Mutualizam
Mutualizam je oblik interakcije dva organizama različitih vrsta u kojoj svaka jedinka ima koristi od aktivnosti druge. Slični međuodnosi unutar vrste su poznati kao kooperacija. Simbioza može biti u suprotnosti sa interspecijskom kompeticijom ( konkurencijom), u kojoj svaka vrsta smanjuje svoju adaptivnu vrijednost (fitnes) ili se javlja parazitizam. U tom obliku međuodnosa organizama jedan ima koristi na račun drugog. Mutualizam je ustvari oblik simbioze. Simbioza je široka kategorija, koja se definira tako da uključuje odnose koji su u okvirima mutualizma, parazitizma ili komensalizma. U suštini simbioza ima samo jedan tip, odnosno oblik: potpunu obostrasnu korist uključenih organizama.[1][2][3]
Izraz "mutualizam" je uveo Pierre-Joseph van Beneden, 1876.
Priroda mutualizma uredi
Dobropoznat primjer mutualizma je odnos između papkara (kao što su goveda) i bakterija u njihovim crijeva. U kopitara bakterije pomažu razgradnju celuloze jer proizvode enzim celulazu. To domaćinu omogućava potpunije i stabilno snabdevanje hranljivih materijama, a bakterijama sigurno okruženje i izvore hrane.
Mutualizam ima ključnu ulogu i u ekologiji. Na primjer, ovakve interakcije su od vitalnog značaja za funkcioniranje kopnenih ekosistema. Naime, više od 48% kopnenih biljaka, neorganska jedinjenja u tragovima uzima putem mikorize, tj. u zajednici sa gljivama na korijenu. Pored toga, smatra se da su mnogi onlici mutualizma u osnovi evolucije velikog dijela današnje biološke raznolikosti, kao što su oprašivanje i koevolucija uključenih grupa i vrsta. Međutim, mutualizmu je tradicijski poklanjano manje pažnje nego drugim oblicima interakcije, kao što su predacija i parazitizam.
Egzaktna procjena poboljšanja fitnesa od koristi za obuhvaćene organizme nije uvijek jednostavna, posebno kada se jedinke mogu imati koristi od raznih vrsta, na primjer od većine biljnih oprašivača. Stoga je uobičajeno da se kategoriziranje mutualizma vrši prema bliskosti udruživanja, koristeći termine kao što su obvezni (obligatni) i neobavezni (fakultativni). Definiranje "bliskosti", međutim, također je problematično. To se može odnositi na međusobnu ovisnost (vrste ne mogu živjeti jedna bez druge) ili biološku intimnosti odnosa po fizičkoj bliskosti (npr., jedna vrsta živi u tkivima druge vrste).
Tipovi odnosa uredi
Međusobni odnosi u mutualizmu mogu se smatrati kao neku vrstu trampe ili biološkog otkupa u zamjenu za resurse koje vrste (npr., ugljikohidrata ili neorganskih tvari) ili usluga (kao što je disperzija gameta ili zaštita od predatora).
Odnosi resours – resurs uredi
Odnosi resurs-resurs, u kojem jedna vrsta svoj resurs mijenja resurs druge, možda je najčešći tip simbioze (npr. zajednica mikorize između korijena biljke i gljivica). Zajednici gljiva daje vodu i minerale, posebno fosfat e i nitrate, u zamjenu za ugljikohidrate. Rizobij na korijenu mahunarki (Fabaceae) fiksira dušik,, a za uzvrat od biljki dobija ugljikohidrate.
Odnosi usluga – prirodni resurs uredi
Odnosi usluga-resurs su uobičajeni, kao što su oprašivanja u kojima se resursi nektara i polena razmjenjuju za uslugu širenje spolnih ćelija (polena ). Drugi primjer je odnos mrava (Formicidae), koji štite zaštitu biljne uši (Aphididae) od predatora (usluga) u zamjenu za mednu rosu ili medljiku (resurs) koji je nusprodukt na tijelu lisnih ušiju koje isisavaju iz biljke.
Odnosi usluga – usluga uredi
Strogo uzevši odnosi usluga – usluga su vrlo rijetki zbog razlogaiz još uvijek nejasnih razloga. Anemone sa pikado otrovom (nematocistima) štite ribu klovna (poridica Chaetodontidae), a riba štiti anemone od vlasulja. Kao i u drugim mutualizmima, ona ima i druge aspekte koji kompliciraju tu razmjenu. Riblji otpad, amonijak, hrani simbiotske alge na pipcima anemona. Iz toga proizlazi da osim što je prisutan odnos usluga-usluga, taj mutualizam je dijelom i odnos usluga-resurs.
Drugi primjer je odnos određenih mrava s nekim biljkama roda Acacia , kao što je bagrem zvani „volovski rogovi, na kojem mravi grade gnijezda. Bagrem, osim u pružanju usluga također pruža utočište hrane za mravi, kao ćelije bogate glikogenom, poznate kao pojasna tijela na vrhu listića.
Također pogledajte uredi
Reference uredi
- ^ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (1996): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.
- ^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1999): Osnovi etologije – Biologija ponašanja životinja i ljudi. Sarajevo Publishing, Sarajevo, ISBN 9958-21-091-6.
- ^ Škrijelj R., Đug S. (2009): Uvod u ekologiju životinja.Prirodno-matematički fakultet Sarajevo, Sarajevo, ISBN 978 9958-592-03-4.