Razlika između verzija stranice "Napoléon Bonaparte"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Vraćene izmjene korisnika 77.221.2.98 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika KWiki |
No edit summary |
||
Red 18:
| Datum smrti =[[5. maj]] [[1821]]
| Mjesto smrti =[[Sveta Helena]]
||Nasljeđivanje=[[Car Francuske]]}}
'''Napoléon Bonaparte''' ([[Francuski jezik|francuski]]: Napoleone di Buonaparte; 15. august 1769. - 5. maj 1821.) je bio francuski vojni i politički lider koji se istakao tokom [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]] gdje je vodio [[Vojna karijera Napoleona Bonaparte|nekoliko uspješnih vojnih kampanja]] tokom [[Francuski Revolucionarni ratovi|Revolucionarnih ratova]].<ref name="NB1">[http://www.napoleon-online.de/html/napoleon.html Biografija sa stranice Napoleon online] učitano 5.5.2014 {{Simboli jezika|de|Njemački}}</ref> Bio je car Francuske kao '''Napoleon I''' od 1804. do 1814. godine i ponovo 1815. godine. Dominirao je evropskim i svjetskim poslovima više od deset godina dok je vodio Francusku protiv niza koalicija tokom [[Napoleonovi ratovi|Napoleonovih ratova]]. Pobijedio je u većini ovih ratova stvarajući [[Prvo Francusko carstvo|ogromnu imperiju]] nad velikim dijelom kontinentalne Evrope do konačnog sloma 1815. godine. Često se smatra jednim od najvećih komandanata u historiji, a njegovi ratovi i kampanje se danas izučavaju na vojnim školama u cijelom svijetu. On je i dalje jedan od najpoznatijih i najkontroverznijih političkih ličnosti u historiji. U civilnim poslovima, Napoleon je imao veliki dugoročni uticaj donoseći liberalne reforme u zemlje koje je osvojio, posebno u Holandiji, Švicarskoj i velikim dijelovima moderne Italije i Njemačke. Time je realizirao temeljnu liberalnu politiku u Francuskoj i zapadnoj Evropi. Njegovo trajno pravno dostignuće, [[Francuski građanski zakonik]], je usvojen u raznim oblicima u četvrtini pravnih sistema u svijetu, od Japana do Kvebeka.
Rođen je na [[Korzika|Korzici]] u relativno [[Bonaparte|skromnoj porodici]] [[Italijansko plemstvo|plemenitog toskanskog porijekla]]. Podržao je od početka Francusku revoluciju jer je pokušavao da proširi svoje ideale na Korzici, ali je prognan sa otoka 1793. godine. Dvije godine kasnije, spasio je [[Direktorij (Francuska)|francusku vladu]] od kolapsa pucajući na parišku rulju sa topovima. Zbog toga ga je Direktorij nagradio dajući mu komandu nad francuskom vojskom stacioniranoj u Italiji u 26. godini. Kada je započeo svoju [[Borbe u Italiji tokom Francuskih Revolucionarnih ratova|prvu vojnu kampanju]] protiv Austrije i njenih italijanskih saveznika, postigao je niz odlučujućih pobjeda koje su postale poznate širom Evrope. Nakon poraza Saveznika, komandovao je [[Napoleonova invazija na Egipat i Siriju|vojnom ekspedicijom na Egipat]] 1798. godine zauzimajući Osmanlijsku pokrajinu nakon [[Bitka kod piramida|pobjede nad Memlucima]]. Nakon osvajanja Egipta pokrenuo je modernu [[Egiptologija|egiptologiju]] nakon brojnih [[Kamen iz Rosette|otkrića]].
