Demografska historija Bosne i Hercegovine
Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. |
Ovaj članak zahtijeva čišćenje. |
Moguće je da članak ne poštuje standarde Wikipedije na bosanskom jeziku. |
Ovaj članak bavi se dokumentiranom demografijom Bosne i Hercegovine kroz vrijeme. Za pregled različitih etničkih grupa i njihovog historijskog razvoja pogledajte Etničke grupe u Bosni i Hercegovini.
Pregled
uredi| Popis | Stanovništvo | Promjena | Površina
(km ) |
Gustoća naseljenosti
(po km ) |
Napomena |
|---|---|---|---|---|---|
| 1871 | 1,746,399 | - | - | U sastavu Osmanskog Carstva kao Bosanski vilajet. | |
| 1879 | 1,158,440 | -33.6% | 51,246 | 22.6 | U sastavu Austro-Ugarske
(1878-1918) |
| 1885 | 1,336,091 | +15.3% | 51,246 | 26.1 | |
| 1895 | 1,568,092 | +17.4% | 51,246 | 30.6 | |
| 1910 | 1,898,044 | +21.0% | 51,200 | 37.1 | |
| 1921 | 1,890,440 | –0.4% | 51,200 | 36.9 | U sastavu Kraljevine Jugoslavije
(1918-1941) |
| 1931 | 2,323,555 | +22.9% | 51,564 | 45.1 | |
| 1948 | 2,564,308 | +10.4% | 51,189 | 50.1 | U sastavu SFRJ
(1945-1992) |
| 1953 | 2,847,459 | +11.0% | 51,221 | 55.6 | |
| 1961 | 3,277,948 | +15.1% | 51,197 | 64.0 | |
| 1971 | 3,746,111 | +14.3% | 51,197 | 73.2 | |
| 1981 | 4,124,256 | +10.1% | 51,197 | 80.6 | |
| 1991 | 4,377,033 | +6.1% | 51,197 | 85.5 | |
| 2001 | 3,922,205 | –10.4% | 51,197 | 76.6 | Kao nezavisna Bosna i Hercegovina (1992 do danas) |
| 2013 | 3,531,159 | –9.9% | 51,197 | 68.9 | |
| † = Procjena. $ = Preliminarni rezultati.
</br> Izvori: Za period 1879–1991, Zavod za statistiku Federacije Bosne i Hercegovine;[1] Za 2001. i 2011., različita izdanja publikacije Centralne obavještajne agencije The World Factbook . | |||||
Prahistorija
urediNajstariji tragovi čovječanstva u Bosni i Hercegovini bili su tokom paleolita kod Doboja, Prnjavora i u dolini rijeke Usore. U periodu neolita postojale su tri kulturne zone: Jadran u Hercegovini; panonsko-balkanska u Bosni i prelazna zona između njih u izvorištu rijeke Bosne. Bosna i Hercegovina ima mnogo arheoloških nalazišta od Bronzanog do Željeznog doba. U cijelom Klasičnom dobu kulturno-civilizacijski slojevi Ilira (Daorsi u istočnoj Hercegovini, Ardieji, Sardeati, Japodi, Breuci, Autarijati, Dalmati, Kelti (Skordisci), Tračani, Rimljani, Huni, germanski narodi (Vizigoti, Ostrogoti) i drugi formirani su, iako je većina stanovništva romanizovana tokom osvajanja početkom Nove ere. Istočni Goti su navalili na ovo područje tokom ranog Srednjeg vijeka, dok su Avari i Slaveni došli u 6. vijeku.
Srednjovjekovni period
urediZbog raznih faktora, kao što su to česta pomjeranja granica i relativna izolacija od ostatka Evrope, ne postoje detaljni statistički podaci koji se bave stanovništvom Bosne tokom srednjeg vijeka. Općenito se procjenjuje da je stanovništvo Kraljevine Bosne na vrhuncu moći bilo između 500.000 i 1.000.000 ljudi.[2] U to vrijeme u Bosni je bilo vrlo malo značajnih urbanih centara, a i oni su blijedili u odnosu na daleko urbaniziranija područja duž obližnje dalmatinske obale. Među značajnijim gradovima bili su Doboj, Jajce, Srebrenik, Srebrenica, Tešanj i Visoko . Ogromna većina stanovništva bila je ruralna, a društveno uređenje srednjovjekovne Bosne razvilo se u ono što se zvalo Zadruga . U ovom sistemu, zajednice su bile organizovane od strane nekoliko porodica sa zajedničkim interesima koje se obično nalaze u klaster stambenoj formaciji. Lideri zajednice birani su u skladu sa svojim godinama i visokim etičkim standardima. Zadruga je prvenstveno bila agrarna zajednica koja je u velikoj mjeri ovisila o prirodnim resursima.
