Verzija na dan 24 decembar 2019 u 19:05 uredi Zavičajac (razgovor \| doprinosi) Urednici 9.330 edits No edit summary ← Starija izmjena		Verzija na dan 30 decembar 2019 u 21:00 uredi poništi Zavičajac (razgovor \| doprinosi) Urednici 9.330 edits No edit summary Novija izmjena →
Red 1: '''Indoevropljani''' su velika govorna skupina naroda koji sugovore ~~nastali~~nekim indoeuropskim jezikom. Nastali su u procesu indoevrpeizacije kao posljedice širenja stanovništva i kultura. Franz saBopp ~~prostora~~je ~~Pontskih~~1816. ~~stepa~~godine ~~prema~~prvi ~~zapadnoj~~dokazao ~~Europi~~genetsku srodnost indoevropskih jezika analizirajući uporedne glagolske paradigme grčkoga, ~~centralnoj~~latinskoga, iperzijskog, ~~južnoj~~gotskoga jezika, a između 1833 i ~~[[Azija\|Aziji]]~~1852. ~~Danas~~god ~~preovladavaju~~napisao ~~[[Kurganska~~je ~~hipoteza\|Stepske~~''Komparativnu ~~teorije]]~~gramatiku'', o ~~nastanku~~od ~~Indoevropskih~~kada ~~jezika~~Indoevropske istudije ~~kultura~~postaju akademska disciplina.<ref name="Renfreu">[http://darhiv.ffzg.unizg.hr/id/eprint/10868/1/Ramona%20Felinger%20-%20Indoeuropeizacija%20u%20arheoloskom%20i%20lingvistickom%20kontekstu.pdf Ramona Felinger - INDOEUROPEIZACIJA U ARHEOLOŠKOM I LINGVISTIČKOM KONTEKSTU, SVEUČILIŠTE U ZAGREBU, FILOZOFSKI FAKULTET, Odsjek za arheologiju, Zagreb, 2018]</ref>▼ ~~[[File:Kurgan map.png\|mini\|desno\|Mapa Kurganske kulture na stepskim prostorima]]~~ == Domovina Praindoevropljana == [[File:IE_expansion.png\|mini\|desno\|Mapa širenja Indoeuropljana od 4000 - 1000 p.n.e u skladu sa Kurganskom hipotezom]]▼ Nakon nekoliko stoljeća istraživanja tokom druge polovine 20. stoljeća definirano je nekoliko teorija i hipoteza o domovini Praindoevropljana. U ovo pitanje uključena je [[lingvistika]], [[arheologija]] i u posljednje vrijeme intenzivno [[genetika]], u velikim i značajnim istraživačkim centrima. ~~[[File:Indo-European branches map.svg\|mini\|desno\|Današnja rasprostranjenost Indoevropskih jezika]]~~ ▲'''Indoevropljani''' su velika govorna skupina naroda koji su nastali u procesu indoevrpeizacije kao posljedice širenja stanovništva i kultura sa prostora Pontskih stepa prema zapadnoj Europi, centralnoj i južnoj [[Azija\|Aziji]]. Danas preovladavaju [[Kurganska hipoteza\|Stepske teorije]] o nastanku Indoevropskih jezika i kultura.<ref name="Renfreu">[http://darhiv.ffzg.unizg.hr/id/eprint/10868/1/Ramona%20Felinger%20-%20Indoeuropeizacija%20u%20arheoloskom%20i%20lingvistickom%20kontekstu.pdf Ramona Felinger - INDOEUROPEIZACIJA U ARHEOLOŠKOM I LINGVISTIČKOM KONTEKSTU, SVEUČILIŠTE U ZAGREBU, FILOZOFSKI FAKULTET, Odsjek za arheologiju, Zagreb, 2018]</ref> Praindoevropljani nisu narod i ovaj se termin ne koristiti kao bilo kakva etnička ili rasna odrednica, kako se to često radilo tokom posljednjeg stoljeća i nerijetko se još uvijek radi u političke svrhe, već se može koristiti isključivo kao lingvistička odrednica za govornike indoevropskog prajezika, ili kao odrednica za populacije koje su naseljavale prostor sa određenom kulturom, čiju materijalnu ostavštinu tumačimo kao indoevropsku. Pitanje tačne definicije ove problematike kompleksno je i tokom gotovo stotinu godina arheološkog istraživanja, brojni su naučnici ponudili najrazličitije moguće definicije koje bi Praindoevopljane smjestile na određeni geografski prostor tokom određenog vremenskog perioda, koje bi objasnile širenje i distribuciju indoevropskih naroda i jezika kroz historiju i danas. === Kurganska teorija ===▼ Oko 4000. g.p.n.e počinju etnička strujanja i pokreti pontsko-stepskog, u kulurnom pogledu nadmoćnijeg stanovništva prema zapadu, u područje donjeg toka [[Dunav]]a. Sa tog prostora migracije će se nastaviti prema zapadnoj Europi, a preko Balkanskog poluostrva i na prostor Anadolije.