Razlika između verzija stranice "Helij"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
No edit summary |
m mala izmjena |
||
Red 125:
'''Helij''' ([[latinski jezik|latinski]] ''helium'') je hemijski elemenat sa simbolom '''He''' i atomskim brojem 2. On je bezbojni, neotrovni monoatomski gas, bez ukusa i [[miris]]a. Spada u plemenite gasove. Njegova [[talište|tačka topljenja]] i ključanja su najniže među svim hemijskim elementima, a u prirodi postoji isključivo kao [[gas]], dok pod ekstremnim uslovima temperature i pritiska može se prevesti u tečno stanje. On je drugi [[hemijski element]] po lahkoći, odmah poslije [[vodonik]]a, te drugi po rasprostranjenosti u [[svemir]]u, čineći oko 24% ukupne elementarne mase, odnosno više od 12 puta veću masu nego svi teži elementi zajedno.
Njegova rasprostranjenost je sličnih vrijednosti i na [[Sunce|Suncu]] i [[Jupiter]]u. To je iz razloga visoke nuklearne vezujuće energe helija <sup>4 </sup>He (po nukleonu) u odnosu na sljedeća tri elementa nakon helija. Ova vezujuća energija helija <sup>4
Helij je dobio ime po grčkom božanstvu ''[[Helije|Helios]]'' koje je predstavljalo Sunce. Prvi put je zapažen proučavanjem nepoznate žute [[Spektar (fizika)|spektralne linije]] u sunčevoj svjetlosti tokom [[Pomračenje Sunca|pomračenja Sunca]] 1868. godine koje je primijetio francuski astronom [[Jules Janssen]]. Janssen zajedno sa Normanom Lockyerom se smatra otkrivačem elementa. Lockyer je prvi objavio da bi te žute linije mogle biti naznaka novog elementa, kojem je on i dao ime. Formalno otkriće helija uslijedilo je 1895. godine, kada su dvojica švedskih hemičara [[Per Teodor Cleve]] i [[Nils Abraham Langlet]] pronašli helij kojeg je otpuštala [[uranij]]eva ruda [[cleveit]]. Godine 1903. velike rezerve helija su pronađene u poljima prirodnog gasa u dijelovima SAD, koje su i danas najveći proizvođač helija na svijetu.
Helij se koristi u [[kriotehnika|kriotehnici]] (što je najveća oblast njegove upotrebe, trošeći oko četvrtine ukupne proizvodnje), naročito za hlađenje superprovodničnih magneta, što se najviše koristi za skenere [[magnetna rezonanca|magnetne rezonance]]. Druge industrijske upotrebe helija, kao što je gas za pritisak i čišćenje, za stvaranje zaštite atmosfere i lučno zavarivanje te procese rasta kristala, koriste oko polovine svjetske proizvodnje gasa. Dobro poznato korištenje helija je i kao gasa za [[balon]]e i [[cepelin]]e,<ref name="away" /> međutim u tu svrhu koriste se zanimarive količine proizvodnje. Kao i kod bilo kojeg gasa čija se gustoća razlikuje od običnog zraka, udisanjem male količine helija privremeno se mijenja boja i kvalitet ljudskog glasa. U naučnom istraživanju, ponašanje dvije fluidne faze helija <sup>4 </sup>He (helij I i helij II) je važno za istraživače koji proučavaju [[kvantna mehanika|kvantnu mehaniku]] (naročito osobine superfluidnosti) te one koji istražuju fenomene poput [[superprovodljivost]]i koja se javlja kod supstanci blizu apsolutne nule.
== Rasprostranjenost ==
Line 158 ⟶ 160:
{{refspisak|1|refs=
<ref name="crc">[http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf Handbook of Chemistry and Physics 81. izd.], CRC press, ISBN 978-0849304811</ref>
<ref name="away">Melinda Rose, [http://www.photonics.com/Article.aspx?AID=35225 Photonics Spectra], oktobar 2008.</ref>
}}
| |||