Migracije i ostalo
urediTokom 15.–19. vijeka dešavalo se mnogo demografskih promjena. Česti ratovi, vjerski progoni, pobune, ustanci, uzimanje djece kao danak, visoki harači, visoki porezi, godine lošeg roda, epidemije, nasilje i ugnjetavanje izazvali su visoku smrtnost i patnju cjelokupnog stanovništva i podstakli migracijske tokove koja je promijenila etničku strukturu stanovništva. Dakle, dolaskom Osmanskog carstva poklopio se i proces iseljavanja kršćanskog stanovništva iz ovih krajeva, koji je do danas ostao jedno od glavnih obilježja demografskog razvoja stanovništva Bosne i Hercegovine. Istovremeno, intenzivna unutrašnja premeštanja stanovništva zajedno sa periodičnim migracijama, ali i imigracijama, promijenila je raspored pojedinih etničkih grupa u Bosni i Hercegovini u osmanskom periodu. U kasnijim fazama posebno su se pojavile muslimanske migracije iz regiona.
U užoj Bosni se stanovništvo počelo iseljavati prvo iz nižih krajeva (Posavina i riječne doline), a potom i iz visoravni. Najintenzivniji migracioni tokovi nastali su u kraškim dinarskim krajevima Hercegovine i zapadne Bosne. Vijekovima se stanovništvo ovih krajeva, uglavnom kršćansko, usmjeravalo ka okolnim zemljama:
- Migracije iz Zapadne Bosne (iz Glamoča i Unca, Kupresa, Grahova ) išle su prema Lici, užoj Hrvatskoj i Sloveniji, a stalni emigracijski tokovi iz Bosne i Hercegovine, Dalmacije i Like išli su prema Slavoniji, Sremu, Banatu i Bačkoj, Baranja .
- Migracije iz istočne Hercegovine i Gornjeg Podrinja su se uputile ka zapadnoj Srbiji i Šumadiji .
- Migracije iz južne dinarske regije Bosne i Hercegovine krenule su prema Dalmaciji. Jovan Cvijić navodi da su prve migracije u Dalmaciju iz dinarskog zaleđa počele već krajem 12. vijeka, a ojačale su u osmanskom periodu od 15. do 18. stoljeća. Također, ove seobe su pomjerile srednjovjekovno stanovništvo Dalmacije koje se ranije selilo uglavnom prema Hrvatskoj, Slavoniji i Italiji. Prema Cvijiću, gotovo svo stanovništvo Makarske, Omiša, Splita, Šibenika i Bukovice porijeklom je iz Bosne i Hercegovine.
- Hercegovačkog porijekla su bili stanovnici grada Dubrovnika i okoline, dok je stanovništvo Boke Kotorske porijeklom iz crnogorsko-hercegovačkog dinarskog područja.
U periodu od 15. do 19. stoljeća, dolaskom Osmanskog carstva na teritoriju Bosne i Hercegovine dogodila se prva značajna demografska promjena jer su gotovo svi sljedbenici Crkve bosanske prešli na Islam, uglavnom i zbog zadržavanja vlasništva nad zemljom koju su posjedovali prije osmanskog osvajanja. Njihova preobraćenja su bila i političke prirode; dok su istočni pravoslavni i katolički dijelovi bosanskog stanovništva imali svoju bazu u Srpskoj pravoslavnoj crkvi i Katoličkoj crkvi, sljedbenici Bosanske crkve nisu imali zastupljenost na široj geopolitičkoj sceni. Dodatna motivacija bile su i poreske olakšice za prelazak na Islam. Također je bio i veliki priliv pravoslavnih vjernika, zbog stalnih doseljavanja iz Crne Gore i Srbije, čestih ratova (pravoslavno stanovništvo je učestvovalo kao vojnici na obje strane) i nedostatka katoličkih propovjednika.