Nakon povratka iz Egipta, Napoleon je organizirao [[Državni udar 18. brimera|puć u novembru 1799. godine]] i postao [[Francuski konzulat|prvi konzul]] Republike. Nakon još jedne pobjede nad Austrijom u [[Bitka kod Marenga|bici kod Marenga]] 1800. godine osigurao je svoju političku moć. Uz pomoć [[Konkordat iz 1801. godine|Konkordata iz 1801. godine]], obnovio je sve vjerske privilegije Katoličkoj crkvi zadržavajući zemlje koje su zaplijenjene tokom revolucije. Država je nastavila da imenuje biskupe kontrolišući crkvene finansije. Kako bi imao kontrolu nad Francuskom, [[Konzervativni Senat|Senat]] ga je proglasio carem Francuske 1804. godine stvorivši time [[Prvo Francusko carstvo|Francusko carstvo]]. Nakon toga, Napoleon je razbio [[Rat Treće koalicije|Treću koaliciju]] nakon odlučujuće [[Bitka kod Ulma|pobjede kod Ulma]] 1805. godine, a historijskom pobjedom u [[Bitka kod Austerlitza|bici kod Austerlitza]] došlo je do raspada [[Sveto rimsko carstvo|Svetog rimskog carstva]]. Međutim, u oktobru 1805. godine uništena je francuska flota u [[Bitka kod Trafalgara|bici kod Trafalgara]], omogućavajući Britaniji da nametne pomorsku blokadu Francuskim obalama. Iz osvete, Napoleon je uspostavio [[Kontinentalni sistem]] 1806. godine prekinuvši kontinentalnu trgovinu sa Britanijom. Iste godine je [[Rat četvrte koalicije|Četvrta koalicija]] pokrenula rat protiv njega jer je Pruska postala zabrinuta rastućim francuskim utjecajem na kontinentu. Napoleon je razbio prusku vojsku u [[Bitka kod Jene|bitki kod Jene]], a zatim je okrenuo svoju pažnju prema Rusiji koju pobjeđuje u junu 1807. godine kod [[Bitka kod Fridlanda|Fridlanda]] prisiljavajući je da prihvati [[sporazum u Tilzitu]].
Kako bi proširio Kontinentalni sistem, Napoleon je napao [[Pirenejsko poluostrvo|Pirinejsko poluostrvo]] i proglasio svog brata [[Joseph Bonaparte|Josepha]] kraljem Španije 1808. godine, zbog čega su se španci i portugalci pobunili uz britansku pomoć. [[Španski rat za nezavisnost]] je trajao šest godina i bio je poznat po svojim brutalnim [[Gerilsko ratovanje|gerilskim borbama]] koji su kulminirali savezničkom pobjedom. Nakon toga, Austrija je sa svojom [[Rat Pete koalicije|Petom koalicijom]] pokrenula još jedan napad na Francusku 1809. godine u kojem je Napoleon poražen u [[Bitka kod Vagrama|bici kod Vagrama]]. Do 1811. godine, Napoleon je stvorio imperiju od 70 miliona ljudi i imao političku dominaciju nad Evropom koja nije bila prisutna od dana [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]]. Ovaj status je imao zahvaljujući nizu saveza i porodičnih imenovanja. Stvorio je novu aristokratiju u Francuskoj nakon povratka plemića koji su bili prisiljeni na izgnanstvo tokom revolucije.
Tenzije zbog porasta poljskog nacionalizma i ekonomskih efekata Kontinentalnog sistema su doveli do ponovnog sukoba sa Rusijom. Kako bi sproveo svoju blokadu, Napoleon je pokrenuo [[Napoleonova invaziju na Rusiju|invaziju na Rusiju]] u ljeto 1812. godine. Rezultat ove kampanje je katastrofalan kolaps francuske vojske zbog rasprostranjenog razaranja ruske zemlje i gradova. Nakon toga, Rusiji se 1813. godine pridružila Pruska i Austrija koje su stvorile [[Rat Šeste koalicije|Šestu koaliciju]] protiv Francuske. Haotične borbe u centralnoj Evropi su kulminirale porazom Napoleona u [[Bitka kod Leipziga|bici kod Leipziga]] u oktobru 1813. godine. Naredne godine, saveznici su napali Francusku i zarobili Pariz prisiljavajući Napoleona na abdikaciju u aprilu 1814. godine. Nakon egzila na ostrvo [[Elba (ostrvo)|Elba]], [[Bourbon (dinastija)|Bourboni]] su vraćeni na vlast, a Francuska je izgubila većinu teritorija koje je osvojila tokom revolucije. Međutim, Napoleon je pobjegao sa ostrva Elba u februaru 1815. godine i ponovo preuzeo kontrolu nad Francuskom. Saveznici su odgovorili formiranjem [[Napoleonovih sto dana|Sedme koalicije]] koja je porazila Napoleona u [[Bitka kod Waterlooa|bici kod Waterlooa]] u junu 1815. godine. [[Kraljevska mornarica]] je tada osujetila njegov planirani bijeg u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] u junu kada se predao britancima. Britanci su ga prognali na udaljeno ostrvo [[Sveta Helena]] u [[Atlantski okean|južnom Atlantiku]]. Njegova smrt 1821. godine u 51. godini života je primljena sa šokom i tugom širom Evrope. Godine 1840., milioni ljudi su svjedočili [[Retour des cendres|povratku njegovih posmrtnih ostataka u Pariz]], gdje se i dalje nalaze u [[Les Invalides|Les Invalidesu]].
== Biografija ==
| |||