Atinska povelja
Atinska povelja je zbir preporuka iz oblasti urbanizma kojima se uređuje izgradnja gradova.
.jpg)
CIAM uredi
Na IV Međunarodnom Kongresu Moderne arhitekture (CIAM) održanom 1933. godine na brodu Patris II koji je plovio od Marseillea do Atine, usvojeni su zaključci o urbanističkom ustrojstvu grada.[1] Zaključci su naglašavali pet osnovnih funkcija grada: stanovanje, rad, slobodno vrijeme, saobraćaj i istorijsko naslijeđe.[2]. Među članovi CIAM-a bili su: švajcarac Le Korbizje, njemački arhitekti Ludvig Mis van der Roe i Walter Gropius, osnivači Bauhausa, njemački urbanista Ludvig Hilbersajmer, holanđani Kornelius van Besteren, Jakob Oud, Gerit Ritveld, belgijanac Viktor Burgerios, brazilac Lučio Kosta, Španac Hose Luis Sert, Mojsej Ginsburg iz Sovjetskog Saveza i grupa arhitekata konstruktivizma.[3]
Zaključci zasjedanja CIAM 4 imali su do početka drugog svjetskog rata veoma snažan uticaj na arhitekture niza zemalja: Švicarska, Francuska, Engleska, Njemačka, Austrija, Belgija, Mađarska, Holandija, Italija, Španija, Grčka, Finska, Danska, Norveška, Poljska, Čehoslovačka, Jugoslavija, Brazil i Kanada. U izvdbi Funkcionalni Grad urađeni su naselja u Holandiji i Engleskoj i zgrade u Njemačkoj.
Među vodećim arhitektama i urbanistima toga vremena smatralo se da grad treba biti sastavljen od normiranih objekata a prostor striktno podijeljen na funkcionalne zone (Funkcionalni grad).
Oslanjajući se na zaključke iz Atine, Le Corbusier je anonimno 1943. god objavio tekst pod nazivom Atinska povelja, koji postaje najuticajniji dokument za planere pedesetih i šesdesetih godina u Evropi i USA.
Poslijeratni uticaj uredi
Sam Le Corbusier od 1947. do 1951. godine u Marselju gradi jednu takvu građevinu, takozvanu „Zgradu zajedničkog stanovanja” (Unité d'Habitation), stambeni blok za 3.600 stanovnika, koji je postao uzor za mnoga slična rješenja. Tokom 1950-ih dobiva priliku ostvariti ideje „Sunčanog grada” dizajnirajući nekoliko građevina u središtu nove prijestolnice indijske države Pendžab, Čandigara, prvog planskog grada u Indiji.
U skladu sa idealima Funkcionalnog grada u SAD-u podignuto je 1954. godine naselje The Pruitt–Igoe u Sent Luisu, Misuri. Kasnih 60-ih godina mjesto postaje žarište kriminala i rasnih sukoba. Od 1972. – 1976. god vlasti su eksplozivnim napravama srušili kompletno naselje, sastavljeno od 33 zgrade sa 11 spratova (2870 stanova). Historičar Postmoderne arhitekture Charles Jencks nazvao je ovo rušenje - dan umiranja moderne arhitekture.
U Velikoj Britaniji urađeno je nekoliko naselja. U Londonu je to naselje Alton East, u Šefildu naselje Park Hill Estate. Od 1956. god prostor Hutchesontown Gorbals u Glazgovu poslužio je za izgradnju naselja od zgrada sa 18 spratova.
Uticaj povelje u Jugoslaviji uredi
Na savjetovanju arhitekata i urbanista Jugoslavije u Dubrovniku 1950. god. zauzet je stav da Moderna arhitektura treba da predstavlja osnovni pravac djelovanja. Politički vrh je bezrezervno podržavao ovakvo opredjeljenje. U narednih tridesetak godina cjelokupna gradnja u Jugoslaviji bila je na osnovama moderne arhitektura, a urbanistički planovi bili su na osnovama Atinske povelje.[4]
Skoro u svakom gradu Jugoslavije danas postoje naselja, građena po principima povelje: Alipašino polje i Ciglane u Sarajevu, Vukovarska ulica i Novi Zagreb u Zagrebu, Novi Beograd i brojna druga. Sva ova naselja popularno su nazvana zajedničkim imenom spavaonica.
Posljedice uredi
Prema zamisli funkcionalista prostorni aranžman treba da preoblikuje i definiše toliko priželjkivane idealne društvene odnose. Ovakav stav baziran je na vjerovanju da ukoliko se čovjek postavi u odgovarajuće okruženje, on će se ponašati na onaj način kako to stvaralac okruženja (utopije) veruje da bi on to trebalo da čini. Stanovnici su ti koji moraju da se formiraju po stanju grada, a ne obrnuto.[5]
Novi kritički stav i prestanak rada CIAM-a uredi
Oblici Funkcionalnog grada po modelu Atenske povelje pokazali su se kao sistemi prisile i ograničenja. U njima se prinuda prvenstveno vrši krutošću unapred određenog prostornog okvira na osnovu jednog te istog modela, da oni isključuju bilo kakvu mogućnost varijanti ili prilagođavanja posebnim okolnostima. Odnosno, “zgrade su, upravo kao i gradovi u celini, prototipovi određeni jednom za svagda“.
Nedostatak (ili njihova predimenzionisanost) slobodnih prostora, morfološka monotonost objekata, gubitak humanih dimenzija prostora, predeterminisana i kruta fizička struktura, skupa su doveli do otuđenja ljudi i grada, odnosno do konstatacije da novoizgrađena stambena naselja, najčešće, nezadovoljavaju potrebe i želje svojih stanara.
Le Korbizijeovo insistiranje na strogom geometrijskom redu i potpunom razdvajanju gradskih funkcija, pokazalo se kao pogrešno. Danas postoje mišljenja da se socijalna integracija stanovništva u jednome novom naselju ne može postići aranžiranjima fizičkog oblika, nego da se do nje dolazi postupno, stvaranjem socijalne zajednice stanovništva kroz aktivan život u naselju.
Ovakav stav zauzimali su i mladi engkeski arhitekti Alison i Peter Smithson, čijim angažavanjem je 1956. god došlo do prekida rada CIAM-a.[1]
Reference uredi
- ^ a b "CIAM (Congres Internationaux d'Architecture Moderne)". History & The Arts. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ^ "Les théories de l'urbanisme". Arhivirano s originala 4. 1. 2011. Pristupljeno 13. 9. 2018.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
- ^ "Charter of Athens (1933)" (PDF). HARVARD UNIVERSITY - THE LIBRARY OF THE GRADUATE SCHOOL OF DESIGN. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ^ "Krešimir Galović - HRVATSKA MODERNA ARHITEKTURA OD IDEJE, FUNKCIJE I APSTRAKCIJE DO NOVE TRADICIJE". Pristupljeno 13. 9. 2016.
- ^ "Dragan Marković --Novi Beograd - izgubljeni identitet". Pristupljeno 13. 9. 2018.
Literatura uredi
- Le Corbusier (1965). Atinska povelja. Klub mladih arhitekata, Beograd, 1965.