Preosmansko katoličko stanovništvo imalo je veliki udio u iseljavanju iz Bosne i Hercegovine. Tokovi emigracije bili su usmjereni prema Dalmaciji, Hrvatskoj, Slavoniji, Baranji i sjeverozapadnoj Bačkoj. Zapadni dio današnje regije Bosne, danas poznat kao Bosanska Krajina, zauzeli su Osmanlije u 16. stoljeću, i neko vrijeme je još bio poznat kao " Turska Hrvatska ", jer je njena nekada velika katolička i hrvatska većina nestala, a Osmanlije učvrstile novu granicu duž rijeka Save i Une . Nakon više od jednog stoljeća vojnih gubitaka, Habsburško carstvo je povelo pobjedničke ratove protiv Turske i uspjelo privremeno pomjeriti granicu južno od rijeke Save Passarovičkim ugovorom (1718), ali je ugovor poništen čim je Ugovor o Beogradu potpisan 1739.[3] Austro-Ugarska će kasnije zauzeti cijelu teritoriju Bosne i Hercegovine nakon Berlinskog ugovora (1878.), ali pod drugačijim okolnostima, što je dovelo do bosanske krize 1908. godine. Relativno malo prethodnih hrvatskih emigranata se vratilo u Bosnu.
Prema otkrićima mnogih autora, muslimansko stanovništvo se u periodu osmanske vladavine nije mnogo iseljavalo u odnosu na migracije pravoslavnog i katoličkog stanovništva. Muslimansko stanovništvo bilo je karakteristično za povratničke migracije čim bi se ponovo stabilizirala politička i ekonomska situacija ili pomjerale državne granice. Poznata su povratnička kretanja muslimanskog stanovništva iz primorja, Like, Slavonije, Mađarske i drugih mjesta. Na primjer, nakon opsade Beča (1683–1699), teritorijalnih gubitaka Osmanskog carstva i osvajanja Like i Krbave od strane austrijske carske vojske, došlo je do masovnih kretanja muslimanskog stanovništva iz tih krajeva; muslimansko stanovništvo krenulo je prema Bihaću, Cazinu i Bosanskoj Krupi gdje je stvorilo enklavu na prostranom području bosanske granice, današnjoj Krajini . Intenzivnije doseljavanje muslimanskog stanovništva uočeno je 1690. godine kada se iz Ugarske i Slavonije stanovništvo seli u područje oko planine Majevice.
U osmanskom periodu muslimansko stanovništvo je u Bosni i Hercegovini donekle zabilježilo porast zbog doseljavanja muslimana iz Smederevskog i Novopazarskog sandžaka, a posebno iz nekih krajeva Crne Gore, Sjenice i Peštera . Doseljavanje turskog stanovništva iz Male Azije je također utjecalo na rast muslimanskog stanovništva u Bosni i Hercegovini od 15. do 19. stoljeća.
Međutim, porast muslimanske populacije je uglavnom bio rezultat njihove visoke stope nataliteta s obzirom na tadašnju patrijarhalnu prirodu porodične strukture. U takvoj porodičnoj strukturi dužnosti članova porodice su bile striktno podijeljene, gdje su ženske članice porodice gotovo isključivo rađale mnogo djece i brinule se o domaćinstvu, dok su muški članovi zarađivali za porodicu, bili uključeni u vođenje zemlje i političke zajednice.
Patrijarhalna struktura je takođe evidentna u pravoslavnim i katoličkim porodicama, ali statistika ne pokazuje tako visoku stopu nataliteta. Razlika (prema nekim književnim izvorima tog vremena) bila je u društvenim razinama muslimana u odnosu na njihove kršćanske kolege, gdje su prvi bili zemljoposjednici i stoga viša i viša srednja klasa koja je sebi mogla priuštiti više potomstva, dok su drugi su bili zemljoposjednici i dakle pripadali su uglavnom nižoj srednjoj ili nižoj klasi. Takva društvena organizacija odgovarala je tadašnjem feudalnom sistemu .
