Razlika između verzija stranice "Metodologija"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Dopuna sa es wiki. |
Korekcije i reference. |
||
Red 1:
[[Datoteka:Plato-raphael.jpg|mini|Platon (427-347. p. n. e).
[[Datoteka:Hegel 042.jpg|mini|[[Hegel]] (1770-1831), zaslužan je za "dijalektičku metodu"]]▼
▲[[Datoteka:Plato-raphael.jpg|mini|Platon (427-347. p. n. e). Platonova metoda je bila "dolazak do istine kroz razgovor i rsapravu". Prikazan je dio slike "Atinska škola", Rafaelo, XVI st.]]
▲[[Datoteka:Hegel 042.jpg|mini|Hegel (1770-1831), zaslužan je za "dijalektičku metodu"]]
'''Metodologija''' (od [[grčki jezik|grč]]: ''methodos'', ''meta'' – iza, poslije + ''hodos'' – način, put i ''logos'' – riječ, govor, mišljenje, nauka) je [[nauka]] o cjelokupnosti svih oblika i načina istraživanja pomoću kojih se dolazi do objektivnog i sistematskog naučnog saznanja, dakle, pojam metodologije označava načine kako se na naučan, objektivan način dolazi do istine, provjeravaju pretpostavke i pretvaraju u naučne činjenice.<ref name="Klaić">{{cite book |last= Klaić |first= Bratoljub |date= |title= Veliki rječnik stranih riječi |url= |location= Zagreb |publisher= Zora, 1974|page= |isbn= |access-date= }}</ref><ref name="Lex">{{cite book |last= Vujaklija |first= Milan |date= |title= Leksikon stranih riječi i izraza |url= |location= Beograd |publisher= Prosveta, 1986 |page= |isbn= |access-date= }}</ref><ref name="Tubić">{{cite book|url=|title=Enciklopedijski rječnik marksističkih pojmova|last=Tubić|first=Risto|date=|publisher=IP Veselin Masleša, 1974|isbn=|location=Sarajevo|page=232-233|access-date=}}</ref><ref name="Filipović">{{cite book |last= Filipović|first= Vladimir (redaktor)|date= |title= Filozofijski rječnik|url= |location= Zagreb|publisher= Nakladni zavod Matice hrvatske, 1989|page= |isbn= |access-date= }}</ref>
Line 8 ⟶ 6:
== Uvod ==
Metodologija utvrđuje
Drugim riječma, metodologija određuje kriterije objektivnog procjenivanja naučnih saznanja, najpouzdanije i najefikasnije postupke dolaženja do naučnog saznanja, također ispituje valjanost postavljenih naučnih [[hipoteza]], njihovu [[Logika|logičnu]] utemeljenost na prethodnim [[Teorija|teorijama]] i pravilan odnos između sakupljenih podataka i postavljene [[Hipoteza|hipoteze]].
Metodološki pristup dolaženja do saznanja ima nekoliko faza:<ref>{{cite web | url = http://www.yale.edu/bestpractices/resources/docs/problemsolvingmodel.pdf| title = Six-Step Problem Solving Model | last = | first = | date = | website = Yale University| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = en}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.projectmanagement-training.net/category/six-phases/| title = The six phases of project management| last = | first = | date = | website = project-management-training.net| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = en}}</ref>
Line 22 ⟶ 20:
* Prikupljanje validnih [[Podatak|podataka]] i [[informacija]] (onih koje su relevantne za problem, provjerljive, dovoljnog kvantiteta i koje odgovaraju postavljenim ciljevima).
* Obrada [[podatak|podataka]] i [[informacija]] (u postupke obrade ubrajaju se sređivanje - sortiranje, kategorisanje, grupisanje; [[analiza]], prezentacija i sl). Ovdje se koriste metode kao što je [[mjerenje]], komparativna metoda, [[analiza]], korištenje [[Informaciona tehnologija|informatičkih tehnologija]].
* Donošenje odluke i zaključaka (može biti formalno i direktno).
Line 35 ⟶ 33:
* Univerzalni [[filozofija|filozofsko]]-[[logika|logički]] principi; oni važe za sva područja, uključujući i naučno [[Komunikacija|komuniciranje]].
* Posebni principi relevantni za datu nauku (npr. za [[prirodne nauke]], za [[društvene nauke]], itd).
* Specifična pravila koja važe za određena područja.
