Razlika između verzija stranice "Miroslavljevo evanđelje"
Nova strana: '''Miroslavljevo evanđelje''' je evanđeljski tekst oblikovan prema liturgijskim čitanjima pravoslavlja. Poznato je da su ostali bosanski tekstovi ... |
(Nema razlike)
|
Verzija na dan 8 novembar 2012 u 14:04
Miroslavljevo evanđelje je evanđeljski tekst oblikovan prema liturgijskim čitanjima pravoslavlja. Poznato je da su ostali bosanski tekstovi ove vrste po pravilu četveroevanđelja.
Radovi o Miroslavljevom evanđelju
Miroslavljevo evanđelje je dobro proučeno, zahvaljujući tome što je već 1897 godine izašlo fototipsko izdanje Ljubomira Stojanovića. [1] U prilozima ovog izdanja nabrojane su bitnije paleografske i jezičke osobine, a uz to su date opće karateristike u pogledu redakcijske pripadnosti spomenika, koje autor tretira kao pomalo izdvojen primjerak bosanske škole. Pored Stojanovića imamo radove Kuljbakina [2] i Vrane [3], koji također daju doprinos u izučavanju Miroslavljevog evanđelja,
Pitanje pripadnosti Miroslavljevog evanđelja srednjovjekovnoj bosanskoj književnosti
Dilema da li ono pripada ili ne pripada bosanskoj srednjovjekovnoj književnosti, postaje složeno ako se postavlja kategorički. Na jednu stranu znamo da je nastalo u Humu, koji se kasnije priključuje u bosansko područje, a s druge strane, ono je pisano za humskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje, koji je tada vladao Humom. Po paleografskim i ortografskim osobinama pripada školi koja je činila temelj bosanske pisarske tradicije, ali po organizaciji i ostalim osobinama teksta, Miroslavljevo evanđelje se u velikoj mjeri izdvaja od ostale bosanske vjerske književnosti. Vrana smatra da rukopis nema tragova makedonske matice, iako i prema njemu evanđelje slijedi tekstualno najstarije staroslavenske radove. Dok Kuljbakin smatra upravo suprotno, tj. da je matica makedonska, ali da između nje i Miroslavljevog evanđelja postoji barem još jedan srpski predložak. Vjerovatno ono predstavlja onaj tipa rukopisa koji je prelazna karika između makedonske i bosanske književnosti, kao i pisarske tradicije. Ujedno time pokazuje i put, kojim je staroslavenska književnost dopirala u srednjovjekovnu Bosnu, a to je južnim pravcem iz Makedonije preko Huma. Temelj koji je sačuvao dugo vremena najstariju staroslavensku pismenost, jeste tzv. Ohridska škola.
Opis Miroslavljevog evanđelja
Miroslavljevo evanđelje ima 181 foliju, odnosno 362 stranice. Tekst je napisan na 180 listova. Jedan se list nalazi u ruskoj nacionalnoj biblioteci u Sankt Petersburgu, a čitav dokument se nalazi u Narodnoj biblioteci u Beogradu. Evanđelje se prvobitno nalazilo u Hilandaru, ali nema podataka kako je onamo dospio, te ga je manastir kasnije poklonio kralju Aleksandru I 1896. godine. Prema formatu rukopis nije tipičan za srednjovjekovnu Bosnu. Njegove dimenzije su 41.8 x 28.4 cm, što ga čini većim od ostalih bosanskih četveroevanđelja. Pisan je dvostupčano na pergamentu. Bogato je iluminiran, a ukupno broj iznosi 296 minijatura i ukrasnih inicijala. Prema ovome može se zaključiti da je kodeks pisan za viši sloj, a da je naručilac bio knez Miroslav, svjedoči eksplicitno zapis na 360 stranici. Iako Vrana pretpostavlja da je možda iluminator rukopisa bila neka treća osoba, s obzirom na očit uticaj romanike, koja nas upućuje na vezu s Primorjem. Međutim, kako Grigorije u svom zapisu izričito kaže: заставих сије евангелије златом…, prema čemu je malo vjerovatno da on nije bio iluminator, a značajni Zapadni uticaj mogao je preko Primorja i Dubrovnika već tada doprijeti do Huma. Grafijskom i paleografskom analizom utvrđeno je da potpisani Grigorije nije bio glavni pisar, odnosno njegovoj ruci pripada samo mali dio teksta i to od drugog stupca 358 stranice do teksta aleluja. Ostatak rukopisa pisao je drugi tj. glavni pisar, koji se od Grigorija razlikuje po tome što pripada staroj ćiriličkoj ortografiji. Ona se neposredno naslanja na glagoljsku i sa nešto izmjena primjetna je u svim bosanskim spomenicima. Jezički se Miroslavljevo evanđelje podudara u osnovi sa bosanskim evanđeljima kad je riječ o glavnom pisaru, s tim što su nesumnjivo uočene sporadične osobine koje su morale pripadati makedonskoj matici ili predlošku kao što postpozitivni član u jednom slučaju (женама), te nešto širi obuhvat makedonske, ali i staroslavenske zamjene zadnjeg poluglasa sa o (начемок, опреснок i dr.).
Reference
- ^ Lj. Stojanović, Miroslavljevo jevanđelje (fotolitografsko izdanje), fotografska reprodukcija i štampa c. i k. dvorskog umetničkog zavoda Angerera i Gešla, Beograd-Beč, 1897.
- ^ St. M. Kuljbakin, Paleografska i jezička ispitivanja o Miroslavljevom jevanđelju, Sremski Karlovci, SKA, 1925.
- ^ J.Vrana, L ' Evangèliare de Miroslav, Mouton & Co, St. Gravenhage, 1961.
Literatura
- Kuna, Herta: Srednjovjekovna bosanska književnost, Forum Bosnæ, br. 45, Sarajevo, 2008.