Osmansko carstvo
urediZa vrijeme i ubrzo nakon osmanskog osvajanja Bosne, u periodu između 1463. i 1557. godine, procjenjuje se da su osmanske snage odvele oko 100.000 stanovnika Bosne u zarobljeništvo i 30.000 mladih u janjičare kao rezultat devširmea . ]
Prvi zvanični popis stanovništva po vjeroispovijesti u Bosni je obavljen sa rezultatima:
| Broj | Tip |
|---|---|
| 37,125 | Hrišćanske kuće |
| 332 | Muslimanske kuće |
Godine 1489. službeni popis stanovništva po vjeri za Bosanski sandžak bio je sljedeći:
| Broj | Tip |
|---|---|
| 25,068 | Hrišćanske kuće |
| 4,485 | Muslimanske kuće |
Savremeni bizantijski historičar Mihael Kritobul iz Imbrosa opisao je Bosnu i njen završetak u prvoj polovini 15. stoljeća. Bosnu naziva "zemljom Vostri" i njeno stanovništvo Vostri (ili Bostri, Bostni), jasno izdvajajući bosansko stanovništvo od stanovništva njenih susjeda, što srpski naučnik Radivoj Radić citira i objašnjava u svojoj studiji Bosna u historijskom djelu Kritobula iz Imbrosa,[4] citirajući autora koji Bosance naziva "Vostri", Albance "Ilirima", a Srbe imenom "Tribali".[5][6]
Turski historičar Ömer Lütfü Barkan izvršio je popis stanovništva na osnovu vjere u Bosanskom sandžaku između 1520. i 1530. godine. Tada je živjelo preko 334.325 stanovnika, od kojih su 38,7% bili sljedbenici Islama .
Krajem 16. i početkom 17. stoljeća, prema različitim austrougarskim i osmanskim izvorima, cjelokupno plemstvo Bosanskog ejaleta, veći dio njenog građanstva i dio kmetstva činili su Muslimani, oko 75% stanovništva, a Apostolski vizitator Peter Masarechi je u svom izvještaju iz 1624. godine tvrdio da je stanovništvo Bosne (bez Hercegovine) iznosilo 450.000 Muslimana, 150.000 Katolika i 75.000 Pravoslavaca.[7]
Muslimansko stanovništvo Bosne i Hercegovine je od kraja 18. do početka 19. stoljeća počelo postepeno opadati zbog čestih ratova koje je vodilo Osmansko carstvo . Muslimani su prema osmanskom zakonu bili obavezni služiti vojsku, dok kršćani nisu bili dio vojske, već su plaćali porez. Stvaranjem nezavisnih država Srbije i Crne Gore, migracije Srba u ove dvije države bile su u velikim talasima 1810-ih, 1820-ih i 1870-ih godina.
I muslimansko i kršćansko stanovništvo znatno je prorijeđeno u 18. stoljeću zbog čestih pošasti. Konkretno, ogromna epidemija kuge navodno je prepolovila cjelokupno stanovništvo Bosne i Hercegovine u periodu između 1813. i 1815. godine.
Nemoguće je dati tačnu procjenu broja stanovnika Bosne u to vrijeme. Neki pisci navode cifru od milion, drugi 920.000 i 840.000. Leopold von Zedlitz-Neukirch [1], u svom "Blicke auf Bosnien, Rascien, die Herzegewina und Servien, bei der Fortsetzung des Russisch-Türkischen Krieges im Jahre 1829", daje nam u jednom dijelu svog rada sljedeće procjene:
- Bošnjaci – 250.000
- Srbi – 120.000
- Turci – 240.000
- Morlaci – 75.000
- Hrvati – 40.000
- Cigani – 16.000
- Jevreji – 2.000
- Jermeni – 800
Ukupno 743.800.
- 450.000 Muslimana
- 250.000 Katolika
- 220.000 Pravoslavaca
- 2.000 Jevreja
- 800 Jermena
Johann Roskiewicz je procijenio etničku kompoziciju stanovništva 1867. godine kao:
- u Bosni:
- 782.000 Slavena
- 9.000 Roma
- 5.000 Jevreja
- u Hercegovini :
- 227.000 Slavena
- 2.500 Roma
- 500 Jevreja
U popisu stanovništva iz 1871. koji je izvršilo Osmansko carstvo u Bosanskom vilajetu, rezultati kažu:
| Tip | Procentualni raspon |
|---|---|
| Pravoslavni hrišćani | 37% |
| Sunitski muslimani | 50% |
| Katolički kršćani | 13% |
Između 1875. i 1876. godine obavljen je osmanski popis stanovništva po vjeri, ali s nejasnim, nepreciznim i varirajućim brojkama:
| Tip | Procentualni raspon |
|---|---|
| Pravoslavni hrišćani | 32,63% – 46,6% |
| Sunitski muslimani | 32.6% – 51.9% |
| Katolički kršćani | 14.97% – 20.17% |
Novo carstvo stvorilo je uglavnom muslimanske elite koje su činile većinu stanovništva u većini gradova, kao i u najzapadnijoj i najistočnjoj Bosni (Cazinsko područje, dijelovi doline Drine i šire područje oko Tuzle). Broj Katolika opao je u sjevernoj Bosni (osim velikih dijelova bosanske Posavine), u srednjoj Bosni Katolici su pali otprilike na polovinu stanovništva, a u Hercegovini Katolici i Pravoslavci bili su većina zapadno i istočno od Neretve, s muslimanskom većinom u mnogim naseljima.
