|
| bilješka =
}}
'''Valetta''' (također '''La Valetta''') je [[glavni grad]] [[Malta|Malte]].
'''Valletta''' (kolokvijalno: ''Il Belt'' = "Grad") je glavni grad [[Malta|Malte]]. U Valletti se nalaze brojne znamenitepoznate građevine od 16. vijeka naovamo, koje su izgrađene za vrijeme kada su ostrvomotokom vladali [[Ivanovci]]. Tako grad odiše umjetničkim stilovima kao što su: [[manirizam]], [[barok]] (dominantan), [[neoklasicizam]], ali i moderni [[funkcionalizam]] u područjima obnovljenima nakon stradanja u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]]. Zbog tog bogatstva Valletta je upisana na [[UNESCO]]-v popis mjesta svjetske baštine u Evropi još 1980. godine.
{{Stub-grad}}
== Ime ==
Službeno ime koje je [[Ivanovci|Red svetog Ivana]] dao gradu bilo je ''Humillima Civitas Valletta'' – grad posvećen poniznosti, međutim zbog svojih bastiona i tvrđava, zajedno s ljepotom baroknih zgrada duž uzanih ulica, postao je poznat kao ''Superbissima'' – „Veličanstveni“ među vladajućim kućama Evrope. Na malteškom on se uobičajeno naziva ''Il-Belt'', što jednostavno znači „Grad“.
== Historija ==
Kamen temeljac grada Valletta postavio je Veliki majstor Reda svetog Ivana, [[Jean Parisot de la Valette]], [[28. ožujka]] [[1566]]. Red (koji je bio dugo upravljao gradom i otokom) odlučio je osnovati novi grad na poluostrvu Scebberras odmah poslije okončanja velike opsade Malte, da bi učvrstio poziciju reda na Malti – „malteških vitezova“. Grad je projektirao Francesco Lapparelli, dok je najvažnije zgrade sagradio Gerolamo Cassar. Valletta je zato grad s mnogim zgradama iz 16. vijeka i kasnije, ali najveći broj ih je izgrađen u vrijeme Vitezova svetog Ivana iz Jeruzalema (Vitezova hospitalaca ili Malteških vitezova).
Poslije vitezova i kratke vladavine [[Francuska|Francuza]], sljedeći period veće gradnje bio je za vrijeme [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanske]] vladavine. Vrata su proširena, zgrade rušene i ponovo zidane, kuće proširivane i instalirani uređaji za gradske potrebe. Međutim, čitav grad i njegova infrastruktura su oštećeni u zračnim napadina za vrijeme [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], a veličanstvena zgrada opere, izgrađena u [[19. vijek|19. vijeku]] na ulazu u grad, srušena je. Grad ima brojne znamenite kafiće, mjesta za sastanke, restorane, banke, hotele i vladine zgrade. Postoje i javni vrtovi s kojih se pruža veličanstven pogled na Veliku luku i okolicu.
==Znamenitosti==
[[Datoteka:GrandHarbourValletta1801.jpg|mini|<center>Velika luka Vallette 1801. god.]]
Poluostrvo Valletta, koje okružuju dvije prirodne luke, [[Marsamxett]] i Velika luka, je najveća luka na Malti, s dokovima na Marsi, terminalom za putničke brodove koji je nedavno sagrađen u Velikoj luci, duž starih gradskih zidina s prodavaonicama koje je sagradio Veliki majstor Pinto.
Grad ima nekoliko zgrada od izuzetne historijske važnosti koje su danas na listi [[UNESCO]]-ve svjetske baštine:
* Konkatedrala [[Sveti Ivan Krstitelj|Svetog Ivana]], u kojoj se nalaze najveća djela [[Caravaggio|Caravaggia]]), je izgrađena 1572. godine (arhitekt maltežanin Gerolamo Cassar) kao samostanska crkva Ivanovaca, malteških vitezova.
* Palata ''Auberge de Castille et Leon'', bivša rezidencija malteških vitezova (koji su dolazili iz [[Kastilja|Kastilje]], [[Leon]]a i [[Portugal]]a), a danas zgrada predsjednika vlade. Izvorno ju je izgradio malteški arhitekt Girolamo Cassar 1574. godine, a opsežno je obnovljena i modernizirana 1741. godine (Andrea Belli).