<ref name="Leksikon">{{Cite web \|url=https://de.scribd.com/document/132786670/Arheoloski-leksikon-BIH-tom1 \|title=Indoeuropljani \|work= Arheološki leksikon -Zemaljski muzej, Sarajevo \|accessdate= 9. 2. 2017}}</ref> ▲[[File:IE_expansion.png\|mini\|desno\|Mapa širenja Indoeuropljana od 4000 - 1000 p.n.e u skladu sa Kurganskom hipotezom]] ▲=== Kurganska ~~teorija~~hipoteza === {{Glavni\|Kurganska hipoteza}} Tezu je postavila [[Marija Gimbutas]] 1956. god. u svom djelu ''Prahistorija istočne Evrope'', kao doprinos potrazi za porijeklom Indoevropljana, koristeći sintezu lingvistike i arheologije. Njen kurganski model za pradomovinu Indoevropljana nalazi u pontsko-kaspijskim stepama.<ref>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5048219/ Wolfgang Haak i grupa autora - Masovne migracije iz stepe bile su izvor Indoevropskih jezika u Evropi]</ref> Mobilnost nosilaca Kurganske kulture, zasnovana na [[domestikacija\|domestikaciji]] [[konj]]a i upotrebi točka, dovela je do raširenosti kulture i migraciji stanovništva na prostoru Evrope i velikim dijelom Azije, sa početkom oko 4000. god. pne.<ref name="Leksikon">{{Cite web \|url=https://de.scribd.com/document/132786670/Arheoloski-leksikon-BIH-tom1 \|title=Indoeuropljani \|work= Arheološki leksikon -Zemaljski muzej, Sarajevo \|accessdate= 9. 2. 2017}}</ref><ref name="IndoE">{{Cite web \|url=https://www.mpg.de/9005184/humans-migration-indo-european-languages \|title= A massive migration from the steppe brought Indo-European languages to Europe \|work= Max Planck Institute for the Science of Human History, Jena \|accessdate= 9. 2. 2016}}</ref> Ta se kretanju odražavaju i na teritoriju [[Bosna i Hercegovina\|Bosne i Hercegovine]], ali se na osnovu sadašnjeg nivoa istraženosti u arheologiji ne mogu sagledati kao jedinstven proces, niti bi se moglo govoriti o Indoeuropljanima kao nosiocima određene kulture (kulturne grupe) ~~eneolitskog~~[[eneolit]]skog doba.~~<ref~~ name="Prediliri">{{Cite web \|url= https://alldocs.net/the-philosophy-of-money.html?utm_source=alojz-benac-prediliri-prailiri-protoiliri-neki-novi-aspekti \|title= Alojz Benac - Prediliri, prailiri, protoiliri - neki novi aspekti \|work= ANUBiH Naše starine \|accessdate= 9. 2. 2016 }}{{Mrtav link\|datum=Novembar 2019 \|bot=InternetArchiveBot }}</ref>Na prisustvo određenih elemenata koji se povezuju sa procesom ~~indoeuropeizacije~~indoevropeizacije ukazuju nalazi sa nekoliko lokaliteta. Najstariji od tih elemenata su dugački kameni noževi otkriveni kao skupni nalaz (ostava) na lokalitetu Boškova greda u Orahovcu kod [[Trebinje\|Trebinja]]. Slijedećoj fazi mogli bi pripadati dijelovi [[Kultura vrpčaste keramike\|keramike sa vrpčastim ukrasom]] (''Schnur''), nađeni na više lokaliteta u Hercegovini (Ljeskova glavica u Ljubomiru kod [[Trebinje\|Trebinja]], [[Zelena pećina\|Zelena pećina]] na vrelu [[Buna\|Bune]]), a u Bosni u najstarijem sloju