Teritorijalna distribucija
urediMuslimansko stanovništvo bilo je uglavnom gradsko i činilo je većinu u većini gradova Bosne i Hercegovine ( Sarajevo, Tuzla, Banja Luka ), kao i u zapadnim ( Cazin i dolinom Une (Pounje) ) i istočnim (uz dolinu Drine) graničnim područjima zemlje. Generalno, muslimani su bili najdominantnija grupa u najrazvijenijim urbanim centrima Bosne.
</br> Dijelovi Bosanske Krajine sa dijelovima Zapadne Bosne, dijelovi Istočne Hercegovine i preko Drine prema granici sa Srbijom imali su pravoslavnu većinu. To su uglavnom planinska područja. Ponovno uspostavljanje Pećke srpske patrijaršije 1557. godine, nedostatak katoličkog sveštenstva i opšta osmanska tolerancija,[8] posebno za pravoslavno hrišćanstvo, umnogome su doprinijeli povećanju i održavanju pravoslavnog stanovništva, kasnije Srba na ovim prostorima.
Katoličko stanovništvo činilo je većinu u dijelovima Hercegovine, Posavine i Srednje Bosne. Franjevački red igrao je veliku ulogu u održavanju katoličkog stanovništva, suočen sa periodičnim iseljavanjima.
Zbog veoma čestih migracija i ratova, stanovništvo u mnogim dijelovima zemlje bilo je mješovito, sa ljudima različitih vjera.
Bosna je prihvatila val imigranata Jevreja koji su protjerani iz Španije od 15. stoljeća.[8] Naselili su se u Sarajevu, Travniku, Banjoj Luci i Bihaću . Doseljavanje Roma, Vlaha i Cincara, te Čerkeza, u malom broju, poklopilo se sa osmanskim osvajanjem Bosne i Hercegovine. Međutim, nijedna od ovih grupa nije značajno uticala na ukupnu strukturu stanovništva zemlje.
Tokom narodnih ustanaka između 1875. i 1878. godine Bosna i Hercegovina je izgubila ukupno 13,64% svog stanovništva (150.000 od ukupno 1.100.000) od kojih su većina bili Srbi .
Austro-ugarsko carstvo
urediPopis iz 1879. godine
urediAustrougarska vlada objavila je Haupt-Uebersicht der politischen Eintheilung von Bosnien und der Hercegovina, sa demografskim podacima prema popisu stanovništva koji je prikupljen 16. juna 1879.[9] Prvi detaljan popis stanovništva, evidentirao je 1.158.440 građana Bosne i Hercegovine, po vjeri:
| Religija | Broj |
|---|---|
| Pravoslavni hrišćani | 496.761 (42,88%) |
| Muslimani | 448,613 (38.75%) |
| Rimokatolici | 209,391 (18.08%) |
| Jevreji | 3,426 |
| ostali | 249 |
Popis iz 1885
urediAustrougarska vlada objavila je Ortschafts-Bevölkerungs-Statistik von Bosnien und der Hercegovina nach dem Volkszählungs-Ergebnisse vom I. Mai 1885. [10] Prema popisu stanovništva iz 1885. godine u Bosni i Hercegovini živjelo je 1.336.091 stanovnika, po vjeri:
| Religija | Broj |
|---|---|
| Pravoslavni hrišćani | 571,250 (42.76%) |
| Muslimani | 492,710 (36.88%) |
| Rimokatolici | 265,788 (19.89%) |
| ostali | 6,343 (0.47%) |
Popis iz 1895
uredi
Austrougarski popis stanovništva obavljen u Bosni i Hercegovini 22. aprila 1895. godine, pokazuje da je područje Bosne imalo oko 1.361.868 stanovnika, dok je Hercegovina imala 229.168 stanovnika.[11] Katolička enciklopedija je većinsko slavensko stanovništvo (98%) tretirala kao Srbe.[11]
Broj osoba po kvadratnoj milji bio je drugi najmanji u Austro-Ugarskoj : samo 80 stanovnika po kvadratnoj milji. Broj osoba po kvadratnoj milji u okruzima:
| Tip | Broj |
|---|---|
| Tuzla | 106 |
| Banjaluka | 96 |
| Bihać | 91 |
| Sarajevo | 73 |
| Mostar | 65 |
| Travnik | 62 |
Bilo je ukupno 5.388 naselja, od kojih je 11 imalo više od 5.000 stanovnika. Preko 4.689 tih naselja imalo je manje od 500 stanovnika.
