Razlika između verzija stranice "Fosfor"

{{NedostajuIzmjene izvoriu toku}}

| Hemijski element = Fosfor

| Simbol = P

| Atomski broj = 15

| Serija = Nemetal

| Grupa = 15

| Perioda = 3

| Blok = p

| Boja serije = LimeGreen

| Izgled = bijelo-sivi (B) <br />tamnocrveni (Crv)<br />crn (Cn)

| Atomski radijus izračunat = 98100

| KovalentniAtomski radijus izračunat = 10698

| Van der WaalsovKovalentni radijus = 180107

| Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Neon|Ne]]&#x5D; 3s² 3p³

| Energija ionizacije_1 = 1011,8

| Energija ionizacije_2 = 1907

| Energija ionizacije_3 = 2914,1

| Energija ionizacije_4 = 4963,6

| Energija ionizacije_5 = 6273,9

| Agregatno stanje = čvrsto

| Mohsova skala tvrdoće =

| Struktura kristala = Cn: = monoklinskaortorompska

| Gustoća = B: 18771830 kg/m³<br /> Crv: 23402000-2400 kg/m³<br />Cn: 26702690

| Magnetizam = nemagnetičan

| Tačka topljenja_K = 317,3

| Tačka topljenja_C = 44,2

| Tačka ključanja_K = 550

| Tačka ključanja_C = 277

| Molarni volumen = 17,02 · 10⁻⁶

| Toplota isparavanja = 12,129

| Toplota topljenja = 0,657

| Pritisak pare = 20,8

| Pritisak pare_K = 294

| Brzina zvuka =

| Brzina zvuka_K =

| Specifična toplota = Crv: = 769685,6

| Specifična toplota_K = 298<ref name="harry" 298/>

| Specifična električna provodljivost = B: 0 Crv: 0 Cn: 1,0 · 10⁻⁹

| Toplotna provodljivost = 0,235236

| Toplotna provodljivost_K =

| Oksidacioni broj = ±3, 4, '''5'''

| Oksidi = P₂O₅

| Elektrodni potencijal =

| Elektronegativnost = 2,19

| Oznaka upozorenja ='''Crveni fosfor'''<br />{{Sigurnosni simboli|F}}<br />'''Bijeli fosfor'''<br />{{Sigurnosni simboli|F|T+|C|N}}

| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11|16|52/53}} (crveni) <br />

| Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|(2)|7|43|61}} (crveni)<br />

| Radioaktivan = Ne

| Izotopi =

| Tipraspada1ZM = [[ElektronElektronski zahvat|ε]]

| Tipraspada1ZM = [[ElektronElektronski zahvat|ε]]

| Tipraspada1ZM = [[ElektronElektronski zahvat|ε]]

| Tipraspada1ZM = [[beta zračenje-zraci|β^-]]

| Tipraspada1ZM = [[beta zračenje-zraci|β^-]]

| Tipraspada1ZM = [[beta zračenje-zraci|β^-]]

| Tipraspada1ZM = [[beta zračenje-zraci|β^-]]

Fosfor je sastavni dio biljnog i životinjskog svijeta. Ima ga u [[minerali]]ma u obliku [[fosfat]]a. [[Apatit]] je smjesa kalcijumovih fosfata čija je opšta formula [Ca₃(PO₄)₂]₃·CaX₂ gdje je X = F za fluoroapatit, X = Cl za hloropatit i X = OH za hidroksiapatit. Ulazi u sastav [[nukleinske kiseline|nukleinskih kiselina]] ([[DNADNK]]). Ulazi u sastav spojeva unutar [[ćelija|ćelije]], koji su odgovorni za [[energija|energetske]] promjene.

Elementarni fosfor se dobija žarenjem [[kalcij -fosfat]]a sa [[silicijum silicij-dioksid]]om i [[ugljik]]om na [[temperatura|temperaturi]] 1300&nbsp;°C:

Fosfor ima više alotropskih modifikacija. ''Bijeli fosfor'' ima formulu P₄ i to je manje stabilna modifikacija. Bijeli fosfor je čvrsta supstanca slična vosku. [[Tačka topljenja]] bijelog fosfora je 44&nbsp;°C, a [[tačka ključanja]] 280&nbsp;°C. Rastvara se u nepolarnim organskim [[otapalo|rastvaračima]] ([[ugljik -disulfid]], [[benzen]]). Ekstremno je otrovan i potrebno je izbjegavati bilo kakav kontakt. Na zraku se spontano zapali pri 35&nbsp;°C, pa se zbog toga drži pod vodom. Upravo ova reakcija sa kisikom je uzrok pojave koju je Brand primijetio - emisija svjetlosti. Taj fenomen se naziva hemo[[luminiscencija]], a jedan oblik te pojave se naziva [[fosforescencija]].

Fosfor se javlja u slijedećim [[oksidacijsko stanje|oksidacijskim stanjima]]: 4, +1, +3, +5. Predstavnik spojeva u kojima je fosfor u oksidacijskonoksidacijskom stanju -3 je [[fosfin]] PH₃. [[Fosfidi]] su spojevi fosfora sa [[Metal (hemija)|metalima]], npr. kalcijum kalcij-fosfid Ca₃P₂. [[Hipofosfitna kiselina]] (H₃PO₂) je umjereno jaka monoprotonska kiselina fosfora u kojoj on ima oksidacijsko stanje +1. Oksidacijsko stanje fosfora +3 je prisutno u halogenidima npr. PF₃, PCl₃, PBr₃ i PI₃. Oksidacijsko stanje +5 je prisutno u halogenidima npr. (PBr₅), [[fosfor (V) oksid]]u P₄O₁₀ i [[fosfatna kiselina|fosfatnoj kiselini]] H₃PO₄.