Wikipedia

Razlika između verzija stranice "Osmansko Carstvo"

Pregled historije
[pregledana izmjena][nepregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
mNo edit summary
oznaka: izmjena mobilnom aplikacijom
Red 67:
{{glavni|Historija Osmanlijskog carstva}}
=== Uspon (1299–1453) ===
{{Glavni|Uspon Osmanlijskog carstva|Osmanlijska dinastija}}[[Ertuğrul Gazi|Ertugrul]], otac [[Osman I|Osmana I]], je stigao u [[Anadolija|Anadoliju]] iz [[Merv|Merva]] ([[Turkmenistan|Turkmenistana]]) sa 400 konjanika kako bi pomogaopomgao [[Rumski sultanat|Rumskom sultanatu]] u borbi protiv [[Bizantijsko carstvo|Bizantije]]. Nakon propasti [[Rumski sultanat|Rumskog sultanata]] u 14. stoljeću, Anadolija je bila podijeljena na nekoliko malih nezavisnih država, tzv. [[Anadolijski Begluci|Gazi Emirati.]] Jedno od Emirata je predvodio [[Osman I]] (1258. - 1326.) koji je osnivač Osmanlijskog carstva. Osman je proširio Emirat do same granice Bizantijskog carstva.
 
Nakon smrti Osmana I, Osmanlije su započele širenje teritorija preko istočnog Mediterana i [[Historija Balkana|Balkana]]. Osmanov sin [[Orhan]] je zauzeo grad [[Bursa|Bursu]] 1326. godine, koja je postala novi glavni grad Osmanlijske države. Pad Burse je predstavljao gubitak Bizantijske kontrole nad sjeverozapadnom Anadolijom. Osmanlijska [[Kosovska bitka|pobjeda na Kosovu]] 1389. godine je praktično označila [[Pad Srpskog carstva|kraj Srpskog carstva]], čime je otvoren put Osmanlijskoj ekspanziji na Evropu. [[Bitka kod Nikopolja]] 1396. godine se smatra posljednjim krstaškim pohodom u srednjem vijeku koji nije zaustavio napredovanje Osmanlijskog carstva.
Red 102:
=== Propadanje (1828–1908) ===
[[Datoteka:Ottoman-Counsultative-Menagerie.png|mini|lijevo|120p|Konsultativna menažerija, januar 1885]]
Sa propadanjem Carstva poklopili su se procesi reorganizacije i transformacije u svim vidovima života Carevine, dakle ne samo u životu Turaka Osmanlija, nego i ostalih podanika unutar ove ogromne države. Karikatura slijeva je iz tog perioda, vjerno slikajući osjećanja tadašnjih Osmanlija. Na karikaturi, Jusufbeg, u stvari patak, u gro planu, ismijava činovnike u jednom od pravnih ureda unutar osmanlijskog Ministarstva za vanjske poslove. Papagaj, majmun i svinja, koji predstavljaju Britance, Italijane i Nijemce, dakle glavne zastupnike i tumače evropskih sila, očito gnjave Jusufbega, koji ne zna šta će s njima. Rusi su u pozadini, predstavljeni kao medvjedi. Ovaj šaljivi umjetnički i politički komentar, slika je stanja Carevine: s jedne strane, modernizacija i promjena, s druge, nemogućnost ili nevoljnost da se bilo šta uradi.pravni
 
[[Tanzimat]] je bio period reformi koje su trajale od [[1839]]-[[1876]]. Tokom ovog perioda oformljena je moderna vojska i reformisan bankovni sistem, dok su moderne [[fabrika|fabrike]] zamijenile [[zanatska udruženja]] tipa [[gilda|gilde]]. Ekonomski, Carevina je vodila muku kako da evropskim bankama otplati dugove, dok je vojno imala problema da se odbrani od strane okupacije (Egipat je, na primjer, [[1798]]. okupirala Francuska, dok su Kipar zauzeli Britanci, [[1876]]).
 
Značajna promjena ovog vremena je sljedeća: Osmanlijsko carstvo je prestalo ulaziti samo u konflikte, a počelo sklapati saveze, kao i evropske zemlje. Sklopljeni su mnogi savezi sa zemljama kao što su [[Francuska]], [[Holandija]], [[Velika Britanija]] i [[Rusija]]. Kao primjer može se navesti [[Krimski rat]], u kojem su se Britanci, Francuzi, Osmanlije i drugi, ujedinji u alijansu, borili protivi carske Rusije.
 
Od svih ideja koje su Osmanlije usvojili sa zapada, najuticajnija ideologija je bila [[etnički nacionalizam]], ili kako se u to vrijeme zvao, religija modernog svijeta. Nisu Osmanlije imale posla sa etničkim nacionalizmom samo u granicama svog carstva, nego i van njih. Pobune su imale veliki uticaj na mnoge grupe tokom [[19. vijek]]a. Tvrdi se da su ove pobune odredile put kojim su Osmanlije morale krenuti tokom [[20. vijek]]a, ali je retorika o razlogu pobunama u 19. vijeku oštro podjeljena.
Osmanlije tvrde da se izvor [[etnički konflikt|međuetničkim konfliktima]] treba tražiti u njihovoj dinamici koja je podržavala konflikte sa skrivenim ciljevima. Period pada carstva je postigao mnoga dostignuća, kao što je organizacija ekonomije, vojske, komunikacije itd, ali da je Osmanlijsk država bila jaka i uticajna, pitanje je koliki efekat bi imale etničke pobune.
 
