Wikipedia

Razlika između verzija stranice "Rokselana"

Pregled historije
[nepregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Sitnice
m Vraćene izmjene korisnika EnaVajzovic (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika C3r4
oznaka: vraćanje
Red 1:
{{Prijevod}}
= Ayşe Peykerşah Sultanija =
{{Nedostaju_izvori}}
{{Infokutija Vladar
| Ime =AyşeAleksandra PeykerşahAnastasija SultanijaLisovska <br> Hurem sultanija <br> Rokselana
| Nasljeđivanje =Sultanija [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]]
| Slika =[[Datoteka:Khourrem.jpg|215px]]
Line 7 ⟶ 8:
| Vladavina =
| Krunidba =
| Prethodnik =[[NurhayatAjše SultanijaHafsa sultanija|Ajše Hafsa]]
| Nasljednik =[[NurbaharMihrimah Ateşsultanija|princeza SultanijaMihrimah]]
| Supružnik =[[OrhanSulejman III]]
| Djeca =[[OsmanPrinc IMehmet]] <br> [[MihrişahMihrimah sultanija]]|princeza <br> [[Mustafa IIMihrimah]] <br> [[Princ Bajazit]]Abdulah <br> [[MuhteşahSelim SultanijaII]] <br> [[HümaşahPrinc SultanijaBajazit]] <br> [[MihrimahPrinc SultanijaDžihangir]]
| Dinastija =
| Himna =
| Otac =Gavrilo MaldiveLisovski
| Majka =MarijaAleksandra MaldiveLisovska
| Datum rođenja =[[15281500]] - [[16111506]]
| Mjesto rođenja =[[RusijaRogatin]], [[Ukrajina]]
| Datum smrti =[[18. april]] [[1611.1558]]
| Mjesto smrti =[[Istanbul]], [[Osmanlijsko carstvo]]
|}}
'''Rokselana''' (dr.imena: ''Haseki Hurem sultanija, Hurem sultanija'', ''Aleksandra Lisovska'' ili ''Anastasija Lisovska'', ''Roksolona'', ''Ruzijak'', ''Rosa'' ili ''Ruskinja'') je bila omiljena žena [[Osmanlijsko carstvo|osmanlijskog]] [[sultan]]a [[Sulejman I|Sulejmana I]] i majka šestoro njegove djece. Rokselana je rođena kao seljanka u jednoj maloj ukrajinskoj porodici. Smatra se jednom od najmoćnij ljudi 16. vijeka i jednom od najmoćnijih u historiji cijelog svijeta. Imala je veliki uticaj na moć Osmanlijskog carstva, a također je igrala i glavnu ulogu u državnim aferama. Stara Rokselana je umrla u [[Istanbul]]u, u sobi na jednom krevetu od vodene bolesti. O njenom životu danas postoji puno biografskih teorija.
Valide Ayşe Peykerşah Sultanija (Peykerşah, Peykeršah - Vladarica, djevojačko Cecilija ili Alexandra Maldive; 1528. ili 1530. - 1611) bila je žena osmanskog sultana Orhana II i njegova vjenčana supruga. Bila je i majka sedmoro njegove djece; Sultana Osmana, Sultana Mustafe - nasljednika Orhana II, Mihrişah Sultanije, Şah Sultanije, Hümaşah Sultanije, Mihrimah Sultanije, kao i Princa Bayazita. Bila je i treća žena u stoljetnoj tradiciji zvanoj “Sultanat žena”.
 
Smatra se jednom od moćnijih žena u tom periodu. Imala je veliku moć i uticaj na politiku Osmanskog carstva za vrijeme vladavine njenog sina Osmana I.
 
