Verzija na dan 4 maj 2014 u 11:32 uredi Zagor Te Nej 2013 (razgovor \| doprinosi) Urednici 7.907 edits →‎Tok događaja: dmp ← Starija izmjena		Verzija na dan 4 maj 2014 u 11:41 uredi poništi Zagor Te Nej 2013 (razgovor \| doprinosi) Urednici 7.907 edits →‎Historija [1]: Proširen oznaka: vizualno uređivanje Novija izmjena →
Red 8: === Francuska === 1875 godine [[Francuzi\|francuski]] građevinski poduzetnik [[Ferdinand de Lesseps]] je napravio prvi plan za izgradnju kanala. Radovi počinju u 1881 godini. Od [[malarija\|malarije]] umire više od 22.000 radnika, koji su pretežno radili u vodi, jer je po de Lessepspovom nacrtu kanal bio građen bez ustava. Cijela izgradnja je finansirana izdavanjem [[obveznica]], ali se ispostavilo da je preskupa ukoliko se kanal bude pravio na nivou mora. 1889 Francuzi zvanično obustavljaju radove u [[Panama\|Panami]]. === Sjedinjene Američke države === 1902 američki predsjednik [[Theodore Roosevelt]] (Ciodor Ruzevelt) otkupljuje planove za 40 [[milion\|miliona]] [[dolar\|dolara]] od Francuske. Pošto [[SAD]] nije mogao ostvariti dogovor sa [[Kolumbija\|Kolumbijom]], Panama proglašava svoju nezavisnost i otcjepljuje se. 1904 SAD i Panama ratificiraju ugovor o kanalu s sljedećim tačkama: * Panamski kanal je neutralan objekat u međunarodnom pomorskom saobraćaju▼ * Brodovi pod bilo kojom zastavom imaju pravo da ga koriste▼ ▲Panamski kanal je neutralan objekat u međunarodnom saobraćaju * SAD plaća jednokratno 10 miliona dolara Panami, koji su bili prvenstevno namijenjeni Kolumbiji▼ ▲Brodovi pod bilo kojom zastavom imaju pravo da ga koriste * Panama će biti zaštićena od SAD u slučaju napada▼ ▲SAD plaća jednokratno 10 miliona dolara Panami, koji su bili prvenstevno namijenjeni Kolumbiji * Američka vojska dobija dozvolu stacioniranja, u tzv. vanteritorijalnoj zoni (Panamski kanal), na neodređeno vrijeme▼ ▲Panama će biti zaštićena od SAD u slučaju napada * SAD plaća Panami godišnje 25.000 dolara za korištenje kanala▼ ▲Američka vojska dobija dozvolu stacioniranja, u tzv. vanteritorijalnoj zoni, na neodređeno vrijeme 1905 počinju radovi iznova. Troškovi iznose oko 386 miliona dolara. Ovaj put su [[močvare]] u okolini isušene. Planovi su sada predviđali ugradnju [[ustava (kanal)\|ustava]] u kanal, koji bi omogućavali postepeno "penjanje" brodova kao i izbor kraćeg puta. Preko 6000 radnika umire od malarije i udesa tokom rada.▼ ▲SAD plaća Panami godišnje 25.000 dolara za korištenje kanala ▲1905 počinju radovi iznova. Troškovi iznose oko 386 miliona dolara. Ovaj put su močvare u okolini isušene. Planovi su sada predviđali ugradnju ustava u kanal, koji bi omogućavali postepeno "penjanje" brodova kao i izbor kraćeg puta. Preko 6000 radnika umire od malarije i udesa tokom rada. === Prvi prolaz === [[15. august\|15. augusta]] [[1914.\|1914]] prvi brod zvanično prolazi kroz kanal. Pošto je 3. avgusta započeo [[Prvi svjetski rat]] time raste strateški značaj kanala. Ukupna ušteda vremena za brodove iznosila je oko 2-3 [[Mjesec (period)\|mjeseca]] jer se praktično [[Južna Amerika]] zaobilazila. U [[Drugi svjetski rat\|Drugom svjetskom ratu]] je američka mornarica time bez problema mogla mijenjati iz Tihog u Atlanski okean. === Panamski kanal pod utjecajem SAD-a === U početku stanovništvo Paname se nije slagalo s utjecajem SAD-a. Nakon prvih ustanaka 1935 i 1936 SAD povećava sa 25.000 na 430.000 dolara godišnje za prolaznicu kanala. 1955 taj iznos ~~ratse~~raste na 2 miliona dolara godišnje. Ukida se vanteritorijalnost kanala i Panama stiče pravo [[Porez\|oporezivanja]] svakog radnika, s izuzetkom američkih građana, koji bude radio na kanalu. 1964 opet izbijaju neredi povodom isticanja zastave SAD-a na kanalu. U cijeloj [[Latinska Amerika\|Latinskoj americi]] se SAD stanovništvo naziva arogantnim i pohlepnim "[[gringos\|gringosima]]" pošto su već u više navrata pokazali da ne poštuju ~~suverenost~~[[suverenitet]] tih država. 1977 za vrijeme mandata [[Jimmy Carter\|Jimmy Cartera]] (Džimi Karter) potpisuje se sporazum s generalom [[Omar Torrijos]], kao predsjednikom Paname, prema kojem se do 2000 kanal vraća u vlasništvo Paname. Zvanično se to desilo [[31. decembar]] [[1999.\|1999]] godine, od tada kanal nadgleda javna uprava ACP ([[Španski jezik\|špan]]. ''Autoridad del Canal de Panamá''). Ovaj korak je zantno poboljšao imidž SAD-a u svijetu. ==== Svrhgavanje Norrige ==== 1989 SAD napada Panamu i svrgava predsjednika generala [[Manuel Norriga\|Manuela Norigu]]. Ova [[invazija]] je i dan danas sporna. === Današnji status ===▼ ▲=== Današnji status <ref name="lsg" /> == Shodno ugovoru iz 1977 Panami je 31. decembra 1999 vraćen kanal. Nadzor vrši javna uprava ACP (špan. Autoridad del Canal de Panamá) == Planovi za proširenje <ref name="lsg"/> == U prosjeku jedan brod treba oko 26 ~~sati~~[[Sat (mjerna jedinica)\|sata]], uključujući i vrijeme čekanja, da prođe kanal. Veličina brodova je narasla da 60% (veći od Panamaks klase) istih ne može kanal koristiti. Kanalske ustave će biti proširene na 427 metara dužine odnosno 55 metara širine. Time mogu nove generacije brodova, koji umjesto dosadašnjih 5000 kontejnera mogu transportovati 12.000, prolaziti kroz kanal.

Razlika između verzija stranice "Panamski kanal"