Alnitak
Alnitak je trostruki zvjezdani sistem u sazviježđu Orion. Ima oznake ζ Orionis, što je latinizirano u Zeta Orionis i skraćeno Zeta Ori ili ζ Ori, i 50 Orionis, skraćeno 50 Ori. Sistem se nalazi na udaljenosti od nekoliko stotina parseka od Sunca i jedna je od tri glavne zvijezde Orionovog pojasa zajedno sa Alnilamom (Epsilon Orionis) i Mintakom (Delta Orionis).
| Alnitak | |
|---|---|
 Alnitak (u donjem desnom uglu) | |
| Podaci posmatranja Epoha: J2000 | |
| Sazviježđe | Orion |
| Rektascenzija | 05h 40m 45.52s |
| Deklinacija | -01° 56' 34.2649" |
| Vidljivi sjaj | 1,77 (2,08 + 4,28 + 4,01) m |
| Tipizacija | |
| Spektralna klasa | O9.5Iab + B1IV + B0III [1] |
| B-V indeks boje | −0,11(A); -0,20(B) |
| U-B indeks boje | −1,06 [2] |
| Astrometrija | |
| Udaljenost | 1.260±180 SG (387±54 Pc) |
| Apsolutni sjaj | −6,0 / -3,9 / -4,1 MV |
| Fizikalne osobine | |
| Masa | 33±10 M☉ |
| Radijus | 20,0±3,2 R☉ |
| Luminozitet | 250.000 L☉ |
| Temperatura | 29.500±1.000 K |
| Vrijeme rotacije | 6,67 dana |
| Procijenjena starost | oko 6,4 mil. g |
| Ostali nazivi | |
| Oznaka po Bayer-u | Ζ Orionis |
| Oznaka po Flamsteedu | 50 Orionis |
| Oznaka po Bonneru | BD−02°1338 |
| Oznaka po SAO katalogu | SAO 132444 |
| Oznaka po Hipparcos katalogu | HIP 26727 |
Primarna zvijezda, Alnitak Aa, je vrući plavi superdžin sa apsolutnom magnitudom od -6,0 i najsjajnija je zvijezda klase O na noćnom nebu sa vizuelnom magnitudom od +2,0. Ima dva pratioca—Ab i B, potonji poznat najduže i prvi nedavno otkriven, stvarajući kombinovanu magnitudu za trio od +1,77. Zvijezde su članice grupe Orion OB1 i grupe Collinder 70.
Historija posmatranja
uredi
Alnitak je poznat od antike i kao sastavni dio Orionovog pojasa bio je od široko rasprostranjenog kulturnog značaja. Njemački astronom amater George K. Kunowsky izvijestio je da je to dvostruka zvijezda 1819. godine [3]. Mnogo novije, 1998. godine, tim sa Lowell opservatorije je otkrio da ima bliskog pratioca; na ovo se sumnjalo još od zapažanja napravljenih sa interferometrom Narrabri zvjezdanog intenziteta 1970-ih [4].
Proračuni izvedeni na osnovu zvjezdane paralakse izvedene iz posmatranja satelita Hipparcos dajuudaljenost ove zvijezde od oko 225 parseka, ali to ne uzima u obzir distorzije uzrokovane višestrukom prirodom sistema, tako da su mnogi autori izračunali veće udaljenosti [5].
Zvjezdani sistem
uredi
Alnitak je trostruki zvjezdani sistem na istočnom kraju Orionovog pojasa, primarna zvijezda je druge magnitude i ima pratioca četvrte magnitude udaljenog skoro 3 lučne sekunde, u orbiti koja traje više od 1.500 godina.
Dio koji se zove Alnitak A je sam po sebi bliski dvojnik, koji se sastoji od zvijezda Alnitak Aa i Alnitak Ab.