== Djetinjstvo ==
O njenom djetinjstvu se zna vrlo malo. Prema jednoj od svih biografskih tvrdnji, Rokselana je rođena na samom početku 16.vijeka, negdje oko [[1500]] ili [[1506]], u [[Rogatin]]u, malom karpatskom naselju, negdje u zapadnoj [[Ukrajina|Ukrajini]]. Prema vjeri, je rođena kao pravoslavna ukrajinka Aleksandra Anastasija Lisovska. Njen otac Gavrilo Lisovski, je bio sveštenik pravoslavne ukrajinske crkve. Ona je bila porijeklom iz oblasti zvane Rutenije (zvana i ''Crvena Rusija''), iz [[Rusija|Rusije]], s teritorija današnje [[Ukrajina|Ukrajine]]. Imala je dugu vatreno-crvenu kosu, mali prćasti nos i ljupko lice. Oko [[1520]], u njen rodni grad su upali [[Krimski Tatari]], pljačkaši koje su je zarobili i odveli u ropstvo na Krim. Ondje ju je kupio otomanski vezir iz [[Grčka|Grčke]], [[Ibrahim-paša Pargalija|Ibrahim-paša]] a kao bela roblje, je Rokselana dovedena u [[Istanbul]]. Našla se u [[harem]]u, koji je obuhvatao oko 300 robinja.
Njeno pravo ime, kao i njeno djetinjstvo nisu sasvim poznati. Pretpostavlja se da se zvala Cecilija ili Alexandra Maldive. Bila je porijeklom iz Rusije, sa teritorije današnje Ukrajine. Njen otac je bio poznati trgovac. Kao i mnoge njene zemljakinje, za kojima je u Carigradu (Istanbulu) bila velika potražnja, Alexandra je ili kao sužanj ili zato što su je roditelji prodali (što je bila česta pojava u Rusiji) odvedena kao bijelo roblje u Osmansko carstvo. Obično su devojke imale 6 do 13 godina kada su bile kupljene za bogata domaćinstva osmanlijske više klase ili sultana. Kao bijele robinje, one za razliku od svojih crnih sapatnica nisu morale da rade teške poslove, već su obično služile kao družbenice i dvorske dame svojim gospodaricama.
 
== Život na dvoru ==
Malo kasnije, nakon dolaska na dvor, je Rokselana privukla pažnju [[sultan]]a [[Sulejman I|Sulejmana I]], s kojim je kasnije postala zvanična supruga. Sulejman je bio sin [[sultan]]a [[Selim I|Selima I]], i njegove supruge [[Ajše Hafsa sultanija|Hafse Hatun]], koja je bila kćerka tatarskog kana s [[Krim]]a, [[Mengli I. Giraj|Mengli Giraja]]. Sulejman je Aleksandri dao novo ime ''Hurem''. Tako je iz [[pravoslavlje|pravoslavlja]], prešla na [[islam]]. Osim toga je postala jedina njegova supruga. Zajedno su imali šestoro djece. uz to je bila vrlo pametna i inteligentna, s čime je privukla svakoga na dvoru. Sulejmanova prva supruga je bila [[Sultanija Mahidevran Gulbahar|Mahidevran sultanija]], s kojom je Rokselana imala česte konflikte. Neprijateljstvo između njih dvije je kontrolirala Sulejmanova majka Hafsa. No nakon njene smrti, je neprijateljstvo između Hurem i Mahidevran sve više raslo. Kulminacija se dogodila kada je u haremu izbila tuča između dvije sultanije. Rezultat tuče je bila pobjeda Mahidevran nad Hurem. Razbješnjeli Sulejman je izbacio Mahidevran iz dvora, te je poslao da živi sa njihovim sinom [[Princ Mustafa|Mustafom]]. Sulejman i Rokselana su zvanični supružnici postali [[1530]], a to je bio događaj kojim je Sulejman osramotio cijelu dinastiju Osmana.
Nurhayat Sultanija (1506. - 1588) je, u nadi da će lakše manipulisati sinom, Orhanu poklonila mladu Aleksandru. Ona se našla u haremu koji je obuhvatao oko 200 robinja. Aleksandra, koja je imala vatreno crvenu kosu, opisana je kao nježna, vitka, ljupka i očaravajuća Gospa. Uz to je bila veoma inteligentna, promućurna i vesela.
 
Kao i sve mlade haremske dame, ona je u početku dobijala lekcije turskog jezika i islama. Učila je čitanje i pisanje, sastavljanje nježnih ljubavnih pisama, šivenje i pletenje, pjevanje, ples, sviranje jednog muzičkog instrumenata, pa i vežbanje ljupkog i gracioznog hoda. Neobično lepe i zanosne robinje, koje su imale šanse da postanu sultanove konkubine, učene su još i erotskim vještinama. Dvanaest najatraktivnijih i najtalentovanijih robinja su bile određene kao „gedikli“, to jest sultanove sobarice, koje su imale obavezu da oblače sultana, da ga kupaju i snabdevaju ukusnim jelom. Kao moguće gošće u sultanovoj postelji mogle su takođe da postanu njegove miljenice, „ikbal“. U slučaju da su ostale trudne i rodile decu svome gospodaru, dobile su počasno zvanje sultanske „konkubine“ ili „kadine“, odnosno „haseki sultanije”.
 
