Razlika između verzija stranice "Transpiracija"

3 - Voda se kreće iz ksilema u [[mezofil]]ne ćelije, i isparava sa njihovih površina i napušta buljku difuzijom kroz stome.]]

[[Datoteka:Tomato leaf stomate 1-color.jpg|thumb|[[Stoma]] na [[list]]u [[krompir]]a obojena pod skenirajućim [[mikroskop|elektronskim mikroskopom]].]]

'''Transpiracija''' je proces kretanja [[voda|vode]] kroz [[biljka|biljke]] i njene [[evaporacija|evaporacije]] sa vršnih dijelova, kao što su iz [[list]], [[pup]]oljci I izdanci I [[cvijet|cvjetovi]]. Voda je neophodna za biljke, ali samo mali dio koji uzima korijen koristi se za [[rast]] i [[metabolizam]]. Preostalih 99-99,5% se gubi transpiracijom. Površine lista su prošarane mnoštvom pora zvanih [[stoma|stome]], koje su u većine brojnije na donjoj strani lista. Stome su ograničene sa [[stražarska ćelija|stražarskim ćelijama]] i dodacima ćelije (zajedno poznatim kao stomin kompleks ili stomin aparat) za otvaranje i zatvaranje pora. Transpiracije se odvija kroz stomine otvore, i može se shvatiti kao neophodni "trošak" u vezi sa otvaranjem stoma za omogućavanje difuzije [[ugljen-dioksid]]nog [[plin]]a iz zraka za [[fotosinteza|fotosintezu]]. Transpiracije također hladi biljke, promjenom [[osmoza|osmotskog pritiska]] ćelija i omogućuje [[protok mase]] [[mineral]]nih hranjiva i vode iz korijena u [[izdanak|izdanke]].<ref name="Međedović S. 2000">Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.</ref>

Maseni protok tečne vode iz korijena do lišće teče dijelom [[kapilar]]no, ali prvenstveno je vođen razlikom vodnog potencijala. Kod viših biljaka, uključujući i drveće, sila gravitacije može savladati samo smanjenjem hidrostatičkog (vodnog) pritiska u gornjim dijelovima biljaka zbog [[difuzija|difuzije]] vode iz stoma u [[Zemljina atmosfera|atmosferu]]. Vode se apsorbira u [[korijen (biljka)|korijen]]e putem [[osmoza|osmoze]], a i sva rastvorena mineralna hranjiva s njim putuju kroz [[ksilem]].

Brzinu transpiracije biljke reguliše kontrolom veličine stominih otvora. Stopa transpiracije je također pod uticajem evaporativnoog kapaciteta atmosfere koja okružuje list, kao što su [[voda|vlaga]], [[temperatura]], [[vjetar]] i intenzitet [[sunce|sunčevig zračenja]]. Opskrba [[Zemljište|zemljišta]] vodom i temperature tla može također uticati na otvaranje stoma, a time i jačinu transpiracije. Količina izgubljene vode i također ovisi i o njenoj ukupnoj količini i količini one koja se apsorbira u korijenima. Transpiracije računi za većinu gubitka vode biljka od lišća i mlade stabljike. Transpiracije služi I evaporativnom hlađenju biljke, jer isparavanje vode odnosi toplotnu energije zbog svoje velike [[latentna toplota|latentne toplota isparavanja]] , 2260 kJ po litri.<ref name="Međedović S. 2000"/>

Tokom vegetacije, dešava se da list sadrži mnogo puta više vode nego vlastite težine. Dunum kukuruza odaje oko 11.400-15.100 litara vode svaki dan, a velika [[hrast]] može odaje i do 151.000 litara godišnje. Transpiracijski odnos je odnos mase vode koja ispari I mase proizvedene suhe tvari proizvedenih; taj odnos kod usjeva je između 200 i 1.000&nbsp;kg vode za svaku kg proizvedene suhe [[materija|materije]] .<ref>Martin J., Leonard W., Stamp D. (1976): Principles of field crop production, Third Edition. Macmillan Publishing Co., Inc. New York, ISBN 0-02-376720-0.</ref>

|style="background:#f3fff3;" | Više listova (ili bodlji, ili drugih organa za [[fotosinteza|fotosintezu]]) daje veću površinu i više stoma za razmjenu [[plin]]ova. To dovodi do povećanja gubitka vode.

|style="background:#f3fff3;" | Veća površina lista omogućava bržu transpiraciju nego manja.

|Voštana kutikula je relativno nepropusna za vodu i vodenu paru i smanjuje isparavanje s površine biljaka, osim preko stoma. Reflektivna kutikula smanjuje solarno zagrijavanje i rast temperature lista; pomaže da se smanji stopa isparavanja. Tanke dlačice – strukture zvane [[trihom]]i na površini lišća također mogu inhibirati gubitak vode, stvaranjem okruženja visoke vlažnosti na površini lišća. Ovo su neki od primjera adaptacije biljke za čuvanje vode, koje se mogu naći kod mnogih [[kserofit]]nih biljaka.

|style="background:#f3fff3;" | Stopa transpiracije je pod kontrolom otvora stoma, a ove male pore su otvorene posebno za fotosintezu. Iako postoje izuzeci od ovog (kao što su noćni uvjeti noću ili "[[CAM fotosinteza]]"), općenito, napajanje svjetlošću potiče otvaranje stoma.

2. smanjena ''relativna'' vlažnost izvan lista povećava potencijal vodnog gradijenta.

|style="background:#f3fff3;" |Voda koja je izgubljena zbog transpiracije može se akumulirati u obliku pare blizu površini lista. To smanjuje stopu gubitka vode, pa je vodni potencijalni gradijent iznutra ka vanjštini lista onda nešto manji. Ako vjetar puše jače gubi se mnogo vodene pare u blizini lisne površine, jer je potencijalni gradijent jači i ubrzanija [[difuzija]] [[molekula]] vode u okolni zrak. Čak i pri vjetru, ipak, možda biti akumulacije vodene pare u tankom graničnom sloju sporijeg strujanja zraka pored površine lista. Što je jači vjetar, ovaj sloj će biti tanji, uz jači gradijent vodnog potencijala.

|style="background:#f3fff3;" | Navodnjavanje u vinogradarstvu doprinosi [[stres|vodni stres]], uzrokovan ograničenim dovodom vode iz tla, što može dovesti do zatvaranja stoma i smanjenja stope transpiracije.