Razlika između verzija stranice "Napoléon Bonaparte"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Poništena izmjena 2972646 korisnika 37.208.37.237 (razgovor) oznaka: poništenje |
|||
Red 3:
| Ime =Napoleon I
| Titula =Car Francuza; Kralj Italije
| Slika =
| Opis slike =
| Vladavina =[[20. mart]] [[1804]] - [[6. april]] [[1814]]<br />[[1. mart]] [[1815]] - [[22. juni]] [[1815]]
Red 27:
Kako bi proširio Kontinentalni sistem, Napoleon je napao [[Pirenejsko poluostrvo|Pirinejsko poluostrvo]] i proglasio svog brata [[Joseph Bonaparte|Josepha]] kraljem Španije 1808. godine, zbog čega su se španci i portugalci pobunili uz britansku pomoć. [[Španski rat za nezavisnost]] je trajao šest godina i bio je poznat po svojim brutalnim [[Gerilsko ratovanje|gerilskim borbama]] koji su kulminirali savezničkom pobjedom. Nakon toga, Austrija je sa svojom [[Rat Pete koalicije|Petom koalicijom]] pokrenula još jedan napad na Francusku 1809. godine u kojem je Napoleon poražen u [[Bitka kod Vagrama|bici kod Vagrama]]. Do 1811. godine, Napoleon je stvorio imperiju od 70 miliona ljudi i imao političku dominaciju nad Evropom koja nije bila prisutna od dana [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]]. Ovaj status je imao zahvaljujući nizu saveza i porodičnih imenovanja. Stvorio je novu aristokratiju u Francuskoj nakon povratka plemića koji su bili prisiljeni na izgnanstvo tokom revolucije.
Tenzije zbog porasta poljskog nacionalizma i ekonomskih efekata Kontinentalnog sistema su doveli do ponovnog sukoba sa Rusijom. Kako bi sproveo svoju blokadu, Napoleon je pokrenuo [[Napoleonova invaziju na Rusiju|invaziju na Rusiju]] u ljeto 1812. godine. Rezultat ove kampanje je katastrofalan kolaps francuske vojske zbog rasprostranjenog razaranja ruske zemlje i gradova. Nakon toga, Rusiji se 1813. godine pridružila Pruska i Austrija koje su stvorile [[Rat Šeste koalicije|Šestu koaliciju]] protiv Francuske. Haotične borbe u centralnoj Evropi su kulminirale porazom Napoleona u [[Bitka kod Leipziga|bici kod Leipziga]] u oktobru 1813. godine. Naredne godine, saveznici su napali Francusku i zarobili Pariz prisiljavajući Napoleona na abdikaciju u aprilu 1814. godine. Nakon egzila na ostrvo [[Elba (ostrvo)|Elba]], [[Bourbon (dinastija)|Bourboni]] su vraćeni na vlast, a Francuska je izgubila većinu teritorija koje je osvojila tokom revolucije. Međutim, Napoleon je pobjegao sa ostrva Elba u februaru 1815. godine i ponovo preuzeo kontrolu nad Francuskom. Saveznici su odgovorili formiranjem [[Napoleonovih sto dana|Sedme koalicije]] koja je porazila Napoleona u [[Bitka kod Waterlooa|bici kod Waterlooa]] u junu 1815. godine. [[Kraljevska mornarica]] je tada osujetila njegov planirani bijeg u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] u junu kada se predao britancima. Britanci su ga prognali na udaljeno ostrvo [[Sveta Helena]] u [[Atlantski okean|južnom Atlantiku]]. Njegova smrt 1821. godine u 51. godini života je primljena sa šokom i tugom širom Evrope. Godine 1840., milioni ljudi su svjedočili [[Retour des cendres|povratku njegovih posmrtnih ostataka u Pariz]], gdje se i dalje nalaze u [[Les Invalides