== Haseki Sultanija ==
Aleksandra je bila Orhanov jedini konkubinac prije njegova pristupanja, a on je nastavio s monogamnim odnosom s njom već nekoliko godina u njegovom sultanatu. Njegova majka, Nurhayat ga je savjetovala da preuzme druge konkubine za dobro dinastije, koja je do 1563. godine imala samo dva preživjela nasljednika, Orhana i Ayşinog sina Osmana. Godine 1569. Nurhayat je optužila Haseki za korištenje crne magije kako bi Orhana spriječila da uzme nove konkubine. To je rezultiralo u mučenje Ayşinih sluga i ubijanje Ibrahim Paše, njoj odanog državnika. Konačno, Orhanova sestra Fatma mu je predstavila lijepu, mladu djevojku Gülbahar, koju je prihvatio. Međutim, nakon što je saznao šta je njegova majka radila Ayşe, protjerao ju je u staru palaču, što je kasnije izazvalo njegovu naglu smrt u 45. godini, ali i teški rat između mlade Ayşe i starije Nurhayat.
 
== Valide Sultanija ==
Po smrti Orhana II 1570. godine, Ayşe postavlja svog sina Osmana I na tron, i postaje Valide Sultanija carstva, te uskoro dobije i ime Peykerşah. Uspije protjerati ambicioznu Büyük Valide u staru palaču, i postaje namjesnik sultana sve do njegove smrti.
 
Na kraju, uživala je u ogromnoj stipendiji od 2800 akči dnevno tijekom posljednjeg dijela vladavine svog sina. Nagovorila ga je da smjeni Damat Pašu i Topal Pašu, državnike za koje se predpostavja da su odani Nurhayat, sa njihovih pozicija. Zatim, predloži mu da se pridruži Rusiji, njenoj rodnoj državi, u osvajanju Španije, što je kasnije imalo katastrofalne posljedice za carstvo. Kako god, za taj period od 1576. do 1578. godine je imala veliki uticaj na politiku, te doživjela vrhunac svoje vladavine.
 
Ljeta 1580. godine, Nurhayat Sultanija naredi da se Orhan II zadavi u ogromnoj pobuni, koja je nastala zbog neredovnih plata, te vrati se u Topkapi nakon 10 godina u staroj palači. Na tron tada sjeda Mustafa III, Peykerşahin posljednji sin. Sa sobom dovodi svoju mlađu kćer, Ismihan Sultaniju. Majka i kćer su zajedno kovale planove protiv Valide Sultanije, te, u strahu od pobune, Mustafa III svoju majku protjera u staru palaču, dok Nurhayat vodi glavnu riječ u haremu.
 
Za ovo vrijeme, harem, pa i sama država je pretrpila još gore posljedice nego za vrijeme vladavine Osmana II i njegove Valide Sultanije. Dolazi do krize 1588. godine, te nakon što se vratila u palaču, Ayşe okrivi Nurhayat za krađu novca iz državne riznice. Tada dolazi do kraja njihovog dugogodišnjeg rata, kada Nurhayat biva ubijena.
 
Naredna godina nije bila ništa bolja, kada janjičari zaprijete Valide Sultaniji smrću, osim ako preda novac iz njenih riznica. To uradi, pa Mustafa na mjesto namjesnika postavlja Ismihan, što nije pomoglo državi, a rat između kćerke pokojne Büyük Valide i Ayşe postaje mnogo gori. Tek nakon par mjeseci, Mustafa smjeni Ismihan Sultaniju sa te pozicije, što se vjeruje da je bila želja Peykerşah Sultanije. Ostale dvije godine, država je sve više i više propadala. 1592. godine, Sultan Mustafa III umire, i na tron sjeda sin Nurbahar Sultanije; Ahmed III.{{Commonscat|Ayşe Peykerşah}}
 
== Büyük Valide Sultanija ==
Prvi put u historiji carstva, majka sultanija dobija moć, titulu regenta. Samo to je stvaralo ogromnu ljubomoru i konflikte između Valide Sultanije i ostalih žena. Peykerşah, zajedno sa Ismihan biva protjerana u staru palaču. Kako god, za ovo vrijeme je izgradila njene dvije najpoznatije zadruge; “Mühteşem” i “Peykerşah”.
 
