Razlika između verzija stranice "Aminokiselina"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
|||
Red 1:
== Struktura ==
'''Aminokiseline''' su [[biologija| biološki]] važna organska jedinjenja kja sadrže amino (-NH<sub>2</sub>) i karboksilne kiseline (-COOH) funkcionalne grupe, zajedno sa zamjenskim lancima zkoji su specifični za svaku od njih. Ključni elementi aminokiselina su [[ugljik]], [[vodik]], [[kisik]] i [[azot]], iako se ostali elementi nađu na bočnim pozicijama pojedinih aminokiselina. Poznato je oko 500 aminokiselina<ref>{{cite journal |title= New Naturally Occurring Amino Acids |first1= Ingrid |last1= Wagner |first2= Hans |last2= Musso |doi= 10.1002/anie.198308161 |journal= Angew. Chem. Int. Ed. Engl. |volume= 22 |issue= 22 |pages= 816–828 |date=November 1983 }}</ref>, a mogu se svrstati na mnogo načina. Svrstavaju se prema ključnoj funkcijskoj grupi, kao alfa (α-), beta (β-), gamma- (γ-) ili delta (δ-) ugljične aminokiseline. Druge kategorije se odnose na [[hemija|hemijsku]] polarizaciju, [[pH]] razinu, i tip grupa bočnih lanaca (alifatski, aciklični, aromatski, sadrže hidroksilne ili [[sumpor]], itd). U strukturi [[proteina]], po količini, aminokiseline čine drugu komponentu (voda je najveća) ljudskih [[mišića]], [[ćelije (biologija) | ćelija]] i [[tkiva (biologija) | tkiva
<gallery>▼
<ref>[http://www.fao.org/docrep/W0073E/w0073e04.htm#P1625_217364 Human nutrition in the developing world] – United Nations [[Food and Agriculture Organization]], ch.8</ref> Izvan proteina, aminokiselina obavljaju ključne uloge u procesima kao što su [[neurotransmiter]]ski transport i [[biosinteza]].
Datoteka:L-alanine-skeletal.png|[[Alanin|<small>L</small>-alanin]] (Ala / A)▼
Datoteka:L-arginine-skeletal-(tall).png|[[Arginin|<small>L</small>-arginin]] (Arg / R)▼
Datoteka:L-asparagine-skeletal.png|[[Asparagin|<small>L</small>-asparagin]] (Asn / N)▼
Datoteka:L-aspartic-acid-skeletal.png|[[Asparaginska kiselina|<small>L</small>-asparaginska kiselina]] (Asp / D)▼
Datoteka:L-cysteine-skeletal.png|[[Cistein|<small>L</small>-cistein]] (Cys / C)▼
Datoteka:L-glutamic-acid-skeletal.png|[[Glutaminska kiselina|<small>L</small>-glutaminska kiselina]] (Glu / E)▼
Datoteka:L-glutamine-skeletal.png|[[Glutamin|<small>L</small>-glutamin]] (Gln / Q)▼
Datoteka:Glycine-skeletal.png|[[Glicin|<small>L</small>-glicin]] (Gly / G)▼
Datoteka:L-histidine-skeletal.png|[[Histidin|<small>L</small>-histidin]] (His / H)▼
Datoteka:L-isoleucine-skeletal.svg|[[izoleucin|<small>L</small>-izoleucin]] (Ile / I)▼
Datoteka:L-leucine-skeletal.png|[[leucin|<small>L</small>-leucin]] (Leu / L)▼
Datoteka:L-lysine-skeletal.png|[[lizin|<small>L</small>-lizin]] (Lys / K)▼
Datoteka:L-methionine-skeletal.png|[[metionin|<small>L</small>-metionin]] (Met / M)▼
Datoteka:L-phenylalanine-skeletal.png|[[fenilalanin|<small>L</small>-fenilalanin]] (Phe / F)▼
Datoteka:L-proline-skeletal.png|[[Prolin|<small>L</small>-prolin]] (Pro / P)▼
Datoteka:L-serine-skeletal.png|[[serin|<small>L</small>-serin]] (Ser / S)▼
Datoteka:L-threonine-skeletal.png|[[treonin|<small>L</small>-treonin]] (Thr / T)▼
Datoteka:L-tryptophan-skeletal.png|[[triptofan|<small>L</small>-triptofan]] (Trp / W)▼
Datoteka:L-tyrosine-skeletal.png|[[tirozin|<small>L</small>-tirozin]] (Tyr / Y)▼
Datoteka:L-valine-skeletal.png|[[Valin|<small>L</small>-valin]] (Val / V)▼
</gallery>▼
▲'''Aminokiseline''' su [[biologija| biološki]] važna organska jedinjenja kja sadrže amino (-NH<sub>2</sub>) i karboksilne kiseline (-COOH) funkcionalne grupe, zajedno sa zamjenskim lancima zkoji su specifični za svaku od njih. Ključni elementi aminokiselina su [[ugljik]], [[vodik]], [[kisik]] i [[azot]], iako se ostali elementi nađu na bočnim pozicijama pojedinih aminokiselina. Poznato je oko 500 aminokiselina<ref>{{cite journal |title= New Naturally Occurring Amino Acids |first1= Ingrid |last1= Wagner |first2= Hans |last2= Musso |doi= 10.1002/anie.198308161 |journal= Angew. Chem. Int. Ed. Engl. |volume= 22 |issue= 22 |pages= 816–828 |date=November 1983 }}</ref>, a mogu se svrstati na mnogo načina. Svrstavaju se prema ključnoj funkcijskoj grupi, kao alfa (α-), beta (β-), gamma- (γ-) ili delta (δ-) ugljične aminokiseline. Druge kategorije se odnose na [[hemija|hemijsku]] polarizaciju, [[pH]] razinu, i tip grupa bočnih lanaca (alifatski, aciklični, aromatski, sadrže hidroksilne ili [[sumpor]], itd). U strukturi [[proteina]], po količini, aminokiseline čine drugu komponentu (voda je najveća) ljudskih [[mišića]], [[ćelije (biologija) | ćelija]] i [[tkiva (biologija) | tkiva]].<ref>[http://www.fao.org/docrep/W0073E/w0073e04.htm#P1625_217364 Human nutrition in the developing world] – United Nations [[Food and Agriculture Organization]], ch.8</ref> Izvan proteina, aminokiselina obavljaju ključne uloge u procesima kao što su [[neurotransmiter]]ski transport i [[biosinteza]].
