Verzija na dan 12 april 2016 u 09:42 uredi C3r4 (razgovor \| doprinosi) Urednici 73.705 edits m Vraćene izmjene korisnika 93.142.170.142 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika KWiki ← Starija izmjena		Verzija na dan 9 juni 2016 u 18:46 uredi poništi Polovinaz (razgovor \| doprinosi) Urednici 887 edits No edit summary oznaka: vizualno uređivanje Novija izmjena →
Red 47: \| pozivni_broj = +39 }} '''Italija''' ([[Italijanski jezik\|italijanski]]: Italia), službeno '''Republika Italija''' ([[Italijanski jezik\|italijanski]]: Repubblica Italiana) je [[Unitarna država\|unitarna]] [[parlamentarna republika]] smještena na jugu [[Evropa\|Evrope]]. Obuhvata [[Apeninsko poluostrvo]] i tri velika ostrva na [[Sredozemno more\|Sredozemnom moru]]: [[Sicilija\|Siciliju]], [[Sardinija\|Sardiniju]] i [[Elba (ostrvo)\|Elbu]]. Ima površinu od 301.338 km² i umjereno kontinentalnu klimu. Sa 61 milion stanovnika, Italija je [[Spisak država evropske unije po broju stanovnika\|četvrta najmnogoljudnija država članica EU]]. Smještena u srcu Mediterana, Italija se graniči sa [[Francuska\|Francuskom]], [[Švicarska\|Švicarskom]], [[Austrija\|Austrijom]], [[Slovenija\|Slovenijom]], [[San Marino\|San Marinom]] i [[Vatikan\|Vatikanom]]. '''Italija''' (ital. ''Repubblica Italiana'', Republika Italija) jeste parlamentarna [[republika]] u južnoj [[Evropa\|Evropi]] i članica [[Evropska unija\|Evropske unije]], smještena je na [[Apeninsko poluostrvo\|Apeninskom poluostrvu]], a pripadaju joj i ostrva [[Sicilija]] i [[Sardinija]] u [[Sredozemno more\|Sredozemnom moru]]. Glavni grad je [[Rim]]. Italija graniči sa [[Austrija\|Austrijom]], [[Francuska\|Francuskom]], [[Vatikan]]om, [[San Marino]]m, [[Slovenija\|Slovenijom]] i [[Švicarska\|Švicarskom]], a morskom granicom sa Hrvatskom. Italija je jedna od zemalja osnivača [[Evropska unija\|Evropske unije]]. Ona je i članica Ujedinjenih naroda, OECD-a, [[NATO]]-a, grupe [[G8]] i G20. Italija se sastoji od 20 [[italijanske regije\|regija]] (pokrajina), koje obuhvataju 103 provincije. Provincije sadrže više od 8000 općina. Područje današnje Italije je od antike bilo jezgro Rimskog carstva sa Rimom kao tadašnjom svjetskom prijestolnicom. Današnja regija [[Toskana]] je jezgro renesanse. Još od [[Antika\|antičkih vremena]], sjeverni, centralni i južni dio Apeninskog poluostrva su naseljavali [[Feničani]], [[Antička Grčka\|Grci]], [[Kartaga\|Kartaginjani]], [[Etrušćani]] i [[Kelti]] koji su imali svoje kolonije. [[Italici\|Italsko pleme]] [[latini]] su stvorili [[Rimsko kraljevstvo]] koje se proširilo širom Italije putem [[Romanizacija\|asimilacije]] i osvajanja drugih okolnih civilizacija stvarajući [[Rimska republika\|Rimsku republiku]]. [[Rimsko carstvo]] je bilo dominantna sila antičkog svijeta i vodeći kulturni, politički i vjerski centar [[Zapadni svijet\|zapadne civilizacije]]. [[Naslijeđe Rimskog carstva]] je široko rasprostranjeno i može se uočiti po globalnoj distribuciji [[Građanska prava\|građanskih prava]], [[Predstavnička demokratija\|predstavničke demokratije]], [[Hrišćanstvo\|hrišćanstva]] i [[Latinica\|latiničkog pisma]]. Tokom [[Srednji vijek\|srednjeg vijeka]], Italija je