U osnovne metododološke principe ubrajaju se:
# [[Teorija]]: skup međusobno [[organ]]ski povezanih tvrdnji, [[apstrakcija|apstrahiranih]] od empiričke realnosti; skup [[definicija]] koje su međusobno [[logika|logički]] povezane i koje zajedno grade opću konceptualnu shemu prema kojoj se mogu izvoditi posebne pretpostavke ([[Hipoteza|hipoteze]]) o konkretnim
# [[Hipoteza]]: tvrdnja koja implicira vezu između dva koncepta ili više njih ([[semantika|semantički]] značaj [[lingvistika|lingvističkih]] znakova i mentalnih slika)) koji proizilaze iz nekog procesa [[dedukcija|dedukcije]].<ref>{{cite web | url = http://dizionari.corriere.it/dizionario_italiano/I/ipotesi.shtml| title = Ipotesi| last = | first = | date = | website = Corriere della Sera, Dizionario Italiano | publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = it}}</ref>
#Predmet analize: jedan element (osobe ili određene [[sociologija|socijalne]] kategorije, [[životinja|životinjske]] vrste, dokumenti, [[zvuk|zvučni]] zapisi itd.) koji formira [[statistika|statistički]] skup (npr. sva djeca do tri godine starosti) koji predstavlja zbir svih pojedinačnih predmeta analize.<ref>Blokiran URL<nowiki>{{cite web | url = http://www.tutorialspoint.com/object_oriented_analysis_design/ooad_object_oriented_analysis.htm| title = Object Oriented Analysis| last = | first = | date = | website = Tutorialspoint| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</nowiki></ref>
#Svojstvo (osobina, karakteristika): ono što istraživač namjerava odrediti za svaki predmet koji proučava ([[visina]], [[težina]], dimenzija, [[kapacitet]] itd.)
#[[Indikator]]i: ako neko svojstvo ne sugeriše na adekvatan način određenu definiciju, potrebno je odrediti indikatore. Npr. koncept '''A''' direktno sugeriše određenu definiciju a postaje varijabilan preko skupa radnji kao što su direktno posmatranje ili uzorkovanje. Koncept '''B''' ne sugeriše direktno određenu definiciju – u tom slučaju indikator daje uopćene informacije o konceptu '''B'''. <ref>{{cite web | url = http://www.merriam-webster.com/dictionary/indicator| title = Indicator| last = | first = | date = | website = Merriam Webster| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref>
== Metodološko-filozofska terminologija ==
Važan problem, naročito u [[Društvene nauke|društvenim naukama]], je (ne)mogućnost prilagođavanja metoda ili određenih klasa [[metoda]] prema [[Priroda|prirodi]] predmeta proučavanja. Metodologija je jedna od specifičnih etapa istraživačkog rada ili proučavanja koja se temelji na određenoj teorijskoj poziciji i sprovodi uz pomoć odabranih tehnika (ili metoda) u okviru postupka kojem je cilj prevazilaženje poteškoća u istraživanju, radu ili projektima. Prilikom odabira adekvatne metodologije [[Filozofija|filozofska]] pozicija se određuje pomoću
* [[Racionalizam]], nasuprot [[Empirizam|empirizmu]], naglašava [[Razum|razumsku]] funkciju u proučavanju.
Line 56 ⟶ 54:
* [[Skepticizam]], sumnja ili nepovjerenje u istinu ili pouzdanost onoga što se generalno prihvata kao istinito.
* [[Pozitivizam]], temeljeći se na epistemologiji, tvrdi da je samo [[naučna spoznaja]] autentična spoznaja.
* [[Hermeneutika]],
== Heuristika kao naučna metodologija ==
Metodologija proučava i razvija okvire naučnog saznanja, proučava [[Metoda|metode]], razvija načela, nastoji da sistematizira i ocijeni istraživačko iskustvo jedne nauke. Njena primarna funkcija je u [[Logika|logičko]]-[[Epistemologija|epistemološkoj]] kritici cjelokupne naučno-istraživačke prakse. Ona ispituje tehniku istraživanja i daje joj precizne okvire. Logička saznanja su temelj metodologije, ali u nju pored logičkih ulaze i tehnički i heuristički elementi.<ref>{{cite web | url = http://www.psy.dmu.ac.uk/drhiles/HIpaper.htm| title = Heuristic Inquiry and Transpersonal Research| last = | first = | date = | website = De Montfort University| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref>
Kao naučna metodologija, [[heuristika]] je primjenljiva na svaku nauku, sadrži elaboraciju pomoćnih sredstava, alata, principa, pravila, strategija i programa koji olakšavaju pronalaženje puta ka rješenju problema, odnosno, zadataka bilo koje vrste koji se ne mogu riješiti algoritamski. Heurističke procedure, kao naučne metode, mogu se podijeliti na principe, pravila i strategije.<ref>{{cite web | url = https://prezi.com/cczd5kbggacy/metodo-heuristico/| title = Metodo heuristico| last = | first = | date = | website = Prezi.com| publisher = | accessdate = 2. 7. 2016| language = es}}</ref>
Line 66 ⟶ 64:
Heuristički principi nalažu formiranje sugestija pomoću kojih se može na direktan način doći do ideja za rješenje određenog problema, čak i odrediti način i put za traženo rješenje. U ovim principima naglašena je važnost [[Analogija (filozofija)|analogije]] i [[Redukcija|redukcije]] (modeliranja).