Popis stanovništva po vjeri:
| Tip | Opis |
|---|---|
| Srpski pravoslavni hrišćani | 674,000 (43%) |
| Muslimani | 550,000 (35%) |
| Katolici | 334,000 (21.3%) |
| Jevreji | 8,000 |
| ostali | 4,000 |
Teritorijalna raspodjela između područja nije se mnogo promijenila, a gradovi su postali multietnički.
Turski trgovci mogli su se naći u trgovačkim centrima. Austrijske trupe mogle su se naći u vojnim garnizonima, dok su se Jevreji koji su ranije doselili iz Španije također mogli naći u gradovima. Svi su bili podijeljeni prema zanimanju, 1.385.291 stanovnik ( 85% ) bili su poljoprivrednici ili vinogradari. Bilo je ukupno 5.833 velikih posjeda koje su uglavnom držali Muslimani. 88.970 kultivatora služe kao kmetovi . 88.867 slobodnih seljaka posjeduju zemlju koju obrađuju. 22.625 seljaka posjeduju poljoprivrednu zemlju, a istovremeno obrađuju i tuđu zemlju.
Popis iz 1910. godine
uredi
Prema popisu stanovništva iz 1910. godine bilo je ukupno 1.898.044 stanovnika Bosne i Hercegovine :
| Religija | Broj |
|---|---|
| Pravoslavni | 825,918 (43.49%) |
| Muslimani | 612,137 (32.25%) |
| Rimokatolici | 434,061 (22.87%) |
| ostali | 26,428 (1.39%) |
Gradsko stanovništvo je, prema vjeroispovijesti, činilo 50,76% Muslimana, 24,49% Rimokatolika i 19,92% Pravoslavaca. Vlasništvo nad zemljom bilo je 91,1% kod Muslimana, 6% kod Pravoslavaca, 2,6% kod Rimokatolika i 0,3% kod Ostalih. Upoređujući procente iz 1910. sa popisom iz 1879. godine, vidi se pad procenta Muslimana sa 39% na 32%, te porast Katolika sa 18% na 23%, dok se pravoslavno stanovništvo cijelo vrijeme kretalo oko 43%.
Prvi svjetski rat
urediPrvi svjetski rat ostavio je Bosnu i Hercegovinu bez ukupne brojke od 360.000 stanovnika ili 19% od njenog ukupnog stanovništva.
Migracije
urediČim je nastala Država Slovenaca, Hrvata i Srba, jedan broj ranije koloniziranih porodica počeo je da se iseljava i vraća u svoje domovine, među kojima su Nijemci, Česi, Poljaci, Slovaci, Mađari i Rusini .
Nova planirana preseljenja pogodila su najviše pravoslavno srpsko stanovništvo, jer su velike mase preseljene iz pasivnih krajeva Hercegovine i Bosne u Vojvodinu, tačnije istočni Banat ; dok su neki otišli na Kosovo : naseljavali region od Kačanika do Vučitrna, oko Prištine, Lipljana, Peći, Istoka, Đakovice i u Drenici . Neki su otišli i u Makedoniju .
Nastavljena je ranija emigracijska tendencija muslimanskog stanovništva prema teritorijama držanim od strane Osmanlija.
Veliki broj stanovništva, među kojima su najbrojniji bili Srbi i Hrvati iz krških krajeva Hercegovine i Zapadne Bosne, odselio se u sjeverne krajeve Jugoslavije i u inostranstvo ( Sjeverna i Južna Amerika, Kanada, Francuska, Belgija itd.).
Kraljevina Jugoslavija
urediTeritorijalna distribucija
urediNakon agrarnih reformi 1918. i 1919.[12] vlada je konfiskovala imovinu muslimanskih zemljoposjednika i preraspodijelila je nemuslimanskom stanovništvu.