== Biografija ==
Kao dijete [[Korzika|korzičkog]] plemića [[Carlo Maria di Buonaparte]] i majke Maria Letizia Ramolino, školovao se na francuskoj vojnoj akademiji i [[Francuska revolucija|francusku revoluciju]] dočekao s činom artiljerijskog kapetana. U francuskim revolucionarnim ratovima brzo je napredovao do čina [[general]]a i godine [[1796]]. dobio zapovjedništvo nad francuskim snagama koje su jug zemlje trebale braniti od [[Austrija]]naca iz [[Italija|Italije]]. Zahvaljujući svom britkom umu u nizu bitaka i vještih manevara porazio je nadmoćne austrijske trupe, osvojio sjevernu Italiju i prisilio Austriju na sklapanje [[mir u Campo Formiu|mira u Campo Formiu]].<ref name="NB1"/>
Njegovi vojni uspjesi i naglo stečena popularnost učinili su ga favoritom političara i narodnih masa koji su željeli stabilnost nakon godina revolucionarne [[Anarhija|anarhije]] i nasilja. Godinu dana nakon pohoda u [[Egipat]], Napoléon je godine [[1799]]. izveo državni udar poslije kojeg se proglasio prvim [[konzul]]om i zaveo ličnu [[Diktatura|diktaturu]]. Godine [[1804]]. proglasio se francuskim [[car]]em.
Napoléonova vladavina bila je obilježena sukobom Francuske s [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenim Kraljevstvom]], koji je trajao od godine [[1793]]. do [[mir u Amiensu|mira u Amiensu]] [[1802]]. Godinu dana kasnije sukob je ponovno eskalirao i Napoléon se, nakon poraza u pomorskoj [[bitka kod Trafalgara|bici kod Trafalgara]] i kraha planova za invaziju Britanskih ostrva, morao obračunati s britanskim kontinentalnim saveznicima. Godine [[1805]]. u [[bitka kod Austerlitza|bici kod Austerlitza]] porazio je i pokorio [[Austrija|Austriju]], godine [[1806]]. nakon [[bitka kod Jene|bitke kod Jene]] isto je učinio s [[Prusija|Pruskom]] te formalno okončao [[Sveto rimsko carstvo]], da bi nakon pobjede nad [[Rusija|Rusima]] kod [[bitka kod Friedlanda|Friedlanda]] [[1807]]. godine sklopio savez s ruskim carom [[Aleksandar I Romanov|Aleksandrom]] i ustanovio tzv. [[Kontinentalni sistem]], čiji je cilj bio ekonomskim [[embargo]]m poraziti Britaniju.
U tom trenutku Napoléon je bio na vrhuncu moći, ali je samo godinu dana kasnije sebi dopustio da bude umiješan u [[Dinastija|dinastički]] sukob u savezničkoj [[Španija|Španiji]]. Francuska vojna intervencija i postavljanje Napoléonovog brata za [[kralj]]a dovela je do općenarodnog otpora, pojave [[Španija|španske]] [[Gerila|gerile]] i prvih ozbiljnih francuskih poraza. Godine [[1809]]. ohrabrena Austrija je objavila rat Francuskoj što je dovelo do kratkog, ali vrlo krvavog pohoda tokom kojeg je u [[bitka kod Asperna|bici kod Asperna]] Napoléon po prvi put potučen na bojnom polju. Iako je Napoléon taj rat na kraju dobio, nastojao se od sličnih problema u budućnosti osigurati ženidbom s austrijskom princezom [[Marija Luiza Austrijska|Marijom Lujzom]] koja mu je rodila sina, budućeg [[Napoleon II Francuski|Napoleona II]].
