Razlika između verzija stranice "Milankovićevi ciklusi"

<br><span style="color:MediumBlue">— <br>'''ε''' = ukošenost (nagnutost) [[ekliptika|ekliptike]].</span><br>

<br><span style="color:Green">— ''e'' = '''ekscentričnost [[Orbita|Orbite]]''.</span>

<br>Vertikalna siva linija pokazuje današnja uvjete, 28.000 godina prije današnjice.]]

 

 

 

Zemljina osa kompletira jedan puni ciklus precesije otprilike svakih 26.000 godina. U isto vrijeme, eliptična orbita rotira sporije. Kombinirani efekat dvije precesije dovodi do perioda od 21.000 godina između astronomskih doba i orbite. Pored toga, ugao između Zemljine rotacijske osi i normalno ravane orbite oscilira između 22,1 i 24,5 stupnjeva u ciklusima os 41.000 godina . To je trenutno 23,44 stepeni i opada. Glavna komponenta ove varijacije javlja se ciklus ekscentričnosti Orbite od 413.000 ± 0.012 godina. Niz drugih termina variraju između komponenti 95.000 i 125.000 godina (s ritmom perioda od 400.000 godina) a neprecizno se kombinuju u 100.000-godišnjem ciklusu (varijacije -0.03 do +0.02). Ova ekscentričnost je 0.017 i opada.

 

{{double image|Right|Eccentricity zero.svg|234|Eccentricity half.svg|200|Circular orbit, no eccentricity.|Orbit with 0.5 eccentricity.}}

==Ciklusi u kretanju Zeme==

 

===Oblik Orbite i njena ekscentričnost===

 

 

 

 

Orbitna [[mehanika]] podrazumijeva da je trajanje sezona proporcionalno površinama sezonskih kvadranata. Prema tome, pri ekstremnoj ekscentričnosti, sezone na daljoj strani orbite su znatno duže. U godinama kada [[jesen]] i [[zima]] nastupaju u doba kad je [[Zemlja]] na bližem dijelu orbite (što je aktuelno slučaj na Sjevernoj hemisferi), Zemlja se tada kreće najvećom brzinom, tako da su jesen i zima u zbiru nešto kraće od [[proljeće|proljetno]]-[[ljeto|ljetnog]] razdoblja. Tako je ljeto na Sjevernoj hemisferi duže za 4,66 dana od zime, a proljeće je 2,9 dana duže od jeseni.

 

==Smjena godišnjih doba==

{| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto;"

|+ '''Trajanje sezone'''<ref>Data from [http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php United States Naval Observatory]</ref>

 

===Nagib Zemljine osi===

Ugao nagiba Zemljine osi u odnosu na orbitnu ravninu oscilira od 22,1° do 24,5° (tj. amplituda je 2,4°) približno periodično varira, u ciklusima od oko 41.000 godina. S povećanjem nagiba rastu i amplitude sezonskih ciklusa insolacije. Drugim riječima, u doba velikih nagiba [[Zemlja|Zemljine]] osi, na obje hemisfere, ljeti primamo veći iznoss [[Toplinsko zračenje|insolacija]] , a zimi je tok zračenja manji. Ipak, iznosi tih promjena u insolaciji nije jednak za ljeto i za zimu. Godišnja prosječna insolacija se povećava na većim [[geografija|geografskim širinama]], dok na manjim širinama dolazi do smanjenja insolacije. Pretpostavlja se da hladnija ljeta pospješuju dolazak ledenog doba zbog smanjenja taljenja snijega i leda. Zato se može reći da je za ledeno doba povoljniji manji nagib osi, i to iz dva razloga:

* smanjenja srednje insolacije na većim geografskim širinama i

 

===Precesija Zemljine osi===

Kada je nagib Zemljine osi takav da kroz afel i perihel prolaz oko ekvinocija, sezonski kontrasti će biti približno jednaki za obje hemisfere.

Danas kroz [[perihel]] naša planeta na Južnoj hemisferi prolazi tokom ljeta (3. januara), a kroz [[afel]] , Sjeverna hemisfera prolazi za vrijeme ljeta (4. jula). Zato su godišnja doba na južnoj hemisferi nešto ekstremnija nego na sjevernoj, naravno pod pretpostavkom da su sve ostale determinantne jednake.

 

===Apsidna precesija===

 

===Inklinacija Orbite===

<br style="clear:left" />

 

[[Inklinacija]] Zemljine orbite također oscilira u odnosu na moment ugla Sunčevog sustava , u ciklusima otprilike 70.000 godina, što nazivamo planetarnom precesijom ili precesijom [[ekliptika|ekliptike]]. Iako ga [[Milutin Milanković|Milanković]] nije proučavao, kasnije se pokazalo da je to kretanje, dobro korelirano s pojavljivanjemi sukcesijom ledenih doba , čija je periodičnost slična ciklusima oscilacija ekscentričnosti orbite.

