Paralela (geografija)
Paralela je zamišljena kružnica koja spaja sve tačke na površini Zemlje iste geografske širine. Geografske širine često se nazivaju paralele jer su paralelne jedna drugoj, odnosno ravnine formirane paralelama nikada se ne sijeku za razliku od meridijana koji se sijeku odnosno imaju zajedničke tačke na oba zemljina pola. Položaj tačaka na paralelama određuju se geografskim dužinama. Paralele su okomite na svaki od meridijana.[1]
Paralele, za razliku od meridijana koji su svi velike kružnice, se razlikuju po veličini pri čemu je ekvator najveći a svaka naredna paralele prema polovima je manja. Paralela koja se nalazi na 60. stepenu sjeverne ili južne geografske širine je upola manje dužine od ekvatora. Između ekvatora i sjevernog ili južnog nalazi se po 89 integralnih paralela koje odgovaraju svakom cijelom stepenu sjeverne odnosno južne geografske širine a dijele se na sjeverne i južne paralelno, u zavisnosti da li se nalaze sjeverno ili južno od ekvatora.
Paralele se prostiru pravcem istok-zapad.
Lukovi paralela ponekad se koriste kao granice između država ili regija u kojima nedostaju prepoznatljive prirodne granice (kao što su pustinje ili jednolični tereni) ili kada se granice država ili regija formiraju mirovnim konferencijama gdje se granice teritorijalnih entiteta crtaju na karti a što je bio masovni primjer određivanja granica tokom Berlinske konferencije 1884. godine, gdje su određivane granice za ogromne dijelove afričkog kontinenta. Granice sjevernoameričkih nacija i države također su uglavnom stvorene ravnim linijama, koje su često dijelovi paralela. Na primjer, sjeverna granica američke savezne države Colorada je na 41. dok je južna na 37. stepenu sjeverne geografske dužine. Otprilike polovina dužine granice između Sjedinjenih Američkih Država i Kanade prati 49. sjevernu paralelu.
Glavne paralele
urediPostoji pet glavnih paralela, koje su u narednom tekstu navedene od sjevera ka jugu. Položaj ekvatora je fiksan (90 stepeni u odnosu na osu zemljine rotacije), dok geografske širine ostalih paralela zavise o nagibu ove ose u odnosu na ravninu Zemljine orbite, pa nisu savršeno fiksne. Vrijednosti za navedene paralele vrijede za 21. oktobar 2020.[2]
- Arktički krug (66°33′48,3″ sjeverne geografske širina)
- Sjeverni povratnik ili rakova obratnica (23°26′11,7″ sjeverna geografske širina)
- Ekvator (0° stepen)
- Južni povratnik ili jarčeva obratnica (23°26′11,7″ južne geografske širina)
- Antarktički krug (66°33′48,3″ južne geografske širina)
Važnije paralele
uredi| Paralela | Opis |
|---|---|
| 70° N | Na Viktorijinom ostrvu u Kanadi ova paralela formira dva dijela granice između Sjeverozapadne teritorije i Nunavuta. |
| 60° N | U Kanadi, južna granica Yukona sa sjevernom granicom Britanske Kolumbije; južna granica Sjeverozapadne teritorije sa sjevernim granicama Britanske Kolumbije, Alberte i Saskatchewana; južna granica kopna Nunavuta sa sjevernom granicom Manitobe, od čega i potječe termin sjeverno od 60. paralele, koji se koristi za te teritorije. |
| 51° N | Južna granica Ruske Amerike od 1799. do 1821. |
| 49° N | Veći dio granice između SAD-a i Kanade, od Britanske Kolumbije do Manitobe; 49. paralela uobičajeni je izraz za granicu iako većina kanadskog stanovništva zapravo živi južno od ove paralele. |
| 38° N | Granica između sovjetske i američke okupacijske zone, a poslije i granica između Sjeverne i Južne Koreje, od 1945. do Korejskog rata (1950–1953). |
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Kher, Aparna. "What Are Longitudes and Latitudes?". timeanddate.com. Pristupljeno 21. 10. 2020.
- ^ "''Trópico en movimiento'' (in Spanish)". Groups.google.com. Pristupljeno 21. 10. 2020.