Heuristička pravila djeluju kao glavni impulsi unutar procesa istraživanja i pomažu naročito u pronalaženju načina za rješavanje problema. Heuristička pravila koja se najčešće koriste su:<ref>{{cite web | url = http://www.thefreedictionary.com/heuristic+rule| title = Heuristic Rule| last = | first = | date = | website = The Free Dictionary| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref><ref>{{cite web | url = http://examples.yourdictionary.com/examples-of-heuristics.html| title = Heuristics| last = | first = | date = | website =Your Dictionary | publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.vocabulary.com/dictionary/heuristic | title = Heuristic| last = | first = | date = | website = Vocabuolary.com| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref><ref>{{cite web | url = http://whatis.techtarget.com/definition/heuristic| title = Heuristic| last = | first = | date = | website = Tech Target| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref>
* Određivanje predmeta istraživanja.
Line 88 ⟶ 86:
== Metodologija i metode ==
Metode su alati, tehnike ili procesi koji se koriste u istraživanju. Metode mogu biti razgovor, anketa, posmatranje i sl. Metodologija određuje koje metode će se primijeniti u istraživanju i na koji način. Metodologija se, dakle, bavi načinom na koji se istraživanje sprovodi, kako se dolazi do spoznaje i saznanja. Drugim riječima, metodologija se odnosi na principe koji primjenjuju u istraživanju i objašnjava zašto se određene metode ili alati koriste u istraživanju.<ref name "Whānau Ora">{{cite web | url = http://whanauoraresearch.co.nz/news/method-or-methodology-whats-the-difference/| title = Method or methodology, what’s the difference?| last = | first = | date = | website = Whānau Ora| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref>
Ne postoji jedna jedinstvena metoda kojom se može nešto proučavati. Prema složenosti predmeta proučavanja i kompetencija osobe koja vrši proučavanje, metode mogu biti:<ref>{{cite web | url = http://deborahgabriel.com/2011/05/13/methods-and-methodology/| title = Methods and Methodology| last = | first = | date = | website = Deborah Gabriel| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref><ref name "Whānau Ora"/><ref>{{cite web | url = http://simplyeducate.me/2015/02/15/method-methodology-difference/| title = Method and Methodology: The Difference| last = | first = | date = | website = SimplyEducate.Me| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref>
* skup pomagala koji omogućavaju pojednostavljenje [[rad]]a,
* podsjetnik na radnje i postupke koji se ne smiju izostaviti,
* skup [[alat]]a i [[instrument|instrumenata]] koji će se koristiti.
* [[sistem]]atski pristup koji omogućuje raščlanjivanje predmeta proučavanja na proste elemente i olakšava upoređivanje dobijenih (novih) rezultata proučavanja sa ranijim, sličnim rezultatima,
* procedure koje se primjenjuju korak po korak, sa kontrolnim spiskom po potrebi; svaka etapa se registrira nakon kompletiranja (ovaj postupak je često [[automatizacija|automatiziran]] – bez učešća [[čovjek]]a - zahvaljujući informacionim tehnologijama, koriste se npr. softverske skripte).