 

==Milankovićevi ciklusi i glacijacije==

*(1) nagnutosti Zemljine [[ekliptika|ekliptike]] (42.000 godina),

*(2) ekscentričnosti [[Orbita|Orbite]] (92.000 godina) i

Na osnovu tih elenienata moguće je, između ostalog, [[matematika|matematički]] rekonstruirati minula i prognozirati buduća kolebanja u intenzitetu insoliranosti Zemljine [[atmosfera|atmosfere]]. Proračune ovih promjena na [[geografija|geografskim]] širinama 55°, 60° i 65°, tokom posljednjeg miliona godina, [[klima]]tolozi dovode u vezu sa sukcesijorn i dinamikoin [[pleistocen]]skih (inter)gia-cijacija u tom području. Ovi materijalizirani klimatski orijentiri pormenutih [[astronomija|astronomskih]] fenomena, međutim, u [[literatura|lìteraturi]] se ponekad primarno objašnjavaju kao posljedice djelovanja nekih drugih šinilaca (razvoj [[geomorfologija|geomorfoloških]] prilika u polarnirn područjima, promjene u koncentraciji atmosferskog CO₂, na primjer). Zbog toga, rezultate primjene [[klimatologija|klimatološkog]] (glaciološkog) metoda datiranja [[paleoantropologija]] i [[prahistorija]] još uvijek često prihvataju kao pokazatelje relativne geohronologije. Ipak, polazeći od logične pretpostavke da je kolebanje intenziteta insolacije (i u kompleksu sa ostalim rnogućim [[klima]]tskim faktorirna) moglo da bude jedan od izrazito djelotvornih deterrninatora pojave [[glečer]]a i glacijalne aktivnosti, postaje nedvojbeno da astronomsko-klimatološko apsolutno datiranje [[pleistocen]]skih naslaga i nalaza (i pored svih ograničenja) ima izuzetan i samosvojni i komplernentarni značaj.

 

Istovremeno, [[Južna hemisfera]] je bila zahvaćena odgovarajućim brojem pluvijalnih (kišnih) i interpluvijalnih (međukišnih, sušnih) perioda. Pouzdano je, naime, dokazano da je, nakon (najmanje) 100 miliona godina blage klime, tokom proteklih milion godina [[Sjeverna hemisfera]] doživje1a devet velikih glacijalnih udara, koji se (na osnovu karakterističnog hronološkog grupiranja) svrstavaju u ćetiri pomenute [[pleistocen]]ske oledbe. Prva tri ledena doba su imala po dva, a četvrto — tri jača zahlaðenja (stadijala), razdvojena kratkotrajnim razdobljima slabljenja glacijalne aktivnosti (interstadijalima). Prema sasvim grubim kriterijumima, u srednjoevropskim prilikama, glacijacijom se označava onaj period u kome se današnja granica "vjeóitog snijega i leda" na vertikalnom profilu (oko 3.000 m nad razinom mora) spuštala za oko 600 m; na podruëju bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]], međutim, ta granica se pomjerala čak i za 1.800 m. Prosječna temperatura je bila niža za oko 10-12 C°, a razina mora — za preko 100 m. Četiri velike [[Evropa|srednjoevropske]] oledbe, svoje tipične odraze su imale u području gornjeg dijela [[Dunav]]skog sliva; oznake

*(III) '''Riss''' i

*(IV) '''Würm''',

 

Procjenjuje se da je posljednja velika glacijacija (Würm) završena prije oko 8-12 hiljada godina. Izrazito naglašene klimatske promjene koje su se dešavale tokom kvartara (za vrijerne interglacijacija u [[Evropa|Evropi]] je vladala suptropska [[klima]], na primjer) imale su ogromne posljedice i u strukturi i u distribuciji živog svijeta. Mnogi [[biljke|biljni]] i [[životinje|životinjski]] oblici nestaju sa lica naše planete, a [[čovjek|ljudski]] preci i srodnici preživ1javaju zahvaljujući bitnim specifičnostima svog [[adaptivni tip|adaptivnog tipa]], prije svega umnim sposobnostima, proizvodnji oruđa za obezbjeđivanje egzistencijalnih potreha i društvenom načinu ivota; meðu značajnijim pretpostavkaina ljudskog opstanka bila su svakako i otkrića vatre i odjeće, sigurnijih skloništa i obitavališta itd.

*[[Geohronologija]]

*[[Apsolutna geohronologija]]

[[Kategorija:Geologija]]

[[Kategorija:Historijska geologija]]

[[Kategorija:Geohronologija]]