Razlika između verzija stranice "William Shakespeare"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
No edit summary |
||
Red 39:
== Stvaralaštvo ==
Naučnici su često kategorisali šekspirovo umjetničko stvaralaštvo u četiri grupe:
komedije, historije, tragedije i romanse, a njegov rad je grubo podijeljen u četiri perioda.
[[File:Globe theatre london.jpg|thumb|left| Obnovljeno pozorište "Globe" u Londonu.]]
Piščevo stvaralaštvo se uglavnom dijeli na nekoliko kategorija:
* U prvom periodu do sredine [[1590te|1590-ih]] pisao je uglavnom komedije pod uticajem rimskih i italijanskih modela i historijske predstave u popularnoj tradiciji hronike.
* Drugi period je počeo od oko [[1595]]. godine sa tragedijom Romeo i Julija, a završio se sa tragedijom Julije Cezar iz [[1599]]. godine. Za to vrijeme je napisao ono što se smatra njegovim najvećim komedijama i historijama.
* Treći period od [[1600]]. do [[1608]]. godine je vrijeme kad je Shakespeare napisao većinu svojih najvećih tragedija.
* U četvrtom periodu od 1608-1613. godine uglavnom je napisao tragikomedije ili romanse.
Uz dramski opus, Shakespeare je i autor spjevova, te možda najbolje zbirke ljubavne poezije u engleskoj i svjetskoj književnosti.
Line 53 ⟶ 56:
==== Rane drame ====
Prva poznata djela Williama Shakespearea su ''Richard III'' i tri dijela ''Henrik VI'', napisana u ranim 1590-im u vrijeme popularnosti historijskih drama. Njegovim dramama je danas teško odrediti vrijeme pisanja, ali ispitivanjem tekstova dolazi se do pretpostavke da ''Tit Andronik'', ''Komedija nesporazuma'', ''Ukroćena goropadnica'' i ''Dva plemića iz Verone'' također pripadaju najranijem stvaralačkom periodu ovog pisca. Njegove prve historije, koje su dosta zasnovane na ''Hronikama iz Engleske, Škotske i Irske'' iz [[1587]]. godine u izdanju Raphaela Holinsheda dramatizuju pogubne rezultate slabih ili korumpiranih vlasti i protumačene su kao opravdanje za porijeklo [[Dinastija Tudor|dinastije Tudor]]. Njihov sastav je bio pod uticajem radova drugih elizabetanskih dramaturga, a posebno Thomasa Kyda i Christophera Marlowea. Tu je i uticaj tradicije srednjovjekovne drame i predstava [[Seneka|Seneke]]. Predstava ''Komedija nesporazuma'' je također zasnovana na klasičnim modelima, ali nisu utvrđeni izvori za ''Ukroćenu goropadnicu'' iako se odnosi na posebnu istoimenu predstavu koja možda potiče iz narodnih priča. Kao u djelu ''Dva plemića iz Verone'' u kojem se pojavljuju dva prijatelja koji naizgled odobravaju silovanje, ili u ''Ukroćenoj goropadnici'' u priči o ukroćavanju ženskog nezavisnog duha od strane muškarca su teme koje ponekad muče moderne kritičare i filmske režisere. <ref name="newworldencyclopedia.org">http://www.newworldencyclopedia.org/entry/William_Shakespeare </ref>
==== Zrelo doba ====
Šekspirove rane klasične i italijanske komedije koje sadrže čvrste dvostruke radnje i precizne komične sekvence, ustupaju sredinom 1590ih mjesto romantičnoj atmosferi u njegovim najvećim komedijama. ''San ljetne noći'' je duhovita mješavina romantike, vilinske magije, i scena iz običnog života. Njegova sljedeća komedija jednako romantični ''Mletački trgovac'' sadrži prikaz osvetoljubivog [[Jevreji|jevrejskog]] zajmodavca Shylocka što se odrazilo na elizabetanske stavove, ali može izgledati [[Rasizam|rasistički]] modernoj publici.
U duhovitosti i igri riječi u djelu ''Mnogo vike ni za što'' šarmantnom seoskom okruženju u ''Kako vam drago'' i živahnom veselju u ''Bogojavljenskoj noći'' upotpunjuje Shakespearov niz velikih komedija. Nakon lirskog Richarda II koji je napisan gotovo u potpunosti u stihu,
Shakespeare uvodi [[Proza|proznu]] komediju u historije iz kasnih 1590-ih, Henrik IV (I i II dio) i Henrik V. Njegovi likovi postaju složeniji i nježniji kako ih spretno prebacuje između komičnih i ozbiljnih scena, proze i poezije postižući narativnu mješavinu njegovog zrelog stvaralaštva.
