Razlika između verzija stranice "Mutagen"

[[File:GHS-pictogram-silhouette.svg|thumb| '''Globalno harmonizirani međunarodni sistem klasifikacije i označavanjeoznačavanja hemikalija'''. <br>Piktogrami rizika za kemikalije koje su senzibilizirajuće, mutagene, [[kancerogenkancer]]eogene ili toksične za reprodukciju.]].

'''Mutagen''' – u [[genetika|genetici]] – je svaki onaj [[fizika|fizički]], [[hemija|hemijski]] i [[biologija|biološki]] agens koji mijenja genetiči materijal na bilo kojoj razini negove strukrure i organizacije. Obično djeluju na razini [[molekula]] [[DNK]] [[organizam|organizma]] i na taj način povećava učestalost [[mutacija]] iznad prirodnog nivoa. Kao što mnoge mutacije mogu izazvati [[kancer]], i mutageni su stoga mogu biti [[kancerogen]]i. Nisu sve mutacije uzrokovane mutagenim: takozvane "spontane mutacije" nastaju zbog spontane [[hidroliza|hidrolize]], grešaka u replikaciji [[DNK]] i njenom popravku i [[Genetička rekombinacija | rekombinacijama]].<ref>Ibrulj S., Haverić S., Haverić A. (2008): Citogenetičke metode – Primjena u medicini . Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo,ISBN 978-9958-9344-5-2.</ref><ref>Sofradžija A., Hadžiselimović R., Maslić E. (1989): Genotoksičnost pesticida. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 86-01-02242-1.</ref><ref>Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.</ref>

Prvi identificirani mutageni su bili [[kancer]]ogeni, supstance koje su pokazivale da su povezani sa [[rak (bolest)|rakom]]. [[Tumor]]i su opisani više od 2.000 godina prije otkrića [[hromosom]]a i [[DNK]]; 500 godina p.n.e., [[Grčka | grčki]] [[ljekar]] [[Hipokrat]] tumore nalik raku nazvao je '' karkinos '' (iz čega je riječ "rak" izvedena preko [[latinski jezik|latinskog]]), što znači rakovi.<ref> http: //link.springer.com/article/10.1245/s10434-009-0886-6/fulltext.html.</ref>. U [[1567]]., [[Švivarska|švicarski]] ljekar [[Paracelsus]] je predložio da neidentificirani supstance u miniranim rudama (identificirane kao plin [[radon]] u modernim vremenima) izazvao je atrofijske bbolesti rudara.<ref>Papavramidou N., Papavramidis T., Demetriou T. (2010): Ancient Greek and Greco-Roman methods in modern surgical treatment of cancer. Annals of Surgical Oncology, 17 (3): 665–667-</ref> U [[Engleska|Englskoj]], [[1761]]., John Hill je je prvi direktno povezao vezu između hemikalija i [[kancer]]a, zabilježivši da šmrkanje [[duhan]]a može prouročiti nosni [[kancer]] i upozorava na neumjereno korištenje šmrkanja. U [[1775]]., Sir Percivall Pott je napisao rad o visokoj učestalost raka skrotuma u [[dimnjačar]]a i smatrao dimnjačku [[čađ]] uzrokom tog raka.

U [[1915]], Yamagawa i Ichikawa su pokazali da ponovljena primjena ugljenog katrana na ušima kunića producira maligni [[kancer]].<ref>Yamagawa K,, Ichikawa K. (1915): Experimentelle Studie ueber die Pathogenese der Epithel geschwuelste. Mitteilungen aus der medizinischen Fakultät der Kaiserlichen Universität zu Tokyo, 15: 295–344.</ref> Kasnije, tokom 1930-ih, karcinogene komponente ugljenog katrana su identificirane kao policiclni aromatski hidrougljik (''PAH''), benzo(a)piren.<ref>http://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/1933/jr/jr9330000395.</ref> |title= |author=<ref>Cook J. W., Hewett C. L., Hieger I. (1933): The isolation of a cancer-producing hydrocarbon from coal tar. Journal of Chemical Society, 24: 395–405.</ref> Poliaromatski ugljikovodici su prisutni u čađi, koji su prije 150 godina označeni kao uzročnici raka.