Verzija na dan 27 novembar 2015 u 22:23 uredi 109.93.80.60 (razgovor) No edit summary ← Starija izmjena		Verzija na dan 28 novembar 2015 u 15:30 uredi poništi Emir2312 (razgovor \| doprinosi) 254 edits No edit summary oznaka: vizualno uređivanje Novija izmjena →
Red 56: \| komentar = }} '''Osmanlijsko carstvo''' (na [[osmanlijski turski jezik\|osmanlijskom turskom]]: {{Ar\|دولتِ عَليه عُثمانيه}}, ''Devlet-i Aliye-i Osmaniye'', što znači "Osmanlijska uzvišena država"; na [[turski jezik\|modernom turskom]]: ''Osmanlı Devleti'', "Osmanlijska država," ili ''Osmanlı Imparatorluğu'', "Osmanlijsko carstvo"), bilo je [[imperijalizam\|imperijalna]] snaga, smještena na obodu [[Sredozemno more\|Sredozemnog mora]], trajući od [[1288]]. do [[1922]]. Na vrhuncu moći, tokom [[16. vijek]]a, ovo carstvo je obuhvaćalo [[Anadolija\|Anadoliju]], [[Bliski Istok]], dijelove [[Sjeverna Afrika\|Sjeverne Afrike]], dobar dio ~~jugositočne~~jugoistočne [[Evropa\|Evrope]], ~~i na sjever~~ sve do [[Kavkaz]]a. Carstvo je obuhvaćalo oblast od oko 22.9 miliona [[kvadratni kilometar\|km<sup>2</sup>]], mada je dobar dio ovog bio pod indirektnom kontrolom centralne [[vlada\|vlade]]. Carstvo je bilo smješteno napola između Istoka i Zapada, tako da je tokom svog 600-godišnjeg postojanja bilo u međusobnom odnosu sa [[Istočna kultura\|Istokom]] i sa [[Zapadna kultura\|Zapadom]]. Pleme [[Ouzi Turci\|Ouz Turaka]] je u zapadnoj [[Anadolija\|Anadoliji]] osnovalo ovo carstvo, kojim je vladala [[Osmanlijski\|osmanlijska]] (na turskom, ''Osmanlı'') loza, koja je potekla od Oghuz Turaka. Carstvo je osnovao [[Osman I]] (na arapskom ''ʿUthmān'', عُثمَان , što je u zapadno-evropskim jezicima prilagođeno / iskvareno u ime "Ottoman," pa otuda i ime castva - ''Osmanlijsko'' ili "''Otomansko''" carstvo). [[1453]], nakon što su Osmanlije [[Pad Konstantinopolja\|osvojile]] Carigrad ([[Konstantinopolj]]) (danas moderni [[Istanbul\|İstanbul]]), kao posljednji ostatak [[Bizantijsko carstvo\|Bizantijskog carstva]], ovaj grad je postao treća osmanlijska [[prijestonica]]. U [[16. vijek\|16.]] i [[17. vijek]]u, Osmanlijsko carstvo je postalo jedna od svjetskih najmoćnijih političkiha sila, od čijeg su se napredovanja uzduž [[Balkansko poluostrvo\|Balkanskog poluostrva]] i južnim obodom [[Poljsko-litvansko kraljevstvo\|Poljsko-litvanskog kraljevstva]] evropske zemlje osjećale ugroženim. Red 66: == Historija == {{glavni\|Historija Osmanlijskog carstva}} ~~=== Počeci ===~~ Osmanlijsko carstvo je započelo kao vrsta "pokrajinske [[begovina\|begovine]]" (na turskom, ''uç beyliği''), ili "grofovije / marke" (uporedi s [[Marka\|markom]]), unutar [[Seldžučka država u Anadoliji\|Seldžučke države u Anadoliji]], poznate kao Rumski sultanat iz [[13. vijek]]a, kada je taj sultanat već postao [[umjetna država]] i [[Ilhanat\|Ilhansko]] [[vazalstvo]]. Prema predanju, [[Osman I]] je [[1299]]. proglasio nezavisnost svoje begovine, ''[[beyluk]]a'', postajući pročelnik Osmanlijskog carstva. === Uspon (1299–1453) === Glavni članak: [[Uspon Osmanlijskog carstva]] ~~Uspon carstva je definisao državu i dao joj karakter i pečat. Osmanlije su definitivno zauzele svoje mjesto u historiji zahvaljujući [[Mehmed II\|Mehmedu II]] Osvajaču.