Ovaj period počinje i završava s dvije tragedije: ''Romeo i Julija'' poznate romantične tragedije erotikom ispunjene adolescencije, ljubavi i smrti i ''Julije Cezar'' na osnovu prevoda [[Plutarh|Plutarhove]] ''Paralelni životi'' od Sir Thomasa Northa iz [[1579]]. godine koja je uvela novu vrstu drame. Prema šekspirovskom učenjaku Jamesu Shapirou, u tragediji Julije Cezar: {{Citat|razne niti politike, likovi, suština, savremeni događaji, čak i šekspirovo vlastito razmišljanje o činu pisanja, počinju da se stapaju jedno u drugo.}}
Njegovo tzv "tragično razdoblje" je trajalo od oko 1600-1608, iako je također napisao tzv. "problemske predstave" “Mjera za mjeru”, “Troilus i Cressida”, i “Sve je dobro što se dobro svrši”. Za to vrijeme i prije toga pisao je tragedije. Mnogi kritičari smatraju da najveće tragedije Shakespearea predstavljaju vrhunac njegove umjetnosti. Junak prve tragedije [[Hamlet]], o kojem se vjerovatno više raspravljalo nego o bilo kojem drugom šekspirovskom liku, posebno zbog njegovog čuvenog monologa: {{Citat|"Biti ili ne biti, pitanje je sad."}}
Za razliku od neodlučnog Hamleta, čija je fatalna mana oklijevanje, junaci tragedija koje su uslijedile, “Othello” i “Kralj Lear”, su upropašteni zbog njihovih brzopletih i pogrešnih odluka. Radnje šekspireovih tragedija često zavise od takvih fatalnih grešaka ili propusta koje uznemiravaju ustaljeni red i uništavaju heroja zajedno sa onima koje je volio. U Othellu, zlikovac Iago podrzava Othellovu seksualnu ljubomoru do tačke u kojoj Othello ubija nevinu ženu koja ga voli. U Kralju Learu, stari kralj je pocinio tragičnu grešku odustajanjem od njegove moći, što je izazvalo scene dovodeći do ubistva njegove kćeri uz mučenje i osljepljivanje vojvode od Gloucestera. Prema kritičaru Franku Kermodeu: {{Citat|" predstava ne nudi dobre likove, niti svojoj publici nudi olakšanje od svoje okrutnosti".}} U Macbethu, najkraćoj i najzbijenijoj šekspireovoj tragediji, nekontrolisana ambicija podstiče Macbetha i njegovu suprugu Lady Macbeth da ubiju zakonitog kralja i uzurpiraju prijestolje, dok ih na kraju vlastita krivica ne uništi.
U ovoj predstavi, Shakespeare dodaje natprirodni element u sadržaj ove tragedije. Njegove posljednje velike tragedije, ''Antonije i Kleopatra'' i ''Koriolana'' sadrže neke od najboljih poetskih ostvarenja Shakespearea i smatraju se njegovim najuspješnijim tragedijama po pjesniku i kritičaru [[Thomas Stearns Eliot|T.S. Eliotu]].
==== Poznije doba stvaralaštva ====
U svom završnom periodu Shakespeare je završio još tri velike predstave: ''Cymbeline'', ''Zimska bajka'' i ''Bura'', kao i saradnju na, ''Perikle, Princ od Tira''. Manje sumorne od tragedije, ove četiri predstave su teže u tonu nego komedije iz 1590-ih, ali one završavaju pomirenjem i oproštajem od eventualno moguce tragične greške. Neki komentatori vidjeli su ove promjene u raspoloženju kao dokaz spokojnijeg pogleda na život u šekspirovom djelu, ali to može samo odražavati pozorišna modna kretanja iz tog vremena. Shakespeare je sarađivao na još dvije preostale predstave, ''Henrik VIII'' i ''Dva kraljevića'', vjerovatno sa Johnom Fletcherom.
