Razlika između verzija stranice "Hominidi"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
(review) |
(review) |
||
Red 32:
Termin "hominid" se također upotrebljava u mnogo užem smislu, kao [[hominini]] ili "ljudi i čovjeku najsrodnije [[čimpanze]]".<ref>White T. D. et al. (2009): ''Ardipithecus ramidus'' and the paleobiology of early hominids. Science, 326 (5949): 64–86.</ref>
Veliki broj poznatih izumrlih rodova su grupirani sa ljudima u potporodicu ''[[Homininae]]'', a u drugoj su [[orangutani]] – ''[[Ponginae]]'' . Prema najnovijim procjenama zajednički predak svih rodova porodice ''Hominidae'' živjeli su prije otprilike 14 miliona godina, kada su se preci orangutana izdvojili od ostala tri roda. Preci ove porodice duže su evoluirani od onih za porodicu ''Hylobatidae'', prije možda oko 15-20 miliona godina.
== Opis i ponašanje ==
Veliki majmuni su veliki, bezrepi [[primat]]ia, od kojih je, od živućih vrsta, najmanji [[bonobo]] (30-40 kilograma težine), a najveće su [[gorile]], čiji mužjaci važu i do 140-180 kg. Kod svih velikih majmunima, mužjaci su, u prosjeku, veći i jači od ženki, iako se stupanj [[spolni dimorfizam|spolnog dimorfizma]] uveliko razlikuje među vrstama. Iako je većina današnjih [[vrste]] pretežno četveronožna, svi mogu da koriste prednje udove (ruke) za prikupljanje hrane ili materijala za gniježđenje, a, u nekim slučajevima, za izradu i korištenje alata.
== Historija==▼
Većina vrsta su [[svaštojed]]i, ali voće je preferirana hrana među svim, isključujući neke grupe ljudi. [[Čimpanze]] i [[orangutani]] prvenstveno jedu voće. Kada im, u određeno doba godine, ponestane voća ili ako je u nekim regijama nema, oni pribjegavaju ishranu izdancima i [[list]]ovima, često [[bambus]]a, koji su jedna vrsta trave. [[Gorile]] imaju ekstremne prilagodbe za žvakanje i varenje nekvalitetne hrane, ali oni i dalje vole voće i, kada je god to moguće, dešava se da kilometrima traže način da pronađu omiljeno voće. Ljudi, nakon [[neolit]]ske revolucije, troše najviše [[žitarica]] i druge [[skrob]]ne hrane, uključujući i više visoko prerađenu. Također su značajni izvori energije i druge pripitomjene biljke (uključujući i voće) i životinje ([[meso]]). Hominidni zubi su slični onima u [[Majmuni Starog svijeta|majmuna Starog svijeta]] i [[giboni]] , a posebno su veliki u gorile. Zubna formula im je:
*2.1.2.3 , kod nižih 2.1.2.3. Ljudski zubi i čeljusti su izrazito mali za njihovu veličinu u odnosu na druge majmune, što može biti prilagođavanje na kuhanu hranu tokom više od milion godina.
[[File:Gorilla 019.jpg|thumb|[[Gorile|Gorilla]]]]
Bremenitost kod velikih majmuna traje 8-9 mjeseci, a najčešći rezultati je rađanje jednog potomaka, ili, rijetko, blizanaca. Mladi se rađaju bespomoćno pa moraju biti zbrinuti duže vrijeme. U poređenju sa većinom drugih [[sisar]]a, [[veliki majmuni]] imaju izuzetno dug period odrastanja, a kod većine [[vrsta]], [[spol]]no sazriju za 8-13 godina (nešto duže kod ljudi). Kao rezultat toga, žene obično rađaju samo jednom svakih nekoliko godina. Ne postoji posebna sezone parenja.
[[Gorile]] i [[čimpanze]] žive u porodičnim grupama od oko 5-10 [[jedinka|jedinki]], iako se ponekad formiraju i znatno veće grupe. Čimpanze žive u većim grupama koje se dijele i u manje grupe, kada je voće postaje manje dostupno. Kada u malim grupama ženka čimpanzi ode u odvojenim pravcima da za prehranu voća, dominantan muški (s) više ne mogu ih kontrolirati i ženke često se pari sa drugim podređenim muškarci. Za razliku od toga, grupe gorila ostaju zajedno, bez obzira na dostupnost voća. Kad je voće teško naći, pribjegavaju [[list|lišću]] i [[izdanak| izdancima]]. U grupama gorila, mužjak je u stanju da monopkolizira sve ženke u svojoj grupi. Ova činjenica se posebno odnosi na gorile, kod kojih je [[spolni dimorfizam]] izraženiji nego od čimpanzi. U obje vrste ([[čimpanze]] i [[gorile]]), grupe uključuju barem jednog dominantnog mužjaka, a žeke napuštaju grupu čim spolno sazriju.
▲== Historija predaka ==
Također pogledajte: [[Evolucija čovjeka]]
[[File:Man of the woods.JPG|thumb|left|[[Sumatra]]nski [[orangutani|orangutan]] (''Pongo abelii'')]]
| |||