Osma krajiška muslimanska udarna brigada

Osma krajiška muslimanska udarna brigada vojna je jedinica Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije koja je osnovana 28. septembra 1942 u Cazinu po naredbi Štaba 1. Bosanskog korpusa. Po osnivanju ušla je u sastav Četvrte udarne divizije 1. Bosanskog korpusa.

Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije imala je preko 300 brigada u svom sastavu. Osma krajiška osnovana je 38-ma po redu u Jugoslaviji, a od 40 brigada u Bosni i Hercegovini 10-a, dok je od 20 krajiških i srednjebosanskih brigada, osma po redu. Ratna dejstva počela je posljednjih dana 1942, a završila ih maja 1945. na širem rejonu Celja u Sloveniji. Tokom 850 ratnih dana brigada prošla je borbeni put dug preko 7.000 km. Za čitavo vrijeme rata borili su se njeni borci, često gladni, slabo odjeveni i iscrpljeni od iznemoglosti, protiv fašističkih okupatore i kolaboracionista svih vrsta na našem ratištu. Pobjeđivali su ih u Bosanskoj Krajini a zatim u srednjoj Bosni, na Baniji, Kordunu, Žumberku i u Sloveniji. Na tom surovom putu ostalo je više od hiljadu grobova boraca Osme brigade.

Osnivanje

Krajem 1942. god partizani su imali slobodnu teritoriju poznatu kao Bihaćka republika. U to vrijeme osnovan je veliki broj partizanskih jedinica (brigada, divizija i korpusa). Jedna od novoosnovanih jedinica bila je i Osma krajiška muslimanska udarna brigada.

Brigada osnovana je u Cazinu 28. decembra 1942. godine na osnovu usmene naredbe Josipa Broza Tita Vrhovnog komandanta NOV i POJ, i naredbe štaba 1.og krajiškog korpusa. Toga dana Štab brigade koji se smjestio u Cazinu uspio je djelimično da formira brigadu koja se sastojala od četiri nepotpuna bataljona. Od tada Osma krajiška muslimanska udarna brigada nosi svoj naziv. Treći bataljon Šeste krajiške brigade sa svoje četiri čete postao je jezgro. Brigada je ušla u sastav 4.udarne divizije 1. bosanskog korpusa.

Komandni sastav brigade činili su:

• Hamdija Omanović, komandant
• Uroš Kukolj, zamjenik komandanta Uroš Kukolj,
• Avdo Ćuk, politički komesar
• Blažo Đuričić, zamjenik političkog komesara
• Ferid Dedić, referent saniteta
• Drago Mažar, obavještajni oficir
• Savo Žigić, intendant
• Hajro Kapetanović, rukovodilac Politodjela
• Boško Kecman, rukovodilac organizacije SKOJ-a

Do kraja rata brigada promijeniti će nekoliko puta svoj komandni kadar. U njen sastav ušli su, još u toku formiranja, ne samo borci sa teritorije Cazinske Krajine, već i sa susjednih opština (Bihać, Bosanska Krupa, Velika Kladuša i Bosanski Novi).

Borbeni put

Četvrta neprijateljska ofanziva

Nakon osnivanja brigada se našla na području rijeke Une. Dvadeset drugog januara 1943 počeli su njemački napadi prema slobodnoj partizanskoj teritoriji na području Bihaća. Trećeg februara Nijemci ulaze u Bosansku Krupu i potiskuju partizanske snage na Grmeč. Osma brigada je u teškoj situaciji zbog pretežno neiskusnog vojničkog kadra, njeni borci su slabo obučeni i obuveni, a vremenski uslovi izuzetno teški. Brigada prvi put u punom sastavu okuplja se u selu Lastve kod Bosanskog Petrovca i preko Bravskog polja nastavlja prema selima Oštrelj (Bosanski Petrovac) i Kolunić gdje će nekoliko dana spriječavati nadiranje neprijatelja za glavninom partizanskih snaga. Time je neuspješno završena i Njemačka operacija Vajs I, jer nije došlo do opkoljavanja glavnine partizanskih snaga.

Nastavljajući operacije po planu Vajs II Nijemci kreću od Bosanskog Petrovca (čak i preko planine Osječenice uz pomoć četničkih snaga) i dolaze do Drvara. Osma brigada se povlači na kratki predah do sela Tičevo, gdje dolazi 1.og marta.

Uslijedio je najteži marš brigade na planinu Šator u trajanju 12 sati. A na Šatoru snijeg je bio visok 2 metra, bez skloništa i hrane. Bili su okruženi neprijateljem. Četvrti bataljon se uputio u probijanje kod sela Popovići i bio desetkovan. Ta borba omogućila je ostalom dijelu brigade da manevrom preko sela Rore izbije 12.og marta u Podgrmeč kod Lušci Palanke. U toku ove Četvrte neprijateljske ofanzive brigada je imala 70 mrtvih. Mart mjesec iskorišten je za organizaciono sređivanje brigade i njeno učvršćivanje.