~~ Dodatne informacije: [[Osmanlijska dinastija]] [[Ertuğrul Gazi\|Ertugrul]], otac [[Osman I\|Osmana I]], je stigao u [[Anadolija\|Anadoliju]] iz [[Merv\|Merva]] ([[Turkmenistan\|Turkmenistana]]) sa 400 konjanika kako bi pomogao [[Rumski sultanat\|Rumskom sultanatu]] u borbi protiv [[Bizantijsko carstvo\|Bizantije]]. Nakon propasti [[Rumski sultanat\|Rumskog sultanata]] u 14. stoljeću, Anadolija je bila podijeljena na nekoliko malih nezavisnih država, tzv. [[Anadolijski Begluci\|Gazi Emirati.]] Jedno od Emirata je predvodio [[Osman I]] (1258. - 1326.) koji je osnivač Osmanlijskog carstva. Osman je proširio Emirat do same granice Bizantijskog carstva. Osvajanjem Konstantinopolja, jedna od prvih stvari koju su muslimanski Turci učinili je bila promjena imena grada, koji je od sada postao poznat kao "Istanbul" (postoje mnoga nagađanja i teze o tome šta "Istanbul" znači: od "Islambol," što se na [[turski jezik\|turskom]] može protumačiti kao "pun islama," do grčke intepretacije koja tvrdi da je to iskvareni oblik [[grčki jezik\|grčkih]] riječi "istan polos," tj. "na putu za grad"; osmanlijski [[defter]]i iz tog perioda često koriste riječ "Konstantiniye"). Nakon smrti Osmana I, Osmanlije su započele širenje teritorija preko istočnog Mediterana i [[Historija Balkana\|Balkana]]. Osmanov sin [[Orhan]] je zauzeo grad [[Bursa\|Bursu]] 1326. godine, koja je postala novi glavni grad Osmanlijske države. Pad Burse je predstavljao gubitak Bizantijske kontrole nad sjeverozapadnom Anadolijom. Osmanlijska [[Kosovska bitka\|pobjeda na Kosovu]] 1389. godine je praktično označila [[Pad Srpskog carstva\|kraj Srpskog carstva]], čime je otvoren put Osmanlijskoj ekspanziji na Evropu. [[Bitka kod Nikopolja]] 1396. godine se smatra posljednjim krstaškim pohodom u srednjem vijeku koji nije zaustavio napredovanje Osmanlijskog carstva. [[Osman I]] se smatra osnivačem carstva, po kojem je ono i nazvano; Osman je bio prvi ''[[bey]]'' ("beg") koji je proglasio nezavisnost Osmanlijskog carstva. Dok su se drugi turski [[beylik\|bejlici]], tj. "begovine," međusobno borili, Osman je prošio granice carstva dalje prema [[Bizantijsko carstvo\|Bizantiji]]. Za vrijeme njegove vladavine, prijestolnica je prebačena u [[Bursa\|Bursu]], grad u sjeverozapadnoj [[Anadolija\|Anadoliji]]. Osman je inače iskovao prvi novčić sa svojim imenom na njemu, time pokazujući povjerenje koje je stekao. Proširenjem osmanlijske dominacije na Balkanu, osvajanje Konstantinopolja je postalo glavni cilj. Osmanlijsko carstvo je kontrolisalo gotovo sve bivše bizantijske zemlje koje okružuju grad, ali je Bizantija osjetila olakšanje kada je tursko-mongolski vladar [[Timurlenk\|Timur]], osnivač [[Timuridsko carstvo\|Timuridskog carstva]], napao Anadoliju na istoku. U [[Bitka kod