Popis iz 1921. godine
urediKraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca izvršila je popis stanovništva u teritorijalnom entitetu Bosne i Hercegovine 31. januara 1921. godine. U Bosni i Hercegovini je bilo 1.890.440 osoba. Stanovništvo je bilo podijeljeno na dvije nacionalnosti:
- Srbi i Hrvati
- neodlučni i drugi (uglavnom Muslimani)
po vjeri:
- Srpski pravoslavni hrišćani 829.290 ( 43,87% )
- Sunitski muslimani 588.244 ( 31,07% )
- Katolici 444.308 (23,58 % )
- ostali 28.595 ( 1,58% )
Sarajevo
urediStanovništvo Sarajevskog okruga prema popisu vjerskog stanovništva tadašnje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1921. godine:
- Srpski pravoslavni hrišćani 55.477 ( 38,6%% )
- Sunitski muslimani 50.270 ( 34,9% )
- Hrvata 29.395 ( 20,4% )
- ostali 8.768 ( 6,1% )
Postojalo je 8 opština i njihovo stanovništvo je bilo:
- Srbi su činili većinu u 5 prigradskih opština: Ilidža, Koševo, Pale, Rajlovac i Trnovo .
- Muslimani su činili većinu u Gradu Sarajevu i u 2 opštine: Bjelašnici i Ozrenu .
Iste godine Grad Sarajevo je imao 78.173 stanovnika:
- Sunitski muslimani 29.649 ( 37,9% )
- Katolici 21.373 ( 27,3% )
- Srpski pravoslavni hrišćani 18.630 ( 23,8% )
- ostali 8.522 ( 11,0% )
Popis iz 1931. godine
urediKraljevina Jugoslavija je izvršila popis stanovništva na teritoriji Bosne i Hercegovine 31. marta 1931. godine prema kojem je bilo ukupno 2.323.555 osoba. Stanovništvo je dobilo nekoliko nacionalnosti:
po vjeri:
| Ime | Broj | Postotak |
|---|---|---|
| Srpski pravoslavni hrišćani | 1,028,139 | 44.25% |
| Sunitski muslimani | 718,079 | 30.9% |
| Katolici | 547,949 | 23.58% |
| ostali | 29,388 | 1.27% |
Drugi svjetski rat
urediGubici
urediSavezni zavod za statistiku u Beogradu sačinio je brojku od 179.173 poginule osobe u ratu u Bosni i Hercegovini u periodu Drugog svjetskog rata :
Protjerivanja i preseljenja
urediPrema planovima nacističke Njemačke i Nezavisne Države Hrvatske 110.000 Srba je preseljeno i prevezeno u Srbiju pod njemačkom okupacijom . Samo u periodu od maja do avgusta 1941. godine u Srbiju je protjerano preko 100.000 Srba. U jeku rata Srbija je imala 200.000–400.000 srpskih izbeglica iz ustaško-okupirane Bosne i Hercegovine . Do kraja rata 137.000 Srba trajno je napustilo teritoriju Bosne i Hercegovine.
Muslimansko stanovništvo je također bilo izloženo stradanju i intenzivnim preseljenjima, uglavnom u gradove i uglavnom u Sarajevo, gdje je dio muslimanskog stanovništva iz Srbije, Crne Gore, Kosova i Makedonije preseljen, čime je povećan ukupan procenat muslimana u Bosni i Hercegovini.