Red 110:
* kretanje, promjene, obnavljanje,
* transformacija postepenih kvantitativnih promjena u esencijalne kvalitativne promjene; uočavanje i određivanje zakonitosti;
* posmatranje
Metode se mogu svrstati prema tipu i formi [[Intelekt|intelektualne]] aktivnosti koja je angažovana na proučavanju određene naučne građe, odnosno, podataka i informacija:<ref name="Tubić"/>
Red 116:
* '''Analitička metoda''' je metoda istraživanja koja se odnosi na raščlanjivanje jedne cjeline na njene dijelove ili sastavne elemente kako bi se mogli posmatrati njihova [[Priroda|priroda]], odnosi, uzroci i posljedice. Potrebno je upoznati prirodu fenomena (pojave) ili stvari koji se proučavaju kako bi se razumjela njihova suština. Ova [[metoda]] omogućava bolje poznavanje predmeta tako da se njome oni mogu objasniti, praviti [[Analogija (filozofija)|analogije]], bolje razumjeti i postaviti nove [[Teorija|teorije]]. [[Analiza|Analizirati]] znači i bolje razumjeti cjelinu nakon što se upozna priroda njenih dijelova.<ref> {{cite web | url = http://www.eumed.net/libros-gratis/2007a/257/7.1.htm| title = El Método Analítico | last = | first = | date = | website = Enciclopedia virtual| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = es}}</ref>
* '''Sintetička metoda''' u nauci je metoda kojom se preko jednostavnijh formi i pojmova postepeno dolazi do složenijih formi i pojmova. [[Etimologija|Etimološki]],
* '''Induktivna metoda''' je naučna metoda kod koje se do općih zaključaka dolazi polazeći od pojedinačnih premisa. Ovo je jedna od najčešćih metoda; karakterišu je četiri osnovne etape: posmatranje i registriranje svih činjenica, [[analiza]] i klasifikacija činjenica, induktivna derivacija - od činjenica do generalizacije, verifikacija. Dakle, nakon faza posmatranja, analiza i klasifikacije činjenica, postavlja se [[hipoteza]] ili [[zaključak]] koji je zasnovan na posmatranju pojedinačnih stvari i pojava iste prirode i obuhvata sve stvari i pojave takve prirode.<ref>{{cite web | url = http://lesdefinitions.fr/methode-inductive| title = Methode inductive| last = | first = | date = | website = Les définitions| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| | language = fr}}</ref>
* '''Komparativna metoda''', u širem smislu, je koncept upoređivanja koji se može objasniti kao [[Um|umna]] [[Logika|logička]] aktivnost koja se javlja u mnogim situacijama svakodnevnog [[Život|života]], sastoji se u posmatranju sličnosti i razlika između dvije ili više stvari ili pojava. U užem smislu, komparacija kao naučna metoda je sistematski postupak kojim se proučavaju odnosi, sličnosti i razlike između dva predmeta ili pojave sa ciljem da se izvedu određeni zaključci.<ref>{{cite web | url = http://pendientedemigracion.ucm.es/info/eurotheo/diccionario/M/metodocomparativo_a.htm| title = Metodo comparativo| last = | first = | date = | website = Universidad complutense Madrid| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = es}}</ref>
* '''Deskriptivna metoda''', odnosno, opisivanje, je jedan od ciljeva [[Nauka|nauke]] (pored npr. predviđanja i objašnjavanja). Metode deskripcije, kao što kaže naziv, opisuju predmete i pojave. Deskriptivne metode mogu biti metode posmatranja, [[anketa]], [[studija slučaja]].<ref>{{cite web | url = http://psychcentral.com/blog/archives/2011/09/27/the-3-basic-types-of-descriptive-research-methods/| title = The 3 Basic Types of Descriptive Research Methods| last = | first = | date = | website = Psychcentra| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = en}}</ref> Deskriptivno istraživanje se može objasniti kao opis stanja stvari u trenutku dok ih istraživač posmatra bez mijenjanja bilo koje varijable. Pri tome, opisuju se različiti aspekti pojave ili predmeta, njihove karakteristike i/ili ponašanje.<ref>{{cite web | url = http://research-methodology.net/research-methodology/research-design/conclusive-research/descriptive-research/| title = Descriptive research| last = | first = | date = | website = Research methodology| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = en}}</ref>
