Razlika između verzija stranice "Metanol"
| [nepregledana izmjena] | [nepregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot dodaje: jv:Metanol |
No edit summary |
||
Red 12:
| Tačka ključanja =64,7 °C
| Pritisak pare =
| Rastvorljivost =potpuno rastvorljiv u [[voda|vodi]], etru i [[etanolu|etanol]]
| Dipolni moment =1,69 D
}}
'''Metanol''' (poznat i kao metil-alkohol) je najprostiji [[alkohol]]. Vrlo je otrovan
== Osobine: ==
Metanol je bezbojna tečnost, lakša od vode, ključa na 65 stepeni Celzijusa.
Kada je sasvim čist ima miris sličan etanolu, dok sirov metanol, dobiven suhom destilacijom drveta ima neprijatan miris.
S vodom, etrom i etanolom se mješa u svakom odnosu.
Gori bljedo plavim plamenom.
== Dobivanje ==
Line 22 ⟶ 30:
::CO + 2H<sub>2</sub> → CH<sub>3</sub>OH (p=200-300 bar; t=300-400 °C)
== Upotreba ==
Metanol se koristi kao pogonsko gorivo kod automobilskih motora gdje je potrebna velika snaga te visoka izdržljivost protiv detonacije (=neželjeno samozapaljenje goriva kada se klip nalazi u "pogrešnom" položaju). Metanol sadrži 50% oksigena što pospješuje sagorjevanje u motorima sa unutrašnjim sagorjevanjem, ima veći stepen iskorištenja od benzina, ima izrazito visok oktanski broj od RON130 te ima izvrsna rashladna svojstva. Izduvni gasovi su čistiji od benzina i sadrže manje [[ugljen dioksid|CO<sub>2</sub>]]. Mana metanola kao pogonskog goriva je da sadrži duplo manje energije od benzina po jedinici zapremine te je potrebno ubrizgati duplo više metanola da bi sagorjevanje bilo potpuno. Osim toga djeluje korozivno i toksičan je pa se [[etanol]] radije koristi kao ekološka zamjena metanolu. Radne temperature su im slične, metanol preko +13 <sup>o</sup>C dok [[etanol]] ima preko +11 <sup>o</sup>C te se oba koriste samo kao "ljetno" gorivo u visokim koncentracijama. Zimi se metanol koristi uz primjese acetona (nekoliko procenata) koji mu povećava opseg radne temperature.
Veliku primjenu ima u industriji, zanatstvu i u laboratorijama.
Naročito se mnogo upotrebljava kao rastvarač organskih supstanci: za spravljanje boja i lakova, izradu vještačkih plastičnih masa, fotografskih filmova i dr.
Upotrebljava se i za denaturisanje etanola.
Metanol je vrlo jeftin i zato se upotrebljava, iako je ta upotreba zabranjena, za falcifikovanje alkoholnih pića.
Ove razne primjene dovode do trovanja, kako profesionalnih tako i usljed njegove upotrebe u alkoholnim pićima.
Nefalsifikovana alkoholna pića također sadrže male količine metanola, a u izvjesnim slučajevima te količine mogu biti tolike da dolađe do tipičnih trovanja
== Derivati ==
Derivat metanola, [[2-metoksi-2-metil-propan]] ([[MTBE]] = metil-tercbutil-eter), danas vrlo važan sastojak [[Bezolovni benzin|bezolovnog benzina]], koji ga sadrži i više od 10%. MTBE povisuje [[oktanski broj]] benzina i zamjenjuje škodljivo [[tetraetil-olovo]] (Pb(C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>)<sub>2</sub>), koje se još od [[1921]]. godine dodaje [[benzin]]u, kao [[antidetonator]].
=== Dobijanje MTBE-a ===
Line 35 ⟶ 52:
MTBE se dobija prevođenjem para metanola i [[2-metil-propen]]a preko pogodnog katalizatora, pri povišenom pritisku i temperaturi:
:CH<sub>3</sub>OH + CH<sub>2</sub>=C(CH<sub>3</sub>)-CH<sub>3</sub> → CH<sub>3</sub>-O-C(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
== Reakcije metanola ==
Line 41 ⟶ 59:
:CH<sub>3</sub>OH → CH<sub>2</sub>=O + H<sub>2</sub>O
== Toksičnost ==
Vrlo je toksičan.
6-10 g unjetih na usta mogu izazvati teška trovanja, moguće je potpuno osljepljenje poslje upotrebe 8-15g, a zabilježeni su i smrtni slučajevi od svega 15-20g.
Procenat smrtnosti kod osoba otrovanih upotrebom metanola je vrlo visok.
{| class="wikitable"
|-
! Uporedna toksičnost raznih alkohola !! Toksičnost
|-
| Metanol (Metilalkohol) || 0,8
|-
| [[Etanol]] (Etilalkohol) || 1,0
|-
| [[Propanol]] (Propilalkohol) || 2,5
|-
| Izopropilalkohol || 2,0
|-
| [[Butanol]] (Butilalkohol) || 16,5
|-
| Izobutilalkohol || 5,5
|-
| Amilalkohol || 33,2
|-
| Izoamilalkohol || 19,2
|-
|}
Odavde vidimo da toksičnost raste sa dužinom lanca te da su alkoholi sa normalnim lancem toksičniji od njihovih izomera sa bočnim lancem.
Sa daljim povećanjem lanca rastvorljivost viših alkohola u tečnostima organizma jako opada, pa prema tome i njihova reasorpcija, a s tim i njihova toksičnost, dakle pravilo važi samo u ograničenom obimu.
Po tom pravilu metanol mi trebao biti manje toksičan od etanola, ali to je tačno samo kad se ista količina metanola i etanola unose intravenski. Metanol unjet per os, disanjem ili preko kože (profesionalna trovanja) toksičniji je od etanola jer dok se etanol vrlo brzo eliminiše iz organizma (najduže za 24h) metanol se vrlo sporo eliminiše (5-10 sporije) te djeluje kumulativno. Pored toga proizvodi razlaganja etanola su voda i CO2 dok su kod matenola to formaldehid i mravlja kiselina koji djeluju toksično. Koncentracija metanola od 10mg na litar vazduha već predstavlja ozbilju opasnost po zdravlje radnika
== Simptomi trovanja i lječenje: ==
Metanol djeluje naročito na optički nerv.
Ovo dejstvo dovodi do potpunog sljepila usljed oksidacije metanola u mravlju kiselinu koja razara nervne ćelije.
Simptomi akutnog trovanja su: glavobolja, abdominalni bolovi, gušenje, slabljenje pulsa, pad tjelesne temperature, proširene zjenice.
Smrt nastupa usljed paralize centra za disanje.
Pošto dolazi do acidoze za lječenje se pored ispiranja želudca mogu davati natrijumbikarbonat i glukoza intravenski.
[[Kategorija:Alkoholi]]
| |||