[[Image:AminoAcidball.svg|thumbnail|300px|Generička struktura jedne α (alfa) aminokiseline u nejoniziranom obliku]]
[[Image:Amino Acids.svg|thumbnail|upright=2.0|right|alt=Table of Amino Acids.Grupiranje 21 aminokiseline [[eukariot]]a, prema njihovom bočnom lancu (pKa|pK<sub>a</sub>) i nekim fiziološkim pokazateljima [[pH#Living systems|(fiziološki pH 7.4)]]]]
Line 52 ⟶ 27:
Jedna od osnovnih podjela aminokiselina je i na desne i lijeve aminokiseline a odnosi se na položaj amino grupe u odnosu na ostatak lanca.
{| class="wikitable sortable"
|-
Line 313 ⟶ 288:
U sastav čovjekovog organizma ulazi ukupno 20 aminokiselina. 10 od njih mogu da se izgrade u samom organizmu, dok je preostalih 10 neophodno unijeti kroz ishranu. Aminokiseline koje čovjekov organizam nije u stanju da napravi, a neophodne su za njegovo funkcionisanje se nazivaju esencijalne aminokiseline.
=== Strukturne formule odabranih aminokiselina ===
▲<gallery>
▲Datoteka:L-alanine-skeletal.png|[[Alanin|<small>L</small>-alanin]] (Ala / A)
▲Datoteka:L-arginine-skeletal-(tall).png|[[Arginin|<small>L</small>-arginin]] (Arg / R)
▲Datoteka:L-asparagine-skeletal.png|[[Asparagin|<small>L</small>-asparagin]] (Asn / N)
▲Datoteka:L-aspartic-acid-skeletal.png|[[Asparaginska kiselina|<small>L</small>-asparaginska kiselina]] (Asp / D)
▲Datoteka:L-cysteine-skeletal.png|[[Cistein|<small>L</small>-cistein]] (Cys / C)
▲Datoteka:L-glutamic-acid-skeletal.png|[[Glutaminska kiselina|<small>L</small>-glutaminska kiselina]] (Glu / E)
▲Datoteka:L-glutamine-skeletal.png|[[Glutamin|<small>L</small>-glutamin]] (Gln / Q)
▲Datoteka:Glycine-skeletal.png|[[Glicin|<small>L</small>-glicin]] (Gly / G)
▲Datoteka:L-histidine-skeletal.png|[[Histidin|<small>L</small>-histidin]] (His / H)
▲Datoteka:L-isoleucine-skeletal.svg|[[izoleucin|<small>L</small>-izoleucin]] (Ile / I)
▲Datoteka:L-leucine-skeletal.png|[[leucin|<small>L</small>-leucin]] (Leu / L)
▲Datoteka:L-lysine-skeletal.png|[[lizin|<small>L</small>-lizin]] (Lys / K)
▲Datoteka:L-methionine-skeletal.png|[[metionin|<small>L</small>-metionin]] (Met / M)
▲Datoteka:L-phenylalanine-skeletal.png|[[fenilalanin|<small>L</small>-fenilalanin]] (Phe / F)
▲Datoteka:L-proline-skeletal.png|[[Prolin|<small>L</small>-prolin]] (Pro / P)
▲Datoteka:L-serine-skeletal.png|[[serin|<small>L</small>-serin]] (Ser / S)
▲Datoteka:L-threonine-skeletal.png|[[treonin|<small>L</small>-treonin]] (Thr / T)
▲Datoteka:L-tryptophan-skeletal.png|[[triptofan|<small>L</small>-triptofan]] (Trp / W)
▲Datoteka:L-tyrosine-skeletal.png|[[tirozin|<small>L</small>-tirozin]] (Tyr / Y)
▲Datoteka:L-valine-skeletal.png|[[Valin|<small>L</small>-valin]] (Val / V)
▲</gallery>
== Reference ==
{{reference}}
| |||