina jela su blaga, kuhana s malo vode. Sosovi su gotovo u potpunosti prirodni. Tipični sastojci jela bosanske kuhinje su [[paradajz]], [[krompir]], [[luk]], [[bijeli luk]], [[paprika]], [[Krastavac|krastavci]], [[mrkva]], [[kupus]], [[gljive]], [[špinat]], tikvice i [[grah]]. Od začina najčešće se koristi mljevena [[paprika]], [[biber]], [[peršun]], [[Lovor|lovorov list]] i [[celer]]. Kao dodatak jelima u bosanskoj kuhinji često se koriste [[mlijeko]], [[kajmak]] i [[pavlaka]]. Slatkim jelima se dodaju [[cimet]] i [[klinčić]]. Jela od mesa su od [[Piletina|piletine]], govedine ili janjetine. Za bosansku kuhinju specifično je pripremanje jela ispod [[sač]]a (peke), pri čemu se pripremljene namirnice, poklopljene metalnim zvonom, spremaju u žaru.
 
Region [[Hercegovina|Hercegovine]] je pogodan za uzgajanje [[Vino|vinovevino]]ve loze i proizvodnju vina, dok se u [[Bosna|Bosni]] [[rakija]] dobija od [[šljiva]] i [[jabuka]]. [[Kahva]] se pije iz [[Fildžan|fildžanafildžan]]a, uz [[rahatlokum]].
 
Tradicionalna jela su [[baklava]], [[Hurmašica|hurmašice]], [[Tufahija|tufahije]], [[sarma]], [[ćevapi]], [[halva]], [[burek]], [[Tulumba|tulumbe]], [[Pita|pite]] ([[sirnica]], [[zeljanica]], [[krompiruša]]. Danas se tradicionalna jela najčešće spremaju za praznike.
Line 799 ⟶ 798:
U Bosni i Hercegovini izlazi nekoliko dnevnih listova. Nakon nekoliko desetljeća primat najtiražnijeg i najuticajnijeg dnevnog lista u državi od najstarijih dnevnih novina ''[[Oslobođenje|Oslobođenja]]'' preuzeo je sarajevski ''[[Dnevni Avaz]]''. Od ostalih značajnijih dnevnih listova tu su još i banjalučke ''[[Nezavisne novine]]''. Pored dnevnih novina u Bosni i Hercegovini se objavljuje i sedmična i periodična štampa, časopisi i magazini koji uglavnom obrađuju političke ali i sve druge aktualne teme. Najpoznatiji politički magazini su: ''[[BH Dani]]'', ''[[Slobodna Bosna]]'', ''[[Ljiljan (magazin)|Ljiljan]]'', ''[[Start (magazin)|Start]]'' i drugi.
 
U Bosni i Hercegovini je uspostavljen javni radio-televizijski sistem, koji se sastoji od tri zasebne radio-televizije i to državne [[Radiotelevizija Bosne i Hercegovine|Radio-televizije Bosne i Hercegovine]] ([[BHTV]] 1 i [[BH Radio 1]]), te entitetskih emitera [[Radio-televizija Federacije Bosne i Hercegovine|RTVFBiH]] ([[Federalna televizija|FTV]] i [[Radio Federacije Bosne i Hercegovine|Radio FBiH]]) i [[Radiotelevizija Republike Srpske|Radiotelevizija Republike Srpske]] ([[RTRS]]). Medijsku sliku u zemlji upotpunjuje i nekoliko privatnih televizija: [[OBN]], [[NTV Hayat]] i [[TV Pink]], čiji zemaljski signal pokriva najveći dio teritorije BiH kao i nekoliko regionalnih radio-televizija čiji je program namijenjen stanovništvu određenih regija ili kantona.
 
Bosna i Hercegovina je jedna od država sa gustom mrežom državnih, entitetskih, kantonalnih, regionalnih i gradskih radio-stanica. Ipak specijalizirane radijske stanice sa specijaliziranim sadržajima još uvijek su u manjoj mjeri zastupljene u odnosu na konvencionalne i tradicionalne.
Line 822 ⟶ 821:
Prema projekcijama [[Svjetska turistička organizacija|Svjetske turističke organizacije]], Bosna i Hercegovina će u periodu između 1995. i 2020. imati treću najveću stopu rasta turizma u svijetu.
 
U 2012. godini, Bosnu i Hercegovinu je posjetilo 747.827 turista što je povećanje od 9% uz ostvarenih 1.645.521 noćenja što predstavlja rast od 9,4% u odnosu na prethodnu godinu. Od toga 58,6% je inostranih turista.<ref>{{cite web |url=http://www.bhas.ba/saopstenja/2013/TUR_2012M12_001_01-bos.pdf |title=Statistika Turizma |trans-title=Tourism Statistics |publisher=Agency for statistics of Bosnia and Herzegovina|orig-year=2012 |accessdate=4. July7. 2015 |type=pdf}}</ref>
 
[[Lonely Planet]] je 2006.godine, kada je rangirao najbolje gradove na svijetu, rangirao Sarajevo, glavni grad države i domaćina Zimskih olimpijskih igara iz 1984. godine, na 43. mjesto, poređenja radi ispred [[Dubrovnik]]a (59. mjesto), [[Ljubljana|Ljubljane]] (84), [[Bled]]a (90), [[Beograd]]a (113) i [[Zagreb]]a rangiranog na 135. mjestu.<ref>{{cite web |url=http://www.bosniatravel.net/news/2006/lonely-planet-on-sarajevo.html |publisher=Bosnia Travel |title=Lonely Planet: Sarajevo {{sic|43|th|nolink=yes}} Best City in the World |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070223094909/http://www.bosniatravel.net/news/2006/lonely-planet-on-sarajevo.html |archivedate=23. February2. 2007}}</ref> Turizam u Sarajevu uglavnom je fokusiran na historijske, vjerske i kulturne aspekte. Lonely Planetov "''Best In Travel''" je 2010. godine nominirao Sarajevo među deset gradova koje treba posjetiti.<ref>{{cite web |url=http://www.lonelyplanet.com/press-centre/press-release.cfm?press_release_id=444 |title=Press Centre & Lonely Planet Reveals Its Best Destinations, Journeys & Experiences for 2010 |publisher=Lonely Planet |date=2. November11. 2009 |accessdate=4. January1. 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101106185953/http://www.lonelyplanet.com/press-centre/press-release.cfm?press_release_id=444 |archivedate=6. 11. 2010 |url-status=dead }}</ref>
 