Red 117:
=== Pohod na Rusiju i slom ===
Sumnjajući da Rusija planira savez s Engleskom Napoléon je napao Rusiju s 600 000 vojnika. U junu [[1812]]. Francuzi su ušli na ruski teritorij, no Rusi su se povlačili paleći sela. Mnogobrojna francuska vojska često je bila bez hrane, počele su se širiti bolesti, a često su ugibali i konji. Do prve, i jedne od najkrvavijih bitaka toga doba, došlo je kod [[Borodin]]a. Napoléon je do te bitke već izgubio polovinu svoje vojske. Rusi su se odlučili povući i francuska je vojska ušla u [[Moskva|Moskvu]]. No, ruski su vojnici zapalili grad i Napoléon se morao povući. Nakon povlačenja iz Moskve glad, ruska zima i povremeni gerilski napadi ruske vojske uništili su francusku vojsku od koje je ostalo samo 5000 ljudi. Napoléon je otišao u Pariz i s novom se vojskom vratio na područje [[Saska|Saske]].
Godine [[1813]]. porazio je protivničke vojske kod [[Lützen]]a, [[Bautzen]]a i [[Dresden]]a, ali je izgubio bitku kod [[Leipzig]]a. Vratio se u Francusku, a budući da su se njegovi maršali odbili boriti, pobjednička ga je koalicija prisilila da [[Abdikacija|abdicira]]. Protivnici su ga [[1814]]. prognali na ostrvo [[Elba|Elbu]] koji mu je dan na upravu. Na vlast u Francuskoj postavljen je [[Luj XVIII, kralj Francuske|Luj XVIII]] iz dinastije [[Burbon]] (brat Luja XVI koji je za vrijeme Revolucije napustio Francusku). Napoléonova supruga Marija Lujza i sin Napoléon stavljeni su pod skrbništvo Marijina oca, austrijskoga cara [[Franjo II, njemačko-rimski car|Franje II/I]]. Napoléon nikada više nije vidio ni suprugu niti sina.
Red 127:
== Napoléonova smrt ==
[[Datoteka:Tumb of Napoleon Bonaparte.jpg|mini|Napoléonov sarkofag]]
S Napoléonom je u progonstvo pošlo i dvadesetak njegovih najvjernijih ljudi (posluga i nekoliko generala). Vrijeme je provodio diktirajući [[Memoari|memoare]] i igrajući [[bilijar]]. Maštao je o bijegu sa ostrvca površine tek nešto veće od 100 km<sup>2</sup>. Umro je [[5. maj]]a [[1821]]. od [[rak]]a na želucu i pokopan je na Svetoj Heleni. Godine [[1840]]. njegovi su ostaci preneseni u Pariz na zahtjev kralja [[Luj-Filip, kralj Francuske|Luja-Filipa]] i sahranjeni su u [[Dom Invalida|Domu Invalida]], gdje se i danas nalaze.
Nekoliko ljudi iz pratnje sačuvalo je za uspomenu uvojke Napoléonove kose. Šezdesetih godina [[20. vijek]]a, naučnici su savremenim metodama analizirali jedan od tih uvojaka. U kosi su otkrivene značajne količine otrova [[arsen]]a. Posumnjalo se da su Britanci sistemski trovali Napoléona. Daljnjim istraživanjem i analizama otkriveno je da je zelena boja kojom su u to vrijeme bojali zidove sadržavala arsenik. Soba u kojoj je živio Napoléon bila je obojana takvom zelenom bojom.
Red 134:
=== Ludwig van Beethoven ===
[[Ludwig van Beethoven]], njemački kompozitor i jedan od najvećih umjetnika u historiji čovječanstva, bio je oduševljeni pristaša Francuske revolucije. Odrazio je u svojoj muzici duh novog vremena. Godine [[1804]]. izvedena je njegova Treća simfonija u Es-duru. Prvobitno joj je dao ime "Bonaparte", ali, budući da se razočarao što se Napoléon proglasio carem, poderao je posvetu i simfoniju nazvao [[Eroica]].
=== Prezime Bonaparte ===
Red 148:
=== Mačke ===
Napoleon je imao Felinofobiju (strah od mačaka)
=== Spavanje ===
Red 171:
{{Commons|Napoléon Bonaparte}}
{{Francuski vladari}}
[[Kategorija:Kraljevi Francuske]]
[[Kategorija:Bonaparte]]
| |||