pretrpjela [[Pad Zapadnog rimskog carstva\|društveno-politički kolaps]] zbog razornih [[Velika seoba naroda\|barbarskih invazija]], ali su do 11. stoljeća [[Italijanski gradovi-države\|gradovi-države]] i [[pomorske republike]] ojačale zahvaljujući transportu, trgovini i bankarstvu postavljajući temelje [[Kapitalizam\|kapitalizmu]]. Ovi nezavisni gradovi-države i republike su postale glavne evropske luke za [[Azija\|azijsku]] i [[Bliski istok\|bliskoistočnu]] robu. U to vrijeme, centralni dio Italije je bio pod kontrolom [[Teokratija\|teokratske]] [[Papinska država\|Papinske države]], dok je južna Italija bila posjed [[Bizantijsko carstvo\|Bizantijskog carstva]], [[Historija islama u južnoj Italiji\|Arapa]], [[Normansko osvajanje južne Italije\|Normana]], [[Historija Španije\|Španije]] i [[Bourbon (dinastija)\|Bourbona]]. Tokom [[Renesansa\|renesanse]], perioda [[Humanizam\|humanizma]], [[Nauka tokom renesanse\|nauke]], [[Velika geografska otkrića\|istraživanja]] i [[Renesansna umjetnost\|umjetnosti]], Italija i ostatak Evrope su ušli u [[novi vijek]]. Italijanska kultura je cvjetala zahvaljujući naučnicima, umjetnicima i [[Polimat\|polimatima]] kao što su [[Leonardo da Vinci]], [[Galileo Galilei]], [[Michelangelo Buonarotti]] i [[Niccolò Machiavelli\|Niccolo Machiavelli]]. Italijanski istraživači kao što su [[Marco Polo]], [[Kristofor Kolumbo]], [[Amerigo Vespucci]] i [[Giovanni da Verazzano]] su otkrili nove puteve do [[Daleki istok\|Dalekog istoka]] i [[Novi svijet\|Novog svijeta]] donoseći u Evropu mnoga otkrića. Ipak, italijanska komercijalna i politička moć je značajno oslabila otvaranjem trgovačkih puteva iz Novog svijeta, jer su se time zaobilazili trgovački putevi kojima su italijanski gradovi-države dominirali. Osim toga, italijanski gradovi-države su bili stalno okupirani ratovima koji su kulminirali [[Italijanski ratovi\|Italijanskim ratovima]] u 15. i 16. stoljeću. Niz ratova i stranih invazija su učinili italijanske države ranjivim i slabim. Nakon toga Italija će postati politički fragmentirana žrtva [[Okupacija\|okupacije]], [[Kolonizacija\|kolonizacije]] i [[Vojno osvajanje\|osvajanja]] od strane evropskih sila kao što su [[Prva Francuska republika\|Francuska]], [[Špansko carstvo\|Španija]] i [[Austrijsko carstvo\|Austrija]], Do sredine 19. stoljeća, porast [[Italijanski nacionalizam\|italijanskog nacionalizma]] i italijanske nezavisnosti je doveo do perioda revolucionarnih političkih previranja poznatih kao [[Ujedinjenje Italije\|Risorgimento]], čime su nastojali da preporode italijansku kulturu i stvore samostalnu i jedinstvenu nacionalnu državu. Nakon mnogih neuspješnih pokušaja, [[Italijanski ratovi za nezavisnost]], [[pohod hiljade]] i [[zauzimanje Rima]] je rezultiralo ujedinjenjem zemlje. Nakon ujedinjenja Italija je postala velika sila nakon vijekova strane dominacije i političkih podjela. Od kraja 19. stoljeća do početka 20. stoljeća, [[Kraljevina Italija]] se [[Industrijalizacija\|industrijalizirala]] i postala kolonijalno carstvo. Iako je pobijedila u [[Prvi svjetski rat\|Prvom svjetskom ratu]], Italija je ušla u period ekonomske krize i socijalnih nemira koji su doveli do uspona [[Fašizam\|fašizma]] 