[[Datoteka:London news c1877 - scanned constantinopole(1996)-Opening of the first parlement.png|mini|lijevo|120p|Otvaranje Prvog Parlamenta, 1877.]]
[[Mladi Turci]] su bili grupacija Osmanlija koji su bili obrazovani na zapadnim [[univerzitet]]ima i koji su vjerovali da [[konstitucionalna monarhija]] može ublažiti socijalno nezadovoljstvo u Carstvu. Mesrutiyet Era objašnjava političku i socijalnu dinamiku prvog ustrojstva koje je napisao İttihat ve Terakki Cemiyeti, kao i njegove socijalne i ekonomske posljedice. Kroz [[vojni udar]], İttihat ve Terakki Cemiyeti je prisilio [[sultan]]a [[Abdul Aziz (sultan)|Abdulaziza]] da napusti svoj tron u korist [[Murat V|Murata V]]. Ipak, Murat V se pokazao mentalno bolesnim i morao se skinuti s vlasti nakon nekoliko mjeseci. [[Abdulhamid II|Princ Abdulhamid]] je pozvan da preuzme vlas pod obećanjem da proglasi konstitucionalnu monarhiju, što je on i učinio [[23. novembar|23. novembra]] [[1876]]. Ustav je nazvan ''Kanun-i Esasi'' na turskom (Osnovni Zakon).
 
=== Raspad (1908–1922) ===
Raspad je počeo ustoličenjem Druge [[ustavotvorna vlada|ustavotvorne vlade]].
 
Pred kraj [[19. vijek]]a stvorene su tri nove [[balkan]]ske države, [[Srbija]], [[Bugarska]] i [[Grčka]], koje su, zajedno sa [[Crna Gora|Crnom Gorom]], tražile dodatne teritorije unutar [[Albanija|Albanije]], [[Makedonija|Makedonije]] i [[Trakija|Trakije]], prostranih oblasti pod turskom upravom. Ovo je bio jedan od uzroka [[Balkanski ratovi|Balkanskih ratova]], [[1912]]-[[1913]]. U početku, ove su države, ohrabrene [[Rusija|Rusijom]], potpisale niz sporazuma iz [[1912]]: Srbija i Bugarska, u martu, a Grčka i Bugarska, u maju iste godine. Crna Gora je potom potpisala sporazume sa Srbijom i Bugarskom, u oktobru [[1912]]. Srpsko-bugarski sporazum je izričito zahtijevao podjelu Makedonije, što je dovelo do [[Prvi balkanski rat|Prvog balkanskog rata]]. Ovom je uslijedio [[Drugi balkanski rat]].
 
[[Datoteka:TreatyOfSevres (corrected).PNG|mini|250p|Karta nakon [[Sporazum u Sevru|Sporazuma u Sevru]] (Sèvres)]]
U konačnom pokušaju zadržavanja vlasti i povraćaja barem nekih od izguljenih teritorija, osmanlijski [[trijumvirat]], pod vođstvom [[Enver Paša|Enver Paše]], je stavio Osmanlijsko carstvo na stranu [[Centralne sile|Centralnih sila]]. Na početku [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], carstvo je imalo izvijesnog uspjeha. [[Savezničke sile u Prvom svjetskom ratu|Saveznici]], u čijim su redovima bile i [[ANZAK]] snage, su poraženi u [[Bitka kod Galipolja|Bici kod Galipolja]]. Na [[Kavkaz]]u, Osmanlijsko carstvo je poraženo u nizu bitaka, tako da su [[Rusi]] osvojili [[Trabzon]], na [[Crno more|Crnom moru]], i [[Erzurum]] i [[Van]], u sjeveroistočnoj [[Anadolija|Anadoliji]].
 
Na kraju Prvog svjetskog rata, Saveznici su, udruženi sa [[Arapi]]ma i [[Jermeni]]ma, konačno porazili Osmanlije, nakon čega su osmanlijske teritorije pripojene nonastalim državama i protektoratima. Tajnim sporazumima je uslijedio [[Sporazum u Sevru]] (Sèvres), koji je sa Saveznicima potpisali predstavnici [[sultan]]a [[Mehmed VI|Mehmeda VI]]. Međutim, sporazum nikad nije stupio na snagu jer ga nisu priznali članovi turskog republikanskog pokreta, na čelu s [[Ataturk|Kemalom Atatürkom]]. Republikanci su iskoristili ovu priliku da proglase punopravnu novu vladu [[Turska|Turske]], time zamjenjujući [[monarhija|monarhiju]], sa sjedištem u [[Istanbul]], sa [[republika|republikom]], premještajući [[vlada|vladu]] i [[glavni grad]] u [[Ankara|Ankaru]], u srednjoj [[Anadolija|Anadoliji]].
 
== Država ==
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Osmansko_Carstvo"