Mehmed Trbonja

Mehmed Trbonja (Mostar, 10. novembra 1915. - Mostar, 2001), bio je jugoslavenski partizan kao borac Mostarskog partizanskog odreda i Narodni heroj Jugoslavije.

Mehmed Trbonja
Nadimak	Meha, Meho
Rođenje	10. novembar, 1915. Mostar, Austro-Ugarska
Smrt	4. februar 2001(2001-02-04) (85 godina) Mostar, Bosna i Hercegovina
Ratovi	Drugi svjetski rat
Važnije bitke	Bitka na Neretvi, Bitka na Sutjesci
Vojska	Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije
Jedinice	Mostarski partizanski bataljon
Odlikovanja	Orden narodnog heroja

Biografija

Poticao je iz službeničke porodice. Svi članovi ove mostarske mnogobrojne i ugledne porodice su porijeklom sa Bivoljeg Brda kod Čapljine, a u Mostar su došli u raznim vremenskim periodima, jedni prije 400 godina, drugi prije 200 godina, a treći poslije zadnjeg rata. Nakon završene osnovne škole završio je obućarski zanat. Kao mladi radnik, pristupio je radničkom pokretu i učestvovao je u mnogim njegovim akcijama.

Mehmed je bio veliki ljubitelj fudbala i aktivno je igrao u Fudbalskom klubu Velež, gde je jedno vrijeme bio kapiten prvog tima. Tokom Drugog svjetskog rata mnogi pripadnici Veleža otišli su u jugoslovenske partizane, a za 77 fudbalera Veleža se navodi da je u ratu izgubilo živote. Ordenom narodnog heroja nova socijalistička vlast odlikovala je 9 igrača, od kojih 8 posthumno. Jedini živi igrač kome je dodijeljen ovaj orden bio je Mehmed Trbonja.

Nakon oslobođenja Jugoslavije, iako je bio ratni vojni invalid, nastavio je igrati u matičnom klubu neko vrijeme, da bi nakon završetka igračke karijere ostao u matičnom „Veležu“ na raznim funkcijama u upravi, i dugo vremena kao predsjednik kluba.

Radio je kao službenik u Državnom sekreterijatu za unutrašnje poslove Narodne Republike Bosne i Hercegovine.

Bio je oženjen Razijom Elezović koja je takođe bila borac Mostarskog bataljona i ranjena na Ivan-sedlu.

Umro je 2001. u Mostaru.

U okupiranom Mostaru

Tokom Aprilskog rata 1941. god. nalazio se kao vojnik rezervista u Budvi. Njegova jedinica nije bila angažovana. Kući u Mostar se vratio sa mitraljezom. Mobilisani komunisti i aktivisti radničkog pokreta, vrativši se u Mostar s frontova bivše Jugoslovenske vojske, otpočeli su međusobna povezivanja za rad u novonastalim uslovima u okupiranom gradu. Mehmed Trbonja se povezao sa ilegalnom grupom u kojoj su bili Mladen Balorda i Adem Buć, kao vođa grupe.

U jednom privatnom skladištu vidio je oružje i opremu koju su ostavile ustaše. Sa svojom grupom su po noći provalili u skladište i iznijeli puške i pištolje i sakrili, a bombe je zadržao u svojoj kući.

Nešto kasnije, zajedno sa Hasanom Zahirovićem Laćom, napali su bombama ustaški kamion iz kojeg su ljudi izvođeni i bacani u Neretvu. U policijskoj raciji sutradan, bio je uhvaćen i doveden u zgradu policije. Jedan od saradnika ilegalaca mu je dao do znanja da će biti ubijen. Udario je čuvara koji ga je pratio, oborio još jednog i pobjegao u okolne vinograde. Preko saradnika u policiji dobio je propusnicu i vozom otišao u Sarajevo.

Tu je radio kao obućar sve dok ga jednog dana na Baščaršiji nije prepoznao policijski agent iz Mostara i bio je uhapšen. Intervencijom poznanika, a vjerovatno i potplaćivanjem, vraćen je u Mostar. Na željezničkoj stanici vješto je pobjegao stražaru.

Da bi naoružane omladince slao u Odred, Mjesni komitet KPJ preko Adema Buća koncem septembra organizuje upad Carinske udarne grupe u Sjeverni logor da iznese što veći broj pušaka. Grupu su sačinjavali: Mehmed Trbonja Meha, vođa grupe, Mehmed Arap, Živko Papo Henći i Hasan Zahirović Laća. U izvođenju te akcije u kojoj su iznesene 44 puške i ostala vojna oprema grupi su pomagali: Mehmed Frenjo, Hilmija Hakalo, Pero Lažetić i Hamid Vuk.

U Boračko-jezerskom partizanskom odredu

Na Boračkom jezeruje održana je 8. septembra 1941. konferencija kojoj je prisustvovalo oko 30 seljaka iz okolnih sela, svih 12 Mostaraca koji su nešto ranije pristigli na područje Prenja i gornjeg toka Neretve i desetak mještana, koji su prišli mostarcima prvih dana po njezinom izlasku na Boračko jezero. Na skupu je osnovan odred pod nazivom Boračko-jezerski partizanski odred. Za komandanta odreda postavljen Salko Fejić a za komesara Esad Šabanac

Veoma brzo, Mehmed Trbonja je izašao iz Mostara 18. oktobra i došao na Boračko jezero, predvodeći grupu od 22 borca. Vodič je bio Mehmed Arap. U grupi, pored Mostaraca, nalazilo se i 7 boraca iz sela Baćevića blizu Mostara. Sa sobom su nosili oružje iz Sjevernog logora.

