Razlika između verzija stranice "Protalij"

'''Protalij''' (od [[latinski jezik|lat.]] ''proto'' = "prije" + [[grčki jezik|grč.]] θαλλός – ''tallos'' = izdanak) – u [[botanika|botanici]] – zove se [[haploid]]ni [[gametofit]] [[paprati]] i [[Fycopodiopsida]]. Predstavlja jednu od dvije generacije u [[smjena generacija|smjenama generacija]] ovih biljaka. U usporedbi s [[sporofit]]om , "stvarnom" biljkom on je mal, neupadljiv, uglavnom kratkotrajan i skriven. Njegova funkcija je oblikovanje [[gamet]]a, čiime omogućava [[spolno razmnožavanje]].<ref name=Mable>{{citation |author1=Mable, B.K. |author2=Otto, S.P. |year=1998 |title=The evolution of life cycles with haploid and diploid phases |journal=BioEssays |volume=20 |issue=6 |pages=453–462 |url=http://www.zoology.ubc.ca/~otto/Reprints/Mable1998.pdf |doi=10.1002/(SICI)1521-1878(199806)20:6<453::AID-BIES3>3.0.CO;2-N}}</ref>

U najčešćem slučaju – kod prave paprati – protalij je ravan, često u obliku srca sa zelenim [[talas]]om, promjera najviše nekoliko centimetara, koji leži na zemlji i s jednoćelijskim [[rizoidim]]a . U protaliju [[preslica]], koje se sada ubraja među [[paprati]], bez obzira na vrlo različite ponašanje [[sporofit]]a, sličnan je kao i kod pravih paprati, ali je jako režnjevit razgranat. Za razliku od toga, cilindrični protaliji su kod [[Ophioglossaceae]] i [[Psilotaceae]] bez [[hlorofil]]a, koji rastu pod zemljom i imaju ishranu preko [[mikoriza|mikoriznih gljivica]]. Isto važi i za nodularne protalije višegodišnjih biljaka, koje nisu dio paprati, ali su s njima povezane i imaju konzistentan životni ciklus. Osim toga, vrlo kratki dio ovog podzemnog života karakterističan je za [[mahovine|klupske mahovine]]: kod pravih paprati protalij izumire nakon nekoliko sedmica, dok kod medvjeđe paprati spora ima šest do sedam godina mirovanja, nakon čega slijedi stadij s pet ćelija. Razvija se tek nakon prodora mikorizne gljivice u jednu od njegovih ćelija, a spolnu zrelost dostiže tek nakon 12 do 15 godina. Drugi trend pokazuje cvjetajuće paprati, mahovinske paprati i [[vrba]] , usko povezana s mladicama u kojima je, prije svega, muški [[gametofit]] uveliko smanjen i u velikoj mjeri ostaje u sporama, tako da se više ne pojavljuje slobodni protallij.

Paprati su na našim geografskim širinama obično poznate kao često grmolike, s više ili manje dugim lišćem („listovi"listovi papratići“papratići"), biljke koje povremeno imaju tačkice ili prugaste [[sporangija|sporangije]] (soruse) na donjoj strani svojih listova , iz kojih oslobađaju [[spore]]; one omogućavaju [[vegetativno razmnožavanje|aseksualni oblik razmnožavanja]]. Manje uočljiva je, međutim, [[smjena generacija]] paprati: oznati izgled paprati je [[sporofit]] (biljka koja proizvodi spore). Međutim, spore ne klijaju nuovenove sporofite (tj. ne u "paprati"), već u neupadljive [[gametofit]]e, odnosno biljke koj ekoje proizvode [[gamet]]e (reproduktivne ćelije, klice).

Prostalija se sidri u zemlji pomoću [[rizoid]]a . Na dnu najobimnijih prothalija tada se razvija [[gametangija]] U većini su sferne: one u kojima se formiraju muki gameti su [[anteridije]] sa muškiimmuškim klicnim ćelijama ([[spermatozoidi]]ma), u obliku boce, a u [[arhegonija]]ma nastaju u [[jaje|jajne ćelije]] .

U nekih vrsta paprati, anteridija i arhegonija su na istoomistom protaliju na raspolaganju; međutim, na u drugim vrstama su na različitim protalijima ( episkopalne paprati). Kod nekih paprati ova se spolna segregacija javlja već u sporangiji (izospore vs. heterospore paprati).

Kada spermatozoidi izađu iz anteridijanteridija, oni plivaju – slično [[spermatozoid]]ima kod životinja koriste svoje [[flagela|bičeve]] plivajući ka arhegoniju; lokomocija i samim tim oplodnja jajašca mogu se izvršiti samo u prisustvu kapljica. Iz oplođene jajne ćelije ([[zigot]]a) tada izraste dobro poznata biljka paprati s karakterističnim listovima, [[sporofit]].