Kao što je bilo i normalno u to vrijeme, Shakespeare je zasnovao mnoge njegove drame po djelima drugih pisaca, preradio je stare priče i historijski materijal. Na primjer, Hamlet
(iz 1601. godine) je vjerovatno prerada starijeg, izgubljenog djela (tzv. Ur - Hamlet), a Kralj Lear je obrada starijeg djela ''Kralj Leir''. Za predstave po historijskim temama Shakespeare se uglavnom oslanjao na dva glavna teksta. Većina rimskih i grčkih drama zasnovane su na ''Paralelnim zivotima'' od [[Plutarh|Plutarha]] (engleski prevod Sir Thomasa Northa iz 1579.), a predstave iz engleske historije su napisane zahvaljujući “Hronikama” od Raphaela Holinsheda iz 1587. godine.
Neke od šekspirovih predstava prvi put su se pojavile u štampi kao niz izdanja manjeg formata (“quartos”), ali većina je ostala neobjavljena do [[1623]]. godine, kada je posthumno objavljena zbirka u većem formatu (“First Folio”). Tradicionalna podjela njegovih drama na tragedije, komedije i historije slijedi logiku zbirke objavljene u većem formatu (“First Folio”). Međutim, moderna kritika je označila neke od ovih predstava "problemskim dramama", jer izmiču lahkoj kategorizaciji i konvenciji, te su uveli pojam "romanse" za kasnije komedije.
Postoje mnoge kontroverze o tačnoj hronologiji šekspirovih drama. Osim toga, činjenica da sam Shakespeare tokom svog života nije dao u štampu prave verzije njegovih drama djelimično dovodi do problema sa autentičnošću njegovih tekstova, sto je čest problem sa njegovim dramama. To znači da nekoliko predstava mogu imati različite verzije tekstova. Kao rezultat toga, problem identifikacije onoga sto je Shakespeare u stvari napisao je postala glavna briga kod većine modernih izdanja. Tekstualna korupcija također proizilazi iz štamparskih grešaka ili pogrešno skeniranih linija iz izvornog materijala. Osim toga, u doba prije standardizovanog pravopisa Shakespeare je često pisao riječ nekoliko puta u različitim pravopisnim pravilima, dodatno povečavajući konfuziju kod prevodilaca. Moderni učenjaci također smatraju da je Shakespeare mijenjao svoje predstave iz godine u godinu, što bi moglo dovesti do dvije postojeće verzije jedne predstave. <ref name="newworldencyclopedia.org">http://www.newworldencyclopedia.org/entry/William_Shakespeare </ref>
Posljednje piščeve drame su ostale trajno popularne kod publike, a utemeljile su i tradiciju bajkovito-nadrealnih djela u engleskoj i američkoj književnosti.
=== Poezija ===
Šekspirovi soneti su zbirka od 154 pjesama koje se bave takvim temama kao: ljubav, ljepota, politika i smrtnost. Sve osim prve dvije pojavile su se u izdanju iz 1609. godine pod nazivom “Šekspirovi soneti” pod brojevima 138 ("Kad mi se ljubav kune da je stvorena od istine") i 144 ("Dvije ljubavi imam ja, udobnost i očaj") ranije objavljene mješovite zbirke iz 1599. godine pod nazivom “Strastveni hodočasnik”.
Uslovi pod kojima su objavljeni soneti su nejasni. Godine 1609. tekst je posvećen jednom "Gospodinu WH" koji je opisan kao "jedinim roditeljem" pjesama od izdavača Thomasa Thorpea.
Ne zna se ko je taj čovjek, iako postoje mnoge teorije. Osim toga, nije poznato da li je objavljivanje soneta odobrio sam Shakespeare. Pjesme su vjerovatno napisane u periodu od nekoliko godina.
Pored njegovih soneta, Shakespeare je napisao nekoliko dužih narativnih pjesama,
"Venera i Adonis", "Silovanje Lukrecije" i "Ljubavnikova žalba". Ove pjesme su izgleda napisane ili u pokušaju da se osvoji pokroviteljstvo bogatog dobrotvora (kao što je bilo uobičajeno u to vrijeme) ili kao rezultat takvog pokroviteljstva. Na primjer , "Silovanje
Lukrecije" i "Venera i Adonis" su bili posvećeni šekspirovom pokrovitelju Henry Wriothesley, 3. grofu od Southamptona.
Osim toga, Shakespeare je napisao kratku pesmu "Feniks i kornjaca". Zbirka "Strastveni hodočasnik" mu se pripisuje nakon njegovog prvog objavljivanja 1599., ali u stvari samo pet njenih pjesama su Šekspirove i pripisivanje je povučeno u drugo izdanje. <ref name="newworldencyclopedia.org">http://www.newworldencyclopedia.org/entry/William_Shakespeare </ref>
== Uticaj ==
| |||