1922. godine. Učešće u [[Drugi svjetski rat\|Drugom svjetskom ratu]] na strani [[Sile Osovine\|sila Osovine]] je završeno vojnim porazom, ekonomskim razaranjem i [[Italijanski građanski rat\|građanskim ratom]]. U godinama koje su uslijedile, Italija je ukinula monarhiju i uspostavila demokratiju, doživjevši [[Italijansko ekonomsko čudo\|ekonomski procvat]] postavši jedna od najrazvijenijih zemalja na svijetu. Italija je danas treća najveća ekonomska sila [[Eurozona\|Eurozone]] i osma najveća ekonomska sila na svijetu. Ima vrlo visok [[indeks ljudskog razvoja]] i uživa najduži životni vijek u EU. Italija ima važnu ulogu u regionalnim i globalnim vojnim, kulturnim i diplomatskim poslovima. Italija je jedan od osnivača i vodećih članica [[Evropska unija\|Evropske unije]] i član brojnih međunarodnih institucija kao što su [[Ujedinjene nacije\|UN]], [[NATO]], [[Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj\|OECD]], [[Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju\|OSCE]], [[Svjetska trgovačka organizacija]], [[G7]], [[G8]], [[G20]], [[Mediteranska unija]] i [[Vijeće Evrope]]. Zbog svog ogromnog kulturnog bogatstva, Italija je dom 51 [[Svjetska baština\|svjetske baštine]] i jedna je od najposjećenijih zemalja na svijetu. == Historija == {{Glavni\|Historija Italije}} Italijanska država je, ironično, nastala nakon poraza italijanskih gradova-država u ratu sa Francuskom. Pod vodstvom [[Napoleon]]a Bonaparte Francuska je porazila Austrijsko-Italijanske trupe i tako osvojila sjevernu Italiju. U svojim prekrajanjima novoosvojenih teritorija Napoleon je [[1797.]] godine ustanovio Cisalpinsku republiku<ref name="cisalpine">[http://cronologia.leonardo.it/storia/a1797d.htm Repubblica Cisalpina] {{simboli jezika\|it\|italijanski}}</ref><ref name="cisalpina2">[http://www.treccani.it/enciclopedia/repubblica-cisalpina/ Cisalpina, Repubblica] na Treccani, enciclopedie on line</ref> koja [[1802.]] godine postaje republika Italija. Nakon osvajanja [[Venecija\|Venecije]] Napoleon dodaje i ovu pokrajinu Italiji i [[1805]]. proglašava Kraljevinu Italiju.<ref>[http://www.miniatures.de/italia-regno-1805-1814.html The Kingdom of Italy, 1805–1814]</ref> U svojim daljnim osvajanjima Napoleon je pokorio a zatim dodao Italiji i Savoju, Piemont, Genou, Toskanu, Parmu i Papsku državu. Međutim spriječen porazima Napoleon nije uspio pripojiti Italiji Napulj i ostrva [[Sicilija\|Siciliju]] i [[Sardinija\|Sardiniju]]. Nakon Napoleonovog poraza na [[Bečki kongres\|Bečkom kongresu]] je odlučeno da se vrati nezavisnost Papskoj državi i državicama Toskani, Parmi, Piemontu, Liguriji i Savoji dok su Lombardia i Venecija ujedinjene i stavljene pod Austrijsku krunu. Napulj i Sicilija su ujedinjeni u Kraljevstvo dviju Sicilija. Ovakav rasplet se nije ni najmanje sviđao Italijanskim nacionalistima i borcima za ujedinjenje tako da je ustanovljen pokret ''Risorgimento'' (oživljavanje). Napokon pod kraljevskom lozom Vitora Emmanuela II od Savoje izvršeno je ujedinjenje Italije. Iako bez Venecije, Rima i dijelova Papske države Italija je konačno bila ujedinjena pod jednu zastavu i jednog vladara.

Razlika između verzija stranice "Italija"