Gradine Klisura na [[Glasinac\|Glasincu]]. Line 16 ⟶ 21: Od kraja ranog [[Bronzano doba\|bronzanog doba]] na [[Balkan]]skom poluostrvu traje neprekinut razvoj bez arheološki prepoznatljivog priliva stanovništva. Izuzetak je uski pojas južno od [[Sava\|Save]] gdje je došlo do ekspanzije nosilaca [[Kultura polja sa urnama\|kulture polja sa urnama]]). Time je process indoeuropezacije na balkanskim prostorima bio završen. [[File:Neolithic_expansion.svg\|mini\|desno\|Neolitsko širenje indoevropljana - Anadolska hipoteza]]▼ ~~=== Indoevropski jezici ===~~ === Anadolska hipoteza === [[Dunav]]sko-[[balkan]]ski prostor predstavlja kompleks odakle se oko 3500. g.p.n.e. nastavlja širenje [[Indoevropski jezici\|Pra-Indoeurpskog jezika]] prema zapadu gdje će nastati [[Kelti\|Pra-Keltski]], [[Germani\|Pra-Germanski]] i [[Italijani\|Pra-Italski]] jezici, a na Balkanu jezici [[Dačani\|Dačana]], [[Tračani\|Tračana]] i Ilira.<ref name="IndoE">{{Cite web \|url=https://www.mpg.de/9005184/humans-migration-indo-european-languages \|title= A massive migration from the steppe brought Indo-European languages to Europe \|work= Max Planck Institute for the Science of Human History, Jena \|accessdate= 9. 2. 2016}}</ref> {{Glavni\|Anadolska hipoteza}} ~~[[Anadolska~~Teorija ~~hipoteza]]~~ se pojavila 1987. god. i (iznio ju je [[Velika Britanija\|britanski]] [[Arheologija\|arheolog]] [[Colin ~~Renfrewi), i~~Renfrew]]. ~~zasniva~~Zasniva se na širenju Proto Indoevropljana zajedno sa jezikom, sa prostora [[Anadolija\|\|Anadolije]] za vrijene [[neolit]]a~~, i odatle je počelo širenje historijskih indoeuropskih jezika za vrijeme neolitske revolucije~~. Arhaični indoevropejski najprije se govorio na [[Balkan]]u i donjem toku [[Dunav]]a u okviru [[Starčevačka kultura\|Starčevačke grupe (međunarodni naziv Starčevo-Körös-Criş kompleks)]].▼ {{cite<ref>[http://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/658895 ~~journal\|last=Özdogan\|first=~~Mehmet~~\|title=~~ Özdogan - Archaeological Evidence on the Westward Expansion of Farming Communities from Eastern Anatolia to the Aegean and the Balkans~~\|journal=~~ - Current Anthropology~~\|volume=~~ 52~~\|number=~~ (Supplement 4~~\|year=October~~), 2011~~\|pages=S415-S430\|url=http:~~]</~~/www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/658895\|~~ref~~=harv\|doi=10.1086/658895}}~~ >▼ == Indoeuropski narodi == ~~U isto vrijeme Pra-Indoeuropski jezik širi se na prostor Anadolije, gdje će kasnije [[Hetiti]] stvoriti svoju moćnu civilizaciju~~ === Anadolijski narodi === [[Hetiti]], [[Karijci]], [[Lidijci]], [[Likijci]], [[Luvijci]] === Baltički narodi === [[Aisti]], [[Galindi]], [[Jatvingi]], [[Kuri]], [[Litvanci]], [[Letonci]] (Latvijci), [[Nadrovci]], [[Prusi]], [[Samogiti]], [[Selonci]], Semimigalci]], [[Skalvijci]], [[Sudovci]] === Germanski narodi === [[Nijemci]], [[Flamanci]] (U Belgiji), [[Luksemburžani]], [[Austrijanci]], [[Danci]], [[Englezi]], [[Norvežani]], [[Šveđani]], [[Nizozemci]], [[Ferojci]] (sa Ferojskih otoka), [[Frizi]], [[Buri]] ili Afrikaneri. Tokom historije javljali su se i: [[Goti]] (istočni i zapadni), [[Vandali]], [[Langobardi]], [[Franci]], [[Saksonci]], [[Gepidi]] ~~Sa prostora Dnjepra i Dnjestra (današnja [[Ukrajina]]), migracijama na sjever oko 2700. g.p.n.e, nastaće [[Slavenski jezici\|Slavenski]] i Baltički jezici.