Ankare\|bici kod Ankare]] 1402. godine Timur je porazio osmanlijske snage i zarobio sultana [[Bajazid II\|Bajazida II]]. Uslijedio je [[Osmanlijski interegnum\|građanski rat]] (1402. - 1413.) gdje su se Bajazitovi sinovi borili oko naslijeđa. Rat je završen dolaskom [[Mehmed I\|Mehmeda I]] za sultana, čime je završen interegnum i obnovljena osmanlijska moć. ~~[[Datoteka:Portrait of Mehmed II by Gentile Bellini (Cropped).png\|mini\|120p\|lijevo\|mini\|[[Mehmed II\|Mehmed II (Osvajač)]]]]~~ Dio osmanlijskih teritorija na Balkanu (Solun, Makedonija i Kosovo) su privremeno izgubljene nakon 1402. godine, ali ih je kasnije ponovo vratio sultan [[Murat II]]. On je 10. novembra 1444. godine porazio zajedničku ugarsku, poljsku i [[Vlaška\|vlašku]] vojsku u [[Bitka kod Varne\|bici kod Varne]]. Četiri godine kasnije, [[Janko Hunjadi]] je sa ugarskom i vlaškom vojskom napao osmanlije, ali je poražen u [[Druga Kosovska bitka\|Drugoj Kosovskoj bici]] 1448. godine. [[Mehmed II\|Mehmed II Osvajač]] (na turskom, '' El Fatih''), imao je samo 22 godine kada je postao [[sultan]]; on je bio poznat kao [[naobraženost\|naobraženi]] [[ratnik]]. Svoju vojnu sposobnost je pokazao osvajanjem [[Carigrad]]a (vidi [[Pad Konstantinopolja]]). Mehmed je također uživao punu podršku carstva, što mu je pomoglo pri reorganizaciji državne strukture i vojske. === Širenje (1453–1683) === [[Datoteka:Portrait of Mehmed II by Gentile Bellini (Cropped).png\|mini\|120p\|lijevo\|mini\|[[Mehmed II\|Mehmed II (Osvajač)]]]]Jačanje osmanlijske sile može se podijeliti na dva glavna i karakteristična perioda. Prvi period označava stabilna osvajanja i uspon - od zauzimanja [[Konstantinopolj]]a, [[1453]], do smrti [[Sulejman Veličanstveni\|Sulejmana Veličanstvenog]], [[1566]]. Bio je to period zapanjujućih postignuća Osmanlijskog carstva. Nakon osvajanja Konstantinopolja, Osmanlije su porazili [[Srbi\|Srbe]] u [[Kosovska bitka\|Kosovskoj bici]], [[1389]], što je utrlo put daljnjem širenju u Evropu. Sultan [[Selim I]] Mrgodni ([[1512]]-[[1520]]), proširio je istočne granice carstva, poražavanjem [[Safavidi\|safavidske]] [[Persija\|Persije]] u [[Bitka kod Čaldirana\|Bici kod Čaldirana]], [[1514]], i osnivanjem [[mornarica\|mornarice]] na [[Crno more\|Crnom moru]]. Selimov nasljednik Sulejman Veličanstveni će još dalje proširiti carstvo i njegovu moć. Nakon osvajanja [[Beograd]]a, Sulejman osvaja [[Mađarska\|Mađarsku]] u [[Bitka kod Mohača\|Bici kod Mohača]], marširajući do pred zidine [[Opsada Beča\|Beča]], [[1529]]. (Kao što će se kasnije pokazati, bio je ovo krajnji domet Osmanlijskog carstva, nakon kojeg više nije bilo moguće dalje napredovati.) Na Istoku, [[suni]] [[sultan]] i [[halifa]] Sulejman je od iranskih [[šija\|šiita]] oduzeo [[Bagdad]], [[1535]], omogućavajući Osmanlijama kontrolu nad Bliskim Istokom. [[Datoteka:Suleyman I of the Ottoman Empire.jpg\|mini\|120p\|lijevo\|mini\|[[Sulejman I\|Sulejman I (Veličanstveni)]]]]

Razlika između verzija stranice "Osmansko Carstvo"