* Utvrđenja koja su vitezovi sazidali da bi zaštitili grad od napada sastoje se od brojnih [[bastion]]a, polubastiona, [[ravelin]]a i [[zid]]ina koji dosežu i do 100 metara visine.
* Palata Velikog majstora iz 1571.-74. godine; danas sjedište Malteškog parlamenta i ured predsjednika Malte. Izvorno je izgrađena oko dva velika dvorišta kojima dominira skulptura [[Neptun (mitologija)|Neptuna]]. Ima dva ulaza s prednje strane i jedan s Kraljičinog trga (''Piazza Regina''), zapadno od Nacionalne knjižnice. Njen arsenal, u stražnjem dijelu, posjeduje jednu od najboljih kolekcija srednjovjekovnog i renesansnog oružja u Evropi.
* Nacionalni muzej umjetnosti; [[rokoko]] palata iz 1570ih i bivše sjedište zapovjednika britanske sredozemne flote od 1789. god.
* Teatar Manoel (''Teatru Manwel'') je izgrađen u samo deset mjeseci 1731. godine i jedno je od najstarijih operativnih pozorišta u Evropi.
* Hospital ''Sacra Infermeria'' iz 1574. god. je bilo jedno od najcjenjenijih u renesansi.
<gallery>
Slika:St-johns-co-cathedral-front.jpg|<center>Oltar Konkatedrale sv. Ivana
Slika:Malta-Valetta-GrandMastersPalace1.jpg|<center>Unutrašnjost Palate velikog meštra
Slika:Malta-Turner- 24042008.jpg|<center>[[J. M. W. Turner]], ''Velika luka u Valletti'', Nacionalni muzej umjetnosti
Slika:Vallettaupperbarraccagardens.JPG|<center>Park Donja Barrakka sa Spomenikom sjećanja
</gallery>
== Stanovništvo ==
Stanovništvo Vallette je konstantno opadalo tokom godina i danas ga ima tek trećina od nekadašnjeg broja. Ovaj proces se naročito ubrzao poslije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], kada se stanovništvo preselilo u okolna predgrađa, a sam grad je ostao centar trgovačkih i administrativnih aktivnosti Malte. Prema službenoj procjeni grad je 2005. godine imao je 7.048, a 2008. 6.098 stanovnika, što dokazuje trend opadanja populacije.
== Prijevoz ==
Javni prijevoz na Malti koristi autobuse i odvija se uglavnom na linijama ka i od Vallette, preko terminala koji se nalazi odmah do ulaza u grad. Promet u samom gradu je ograničen,a neke glavne ulice su potpuno pretvorene u pješačke zone.
== Kultura ==
Praznik Svetog Pavla iz Tarsa se proslavlja u Valletti [[10. februara]], dok se praznici Svetog Dominika, [[Sveti Augustin|Svetog Augustina]] i [[Sveta Marija|Naše Gospe od Karmela]] slave tokom cijele godine. Priređuje se i procesija [[Sveta Rita|Svete Rite]].
Valletta je poznata i po Valletta F.C., jednom od najboljih fudbalskih klubova na ostrvu.
{{commonscat}}
== Vanjske poveznice ==
* [http://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/la_valette_capitale_de_l_ordre_de_malte.asp La Valette, malteškog reda] napisao Alain Blondy, Profesor na univerzitetu Pariz IV-Sorbona.
* [http://www.visitmalta.com/en/what_to_see/wts_maltaspast/ wts_maltapast_valletta/wts_maltapast_valletta.html Turističke informacije]
* [http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=131 Valletta kao mjesto svjetske baštine]
* [http://www.guidetomalta.net/valletta.htm Valletta - GuidetoMalta.net]
{{Koordinate|35_53_59_N_14_30_53_E_type:city(7100)_region:MT|35° 54' S, 14° 31' I}}
[[Kategorija:Glavni gradovi evropskih država]]
[[Kategorija:Svjetska baština]]
[[Kategorija:Gradovi u Malti]]
[[Kategorija:Geografija Malte]]
| 