Međugorje je postalo jedno od najpopularnijih mjesta kršćanskog hodočašća i preraslo u treće najvažnije vjersko mjesto u Evropi, koje svake godine posjeti više od milion ljudi. <ref>[http://www.romereports.com/palio/Visionaries-of-Medjugorje-may-appear-before-the-Vatican-english-2441.html RomeReports: Visionaries of Medjugorje may appear before the Vatican.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130505053250/http://www.romereports.com/palio/Visionaries-of-Medjugorje-may-appear-before-the-Vatican-english-2441.html |date=5. 5. 2013 }}''</ref>
 
== Svjetska baština ==
Line 843 ⟶ 842:
 
=== Entitetski nivo ===
Iako Bosna i Hercegovina nema usvojen zakon o praznicima, entiteti [[Federacija Bosne i Hercegovine]] i [[Republika Srpska]], zajedno sa [[Brčko Distrikt|Brčko Distriktom]]om, imaju svoje zakone koji važe samo na nivou tog entiteta i distrikta.
 
==== Federacija Bosne i Hercegovine<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.paragraf.ba/neradni-dani-fbih.html|title=Neradni dani u Federaciji Bosne i Hercegovine|website=www.paragraf.ba|accessdate=2019-5. 10-05. 2019}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://forum.klix.ba/zakon-o-praznicima-t61807.html|title=Zakon o praznicima - Forum Klix.ba|website=forum.klix.ba|language=en-gb|accessdate=2019-5. 10-05. 2019}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|url=http://fmrsp.gov.ba/s/index.php?option=com_content&task=view&id=88|title=Zakonom o praznicima (“Službeni list R BiH”, broj 2/92 i 13/94)|last=|first=|date=|website=fmrsp.gov.ba|publisher=|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190128142154/http://fmrsp.gov.ba/s/index.php?option=com_content&task=view&id=88|archivedate=28. 1. 2019|url-status=dead}}</ref>====
{| class="wikitable sortable"
!Datum
Line 873 ⟶ 872:
Pored praznika koji se u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji Bosne i Hercegovine]] proslavljaju kao državni praznici, Zakonom o radu (“Službene novine Federacije BiH”,broj 43/99, 32/00 i 29/03) utvrđeno je pravo zaposlenika da odsustvuje sa posla četiri radna dana tijekom jedne kalendarske godine radi zadovoljavanja njihovih vjerskih odnosno tradicijskih potreba, s tim da se odsustvo od dva dana koristi uz naknadu plaće - kao plaćeno odsustvo, a dva dana kao neplaćeno odsustvo.
 
==== Republika Srpska<ref>{{Cite web|url=https://www.paragraf.ba/neradni-dani-republike-srpske.html|title=Neradni dani u Republici Srpskoj|website=www.paragraf.ba|accessdate=2019-5. 10-05. 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.paragraf.ba/propisi/republika-srpska/zakon-o-praznicima-republike-srpske.html|title=Zakon o praznicima Republike Srpske - Paragraf Lex BA|website=www.paragraf.ba|accessdate=2019-5. 10-05. 2019}}</ref> ====
{| class="wikitable sortable"
!Datum
Line 889 ⟶ 888:
|[[9. januar]]
|Dan Republike
|[[Ustavni sud Bosne i Hercegovine|Ustavni sud BiH]] proglasio neustavnim<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/hr/9-sije%C4%8Dnja-kao-dan-rs-a-progla%C5%A1en-neustavnim/a-48118881|title=9. siječnja kao Dan RS-a proglašen neustavnim {{!}} DW {{!}} 29.03.2019|last=Welle (www.dw.com)|first=Deutsche|website=DW.COM|language=hr-HR|accessdate=2019-5. 10-05. 2019}}</ref>
|-
|[[21. novembar]]
Line 901 ⟶ 900:
Građani imaju pravo na plaćeno odsustvo s posla, po vlastitom izboru, do dva dana u toku kalendarske godine, na dane svojih vjerskih praznika.
 
==== Brčko Distrikt<ref>{{Cite web|url=https://www.paragraf.ba/neradni-dani-brcko.html|title=Neradni dani u Brčko distriktu za 2019. godinu|website=www.paragraf.ba|accessdate=2019-5. 10-05. 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://skupstinabd.ba/3-zakon/ba/Zakon%20o%20praznicima%20Brc--ko%20Distrikta%20BiH/000%2019-02%20Zakon%20o%20praznicima%20Brc--ko%20Distrikta%20BiH.pdf|title=Zakon o praznicima Brčko Distrikta BiH|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ====
{| class="wikitable sortable"
!Datum
Line 925 ⟶ 924:
|1. [[ševval]]
|[[Ramazanski bajram]]
| rowspan="2" |[[Musliman|muslimanimusliman]]i
|-
|10. [[Zul-hidždže|zul-hidždže]]<br>(2 [[Islamski kalendar|mjeseca]] i 10 dana po završetku [[Ramazan|ramazanaramazan]]a)
|[[Kurban-bajram]]
|-
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_i_Hercegovina"