Početkom decembra u odredu je od najboljih boraca po četama formirana Udarna desetina, na čelu sa Mehmedom Trbonjom. Udarna desetina bila je neposredno potčinjena štabu odreda i imala je zadatak da izvodi diverzije, postavlja zasjede, hvata skrivene neprijatelje i pomaže teritorijalnim četama u borbi. U sastavu desetine bili su: Mehmed Trbonja, desetar, Branko Bošnjak Selo, Mustafa Ćemalović Ćimba, Hilmija Ćisić, Nikola Lambić, puškomitraljezac, Abdulah Lugić, Stevo Mićević, Panto Simić, Jovo Siniković, Drago Šarić i Hasan Zahirović Laćo

Kao pojačanje, na teritoriju odreda pristigli su borci iz istočne Hercegovine i osnovana je Udarna četa.

Borba sa četnicima

Početkom decembra na teritoriju odreda došao je kapetan Branislav Soškić sa grupom četnika, bivših žandara i podoficira iz Srbije. Grupu je poslao Draža Mihailović da u mostarskom i konjičkom srezu organizuje četničke jedinice. Soškić je otpočeo četničku propagandu po selima na teritoriji odreda, povezujući se sa bogatim seljacima, bivšim žandarima i odsluženim vojnicima, pozivajući ih na vjernost kralju govoreći im da ne smiju prekršiti datu zakletvu i da je njihovo mjesto među četnicima. Prijetio im je je kažnjavanjem kao izdajicama. Govorio je da još nije vrijeme za borbu protiv okupatora i da treba čekati, da treba iz jedinica očistiti komuniste i one koji nisu srpske nacionalnosti. Ovakva propaganda djelovala je na dio ustanika, i počela su kolebanja i osipanje vojnika iz partizankog odreda.

Štab Bataljona donio je odluku da Udarna četa sa udarnom desetinm Mehmeda Trbonje, krene za Šoškićem i izvrši obračun sa četničkom grupom, milom ili silom. Dubok snijeg i oštra zima natjerali su četnike da se smjeste u blizini Uloga. Potragala je trajala dva mjeseca. Partizani su pokušali bezuspješnim razgovorom postići dogovor, a zatim je nakon dva sata došlo do oružanog sukoba, u kojem su svi četnici koji su bili prisutni razgovoru poginuli, a dio je strijeljan. Poginuo je i jedan partizan. Od tada je prekinuta svaka komunikacija sa četnicima.

S prvim mrakom 21. aprila 1942. Mehmed Trbonja vodio je grupu u Mostar po municiju. U magacin su ušli preko krova. Iznijeli su 22.500 metaka u 15 sanduka i 7 neispravnih pušaka i utovarili u njemački ukradeni kamion. Trbonja je obukao bluzu njemačkog šofera, koja se zatekla u kabini, sjeo pored suvozača i s dragocjenim tovarom krenuli su iz grada. Za cijelo vrijeme akcije padala je kiša kao iz kabla i spirala tragove boraca - provalnika. Uz put su sretali italijanske patrole, ali niko nije obraćao pažnju na »njemački kamion« sa tablom »proba«. Municija je iz kamiona iskrcana u fortici, starom austrijskom utvrđenju u blizini Dobrča, natovarena na konje i prenijeta na Boračko jezero.

Uz pomoć dvije italijanske divizije, četnici su desetkovali partizanske jedinice na teritoriji sjeverne Hercegovine, na kojoj je djelovao Boračko jezerski odred. Od preostalih boraca, prvenstveno iz Mostara osnovan je Mostarski partizanski bataljon, umjest naziva Konjički bataljon.

Deseta hercegovačka udarna brigada

Avgusta 1942. godine Mostarski bataljon je stupio u sastav Desete hercegovačke udarne brigade, koja je novembra iste godina stupila u sastav Treće udarne divizije. U vrijeme Četvrte neprijateljske ofanzive, marta 1943. godine Treća udarna divizija je od Vrhovnog štaba NOV i POJ dobila naređenje da zauzme utvrđeni italijanski garnizon u Prozoru i na taj način omogući prebacivanje velike kolone ranjenika prema Hercegovini. Mostarski bataljon je tokom borbe za Prozor, dobio zadatak da se probije u grad, od kojeg ga je odvajalo nekoliko redova bodljikave žice i gusta minska polja, i da uništi komandu italijanskog puka. U toku ove borbe Meha je jurišao u prvim redovima i bio teško ranjen. Preko Neretve prešao je na nosilima.

Nakon ozdravljenja, Meha se vratio u svoju brigadu i bio postavljen za komandira čete u Desetoj hercegovačkoj udarnoj brigadi. Istakao se i u borbama tokom bitke na Sutjesci. Poslije ovih borbi i uspješnog probijanja iz neprijateljskog obruča, prebacio se u Mostar, na ponovno liječenje. Avgusta 1943. godine bio je primljen u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Poslije ponovnog formiranja Mostarskog partizanskog odreda, Meho se našao u ovoj jedinici i u sa njom ratovao sve do aprila 1944. godine.

Odlikovanja

• Partizanska spomenica 1941.
• Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima,
• Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vijencem
• Orden za hrabrost.
• Orden narodnog heroja - ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 24. jula 1953. godine.

Literatura

• Narodni heroji Jugoslavije (knjiga). Beograd: Mladost. 1975.