Uslijedio je tifus kao posljedica preživljenih teških vremenskih uslova na području Šatora i loših higijenskih uslova. Mart i april brigada je na terenu Bosanske krajine i početkom maja odlazi na Kordun i Baniju u sastav Unske operativne grupe zajedno sa jedinicama tog područja vodila je neprestane borbe, uključujući i teren Cazinske krajine. U toku svog boravka u Unskoj operativnoj grupi brigada je imala 63 borca izbačena iz stroja pa je tada brojala 960 boraca, zajedno sa onima u bolnicama i na oporavku.

Borbe protiv četnika

Nakon kraćeg odmora brigada odlazi na područje Manjače. Nastupio je period borbi protiv četnika. Nije se radilo samo o razbijanju i uništenju četničkih formacija nego je ta borba imala širi značaj. Morao se razbiti uticaj četnika u krajevima u kojima su se oni nalazili, a njihov uticaj nije bio mali. Zbog odnosa prema Saveznicima trebalo je dokazati ko učestvuje u antifašističkoj borbi a ko je kolaboracionista.

Broj četničkih grupa, a pogotovo broj četnika u njima, bilo je iz raznih razloga teško utvrditi, ali procjene govore o 3000 naoružanih četnika. U pomoć su stigle i jedinice popa Đujića sa kninskog područja.

Do 30.og avgusta rezultati su bili veoma slabi. Četnici su se stalno povlačili prema Banjoj Luci da bi im tu pomogli Nijemci svojim kombinovanim napadom uz pomoć avijacije. Početkom septembra borba protiv četnika je obustavljena, uz ocjenu, da i pored svih napora, četničke snage nisu uništene. Sredinom septembra brigada se našla na terenu Lušci Palanke.

Borbe u Podgrmeču

Sredinom oktobra brigada je izvela uspješan napad na rudnik Ljubija i tom prilikom su uništeni električna centrala, kompresor, žičana željeznica, 15 lokomotiva, rudnički bunkeri, a zaplijenjena je znatna količina naoružanja. Zatim slijedio je uspješni napad na Sanski Most. U toku 6.og novembra izvršen je napad na Otoku pod komandom Milana Miljevića, novog komandanta Brigade.

U periodu od decembra 1943. do 16.og maja 1944 Brigada je vodila borbe u sektoru Bosanski Novi – Prijedor – Banja Luka.

U vrijeme Desanta na Drvar brigada je vodila borbe u području Bosanska Krupa –Bosanski Petrovac. Bilo je to novo iskustvo jer su Nijemci masovno koristi tenkove. Naredna tri mjeseca Brigada je na području Bosanskog Petrovca. Jesen 1944. Brigada je ponovo na području Bosanski Novi – Prijedor – Banja Luka.

Borbe za konačno oslobođenje

Krajem 1944 Brigada odlazi na područje Zenica i Sarajevo gdje je velika koncentracija njemačkih jedinica koje se prebacuju iz Grčke. Oslobođen je Travnik i u decembru zadatak je to područje držati u svojim rukama. Krajem oktobra brojno stanje brigade je oko 1500 boraca jer su odlični uslovi za mobilizaciju. U kvislinškim redovima se osjeća malodušnost zbog jasnog ishoda četvorogodišnjeg rata. Ustaške vlasti u decembru donijele su Zakonsku odredbu o organizovanju „Opće narodne odbrane“, a mobilnost se održavala strahom od zarobljavanja.

Sve to trajalo je do kraja marta. Borci Osme brigade dobro su upoznali područje između Travnika i Zenice, ali i dugo pamtili oštru zimu i duboki snijeg.

U borbama za oslobođenje Sarajeva brigada skoro da nije ni učestvovala zbog naglog povlačenja neprijatelja.

Slijedeće odredište bila je Banja Luka. I tu se neprijatelj povukao bez borbe.

Još jednom brigada prošla je Podgrmečom i Cazinskom Krajinom, ali u drugo vrijeme i u drugom izdanju. Sada je brigada imala 3022 borca, 11 teških i 16 lakih minobacača, veliki broj teških mitraljeza i preko 140 lakih mitraljeza, dobro organizovanu komoru i pozadinsku službu. Veliki broj pridošlih u brigadu bio je iz grada Sarajeva i njegove okoline. Preostalo je da se 6.og maja oslobodi Karlovac. Jedinice Osme brigade ušle su grad Brežice 10.og maja oko 12 časova. I narednog dana nastavljeno je gonjenje sa dva bataljona, ali je sa ovim za Osmu brigadu rat bio definitivno završen.

Odlikovanja

• Orden zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom,
• Orden partizanske zvijezde sa zlatnim vijencom i
• Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vijencem.

Za Narodne heroje Jugoslavije iz brigade proglašeni su: Avdo Ćuk, Blažo Đuričić, Mahmut Ibrahimpašić, Ibrahim Mržljak Mali.

Literatura

• OSMA KRAJIŠKA NOU BRIGADA –Izudin Čaušević, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1981
• OSMA KRAJIŠKA NOU BRIGADA –Sjećanje boraca, Vojnoizdavački zavod, Beograd 198

Vanjski linkovi

Osma krajiška brigada Arhivirano 1. 4. 2015. na Wayback Machine