Socijalistička Jugoslavija
uredi1945–1948 kolonizacija Vojvodine
urediPrije protjerivanja Nijemaca iz Vojvodine 1945–1948. godine, određeni broj stanovnika Bosne i Hercegovine doselio se u nove stambene prostore u Vojvodini:
- Srba oko 70.000 ( 98% )
- Hrvati i Muslimani (oko 2% )
Popis iz 1948. godine
urediPrema popisu stanovništva u Narodnoj Federativnoj Republici Jugoslaviji iz 1948. godine, Narodna Republika Bosna i Hercegovina je imala ukupno 2.565.277 stanovnika:
- Srba 1.136.116 ( 44,3% )
- neodlučno 788.403 ( 30,7% ) [note 1]
- Hrvata 614.123 ( 23,9% )
- Slovenaca4.338 ( 0,2% )
- Crnogoraca 3.094 ( 0,1% )
- Makedonaca 675
- ostalih 18.528 ( 0,8% )
Popis iz 1953. godine
urediPrema jugoslovenskom popisu stanovništva iz 1953. godine, Bosna i Hercegovina je imala ukupno 2.847.790 stanovnika:
- Srba 1.264.372 ( 44,4% )
- neodlučnih 891.800 ( 31,3% ) [note 1]
- Hrvata 654.229 ( 23% )
- Crnogoraca 7.336 ( 0,3% )
- Slovenci 6.300 ( 0,2% )
- Makedonci 1.884 ( 0,1% )
- ostali 21.869 ( 0,7% )
Popis iz 1961. godine
urediPrema popisu stanovništva Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1961. godine, Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina je imala ukupno 3.277.948 stanovnika:
- Srba 1.406.057 ( 42,9% )
- Muslimana (kasnije Bošnjaci nosili naziv Muslimani) 842.248 ( 25,7% ) [note 2]
- Hrvata 711.665 ( 21,7% )
- Jugoslovena 275.883 ( 8,4% )
- Crnogoraca 12.828 ( 0,4% )
- Rusini 6.136 ( 0,2% )
- Slovenci 5.939 ( 0,2% )
- Albanci 3.642 ( 0,1% )
- Makedonci 2.391 ( 0,1% )
- Turci 1.812 ( 0,1% )
- Mađari 1.415 ( 0,1% )
- ostali 6.849 ( 0,2% )
-
Etnička struktura Bosne i Hercegovine po naseljima 1961. -
Etnička struktura Bosne i Hercegovine po opštinama 1961. -
Etnička struktura Bosne i Hercegovine po opštinama 1961
- ^ [https://web.archive.org/web/20130919000210/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/PopisiStanB.htm "STANOVNI�TVO BOSNE I HERCEGOVINE PO POPISIMA"]. web.archive.org. 19. 9. 2013. Arhivirano s originala 19. 9. 2013. Pristupljeno 21. 7. 2022. replacement character u
|title=na mjestu 9 (pomoć)CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link) - ^ "Povijet – istorija Bosne i Hercegovine". www.bosna-hercegovina.info. Pristupljeno 8. 4. 2019.
- ^ Drago Roksandić, Faculty of Philosophy (2. 10. 2007). "Posavska krajina/granica od 1718. do 1739. godine – The Sava military borderland, 1718 – 1739" (jezik: hrvatski). University of Zagreb. Pristupljeno 29. 6. 2010.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ Radivoj Radić (2006). "Bosnia in the work of Kritoboulos of Imbros". Zbornik Radova Vizantološkog Instituta (jezik: srpskohrvatski). journaldatabase.info. 2006 (43): 143. ISSN 0584-9888. Arhivirano s originala, 18. 4. 2019. Pristupljeno 6. 5. 2020.
Critobulus has extremely negative opinion of the Latins, while for other nations as to the Romeji, Serbs, Hungarians, and inhabitants of Bosnia – except Albanians and Vlachs for whom he has some hostilities – has a certain sympathy.
- ^ Radivoj Radić (2006). "Bosnia in the work of Kritoboulos of Imbros". Zbornik Radova Vizantološkog Instituta (jezik: srpskohrvatski). journaldatabase.info. 2006 (43): 143. ISSN 0584-9888. Arhivirano s originala, 18. 4. 2019. Pristupljeno 6. 5. 2020.
Encouraged by all these benefits, Vostri never intend to comply to the Sultan or make contracts and pay him annual tribute, as did other neighbors Illyrians (as author called Albanians) and Tribals (as author called Serbs), nor to subordinate themselves to him in any way.
- ^ Radivoj Radić (2006). "Bosnia in the work of Kritoboulos of Imbros" (jezik: srpskohrvatski). scindeks.nb.rs. str. 140–154. Arhivirano s originala, 18. 7. 2012. Pristupljeno 6. 5. 2020.
- ^ Mitja Velikonja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina. Texas A&M University Press. str. 56–. ISBN 978-1-60344-724-9.
- ^ a b "Sarajevo, famous for gunshot that led to WWI, now a city of harmony". The Denver Post. The Associated Press. 19. 6. 2014. Pristupljeno 7. 5. 2020.
- ^ "Haupt-Uebersicht der politischen Eintheilung von Bosnien und der Hercegovina" (PDF). 1880 [1879].
- ^ "Ortschafts-Bevölkerungs-Statistik von Bosnien und der Hercegovina nach dem Volkszählungs-Ergebnisse vom I. Mai 1885" (PDF). Sarajevo: Landesdrackerei. 1886 [1885].
- ^ a b Klaar, Karl (1907). "Bosnia and Herzegovina". New Advent Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
- ^ "An International Symposium "Southeastern Europe 1918-1995"". Arhivirano s originala, 22. 8. 2006. Pristupljeno 22. 7. 2022.