* '''Empirijska metoda''' je model naučnog istraživanja koji se temelji na empirijskoj logici. Skupa sa fenomenološkom metodom, predstavlja najčešće metode u [[Društvene nauke|društvenim naukama]] i deskriprivnim naukama. [[Aristotel]] je koristio analitičko razmišljanje i empirijski metod kao metode dolaska do spoznaje.<ref>{{cite web | url = http://docente.ucol.mx/adan_cruz/public_html/metem.htm| title = El metodo empirico| last = | first = | date = | website = Universidad de Colima| publisher = | accessdate = | language = es}}</ref><ref>{{cite web | url = https://explorable.com/empirical-research| title = Empirical research| last = | first = | date = | website = Explorable| publisher = | accessdate = 30. 6. 2016| language = en}}</ref>
Line 139 ⟶ 134:
[[Datoteka:Normalized Rorschach blot 06.jpg|mini|Primjer projektivne metode - Rorschachov test]]
Opće metode iz prethodnog odjeljka i metodološki principi imaju svoje praktične forme:<ref>{{cite web | url = http://www.manager.hr/adminmax/images/upload/AKCIJE/metodologija.pdf| title = Priručnik za metodologiju istraživačkog rada| last = | first = | date = | website = Manager.hr| publisher = | accessdate = 2. 7. 2016| language = hr}}</ref><ref>{{cite web | url = http://archives.gadoe.org/DMGetDocument.aspx/Types.of.Research.Methods.SERVE%20Center.pdf?p=6CC6799F8C1371F66EB82DFEEDC47BAA9B7867AA8DAD30AFB81836E3287FA6FB&Type=D| title = Types of Research Methods| last = | first = | date = | website = GaDOE| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = en}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/méthode/50965| title = Méthode| last = | first = | date = | website = Larousee| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = fr}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.unipa.it/persone/docenti/c/salvatore.costantino/.content/documenti/Metodologia-della-ricerca.ppt| title = Metodologia della ricerca| last = | first = | date = 3. 7. 2016| website = Università degli Studi di Palermo| publisher = | accessdate = 3. 7. 2016| language = it}}</ref>
* Metoda posmatranja. Ova metoda zasniva se na [[Čulo|čulnoj]] [[Percepcija|percepciji]] posmatrača. Za ovu metodu, između ostalog, bitno je precizno odrediti predmet posmatranja i način registracije opaženog. Metoda posmatranja se može sprovesti sa učešćem ili bez učešća posmatrača. Posebna metoda posmatranja je [[introspekcija]] (samoposmatranje).
* Metoda razgovora može se sprovesti putem ankete ili upitnika, primjenjuje se u situacijama na koje nije moguće primijeniti neki drugi način uvida u pojavu. Za uspješnu metodu razgovora potrebno je dobro planiranje, priprema relevantnih pitanja, određivanje metode
* [[Mjerenje]] i [[eksperiment]] su egzaktne metode. Zasnivaju se na upoređivanju neke vrijednosti sa poznatom, određenom vrijednošću (npr. mjerenje [[nacionalni dohodak|nacionalnog dohotka]], nivoa [[Obrazovanje|obrazovanja]], potrošnje, svojstava materijala itd.) Eksperiment nije uvijek primjenljiv kao metoda (neki od razloga su [[Humanizam|humani]] i [[Ekonomija|ekonomski]]). Ove metode se sprovode u kontroliranim uslovima, sa ili bez kontrolnih grupa.
* Komparativne metode se primjenjuju kod istraživanja makro i globalnih pojava (kod istraživanja gdje bi bilo skupo, iracionalno ili nehumano vještački izazivati određene pojave). Ovom metodom vrši se poređenje, traže se sličnosti ili razlike, analogijom se izvode zaključci.
Line 151 ⟶ 146:
* Analiza ili raščlanjivanje, kao metoda, koristi se, između ostalog, prilikom proučavanja pojava iz prošlosti - ako ih se nije moglo direktno pratiti i proučavati (preko svjedoka, raspoloživih [[Dokument|dokumenata]], [[artefakt|artefakata]] – ali treba ih verificirati, utvrditi autentičnost).
* Sociometrijska metoda primjenjuje se
* Kvantne metode su [[Statistika|statističke]] metode kod kojih se barata uzorcima, popisima, kretanjima i trendovima. Obrađeni [[Podatak|podaci]] i [[Informacija|informacije]] prikazuju se i izražavaju u [[Procenat|procentima]], indeksima, grafikonima, tabelama i sl.
* Kod projektivnih metoda od ispitanika se traži [[Svijest|nesvjesna]] [[projekcija]] na osnovu višeznačnog sadržaja ([[zvuk]], [[slika]]). Ispitivač na osnovu odgovora utvrđuje stanje i dobija informacije. Za uspjeh ove metode potrebna je dobra obučenost
* Informatičke metode se temelje na upotrebi [[Računarski sistem|računarskih sistema]], [[Personalni računar|personalnih računara]], [[baza podataka]], [[Računarska mreža|informatičkih mreža]] i sl.
| |||