Sa Nurbahar Sultanijom na vrhu, država se konačno oporavi i stane na noge. Tako je trajalo 10 punih godina, dok su Ismihan i Peykerşah se udružile protiv tadašnje Valide Sultanije, što je 1602. godine uništilo njenu titulu Regenta, ali i odvelo državu u propast. Büyük Valide se vratila u Topkapi par godina nakon velike pobune protiv Sultana Ahmeda III. Tada izgubi Atike Sultaniju, njenu unuku, te kćer Mihrimah Sultaniju. Pobuna se ugasila u trenutku kada se Nurbahar Sultanija vratila u Topkapi iz stare palače, a Peykerşah pronalazi svog davno izgubljenog sina Bayazita. Poslije velikog rata između carstva i Evrope, Büyük Valide protjeruju u Edirne palaču.
 
Za svoj progon u Edirne, smišljala je planove protiv svog unuka, Ahmeda III, u želji da postavi Princa Bayazita na tron. Vjeruje se da ga je poslala u Bursu, kako bi sačuvala sina od sigurne smrti. Neki tvrde da je Sultanija tada stvorila svoju malu vojsku, koja se sastojala od 200 vojnika.
 
Njena najveća greška je bila rat između nje i tadašnje Haseki Elmas Sultanije. Peykerşah više nije mogla trpiti Elmasin uticaj na Vladara, te pošalje svog sina da ubije Haseki i njenu djecu. Plan propada kada Elmas sazna za ovaj atentat, i pošalje Bayazita u tamnicu, gdje biva mučen sve do trenutka kad nije priznao da je Ayşin sin. Tada ga zadave po njenoj naredbi.
 
== SmrtPorodica ==▼
Godinu dana nakon smrti njenog posljednjeg sina, priprema atentat na Ahmeda III, i on umire 1506. godine. Kažu da je Sultanija stavila otrov u Ahmedovu hranu, ali da je Sultan prethodno obavješten o tome. Razlog zašto Ahmed III dobrovoljno pojede otrovano meso nije poznat, ali Peykerşah uspije u svojoj namjeri. Kasnije se pokajala, nakon što njene kćerke, Mihrişah i Hümaşah bivaju ubijene. Ona, zajedno sa svojim posljednjim djetetom, Şah, bude protjerana u Perziju među neprijatelje punih 5 godina, za vrijeme vladavine sina Nurbahar Sultanije, Selima I. Vjeruje se da je ovo bila igra Elmas Sultanije.
Rokselana i Sulejman su imali šestoro djece, od kojih je bilo petoro dječaka i jedna djevojčica. Njihovo prvo dijete je bio Mehmet, zatim Mihrimah, onda Abdulah, Selim, Bajazit a na kraju Džihangir.
 
== Posljednje godine života i smrt ==
Nakon 5 godina, po naredbi Nurbahar Sultanije, vraća se u Topkapi sa svojom kćerkom, gdje naredna tri mjeseca provede u sreći, bogatstvu i veselju. Neki tvrde da je razlog naglog povratka bila smrtonosna bolest koju je Peykerşah dobila za vrijeme boravka u Perziji.
Posljednje godine života, je Rokselana provela u carstvu Osmana. Preminula je 18. aprila, 1558, od vodene bolesti. Našli su je mrtvu u krevetu dok je spavala. Nakon Rokselanine smrti, Sulejman više nije imao drugu ženu. Nadživjeo ju je osam godina, nakon čega je i on umro u njegovom posljednjem pohodu. Rokselana je danas zapisana kao jedna od onih, koji su mijenjali historiju svijeta. Poznata je u literaturi, slikarstvu, politici...
{{Commonscat|Roxelana}}
 
▲== Smrt ==
Zime 1611. godine, umire u svojoj 83. godini. Njeno tijelo prvo pošalju u staru palaču, pa onda u džamiju Sultana Orhana.
[[Kategorija:Umrli 1558.]]
[[Kategorija:Osmanlijsko carstvo]]
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Rokselana"