~~ === ~~Anadolska~~Helenski ~~hipoteza~~narodi === [[Grci]]. Od starih plemena najveći su bili [[Ahejci]], [[Jonjani]], [[Dorani]] i [[Eoljani]]. ▲[[File:Neolithic_expansion.svg\|mini\|desno\|Neolitsko širenje indoevropljana]] ~~[[File:Starcevo culture-sr.png\|mini\|desno\|Podruje rasprostiranja [[Starčevačka kultura\|Starčevačke kulture]] odakle se nastavilo širenje Praindoevropljana prema Evropi]]~~ ▲[[Anadolska hipoteza]] se pojavila 1987 (iznio ju je [[Velika Britanija\|britanski]] [[Arheologija\|arheolog]] Colin Renfrewi), i zasniva se na širenju Proto Indoevropljana sa prostora [[Anadolija\|\|Anadolije]] za vrijene [[neolit]]a, i odatle je počelo širenje historijskih indoeuropskih jezika za vrijeme neolitske revolucije. Arhaični indoevropejski najprije se govorio na [[Balkan]]u i donjem toku [[Dunav]]a u okviru [[Starčevačka kultura\|Starčevačke grupe (međunarodni naziv Starčevo-Körös-Criş kompleks)]]. === Indoiranski (Arijski) narodi === == Literatura ==▼ ==== Indoarijski narodi ==== ▲{{cite journal\|last=Özdogan\|first=Mehmet\|title=Archaeological Evidence on the Westward Expansion of Farming Communities from Eastern Anatolia to the Aegean and the Balkans\|journal=Current Anthropology\|volume=52\|number=Supplement 4\|year=October 2011\|pages=S415-S430\|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/658895\|ref=harv\|doi=10.1086/658895}} [[Bengalci]], [[Kašmirci]], [[Marati]], [[Pandžabi]], [[Kašmirci]], [[Sindi]], [[Radžputi]], [[Singalezi]]. Potomci su starog naroda [[Arijci\|Arijaca]] koji su jednim dijelom naselili Indiju a drugim Iransku visoravan. ==== Iranski narodi ==== [[Paštunci\|Afganci (<small>Paštuni</small>)]], [[Bahtijari]], [[Baludži]], [[Gilani]], [[Kurdi]], [[Luri]], [[Mazanderani]], [[Oseti]], [[Perzijanci]], [[Tadžici]], [[Tališi]], [[Tati]], [[Zaza]]. === Keltski narodi === [[Kelti]] su nekad bili narodi sa velikom i značajnom historijskom ulogom: [[Gali]], [[Arverni]], [[Boji]] (Boii), [[Briganti]] (Brigantes), [[Eduanci]] (Aedui), Durotriges, [[Eravisci]], [[Helvećani]] (Helvetii), [[Iceni]], [[Nervijci]] (Nervii), [[Parisii]], [[Skordisci]] (Scordisci), Tectosages, [[Tolistobogii]], [[Trinovanti]] (Trinovantes), [[Trocmi]], [[Venetii]], [[Volci]] (Volcae). Današnji keltski narodi: [[Irci]], [[Velšani]], [[Škoti]], [[Bretonci]]. === Romanski narodi === [[Italijani]], [[Rumuni]], [[Arumunji]], ([[Vlasi]]), [[Španci]], [[Portugalci]], [[Katalonci]], [[Galjegi]] (Galicijci), [[Valonci]], [[Moldavci]], [[Retoromani]], [[Korzikanci]]. === Slavenski narodi === Istočni: [[Bjelorusi]], [[Rusi]], [[Ukrajinci]], [[Rusini]], [[Lemki]], [[Bojki]] i [[Huzuli]]. Zapadni: [[Česi]], [[Slovaci]], [[Slovinci]], [[Moravci]], [[Lužički Srbi]], [[Polabljani]], [[Poljaci]], [[Pomerjani]]. Južni: [[Bošnjaci]], [[Bugari]] (sa [[Pomaci]]ma), [[Crnogorci]], [[Goranci (narod)\|Goranci]], [[Hrvati]], [[Makedonci]], [[Slovenci]], [[Srbi]], , . === Ostale izolirane grupe === * [[Iliri]] * [[Tračani]] * [[Albanci]] * [[Armenci]] ▲== Literatura == * Colin Renfrew - The Anatolian origins of Proto-Indo-European and the autochthony of the Hittites - Washington, DC: Institute for the Study of Man. == Reference == {{Refspisak\|2}} [[Kategorija:Bosna i Hercegovina u vrijeme Ilira]] [[Kategorija:~~Indoevropljani~~Indoevropski narodi]]

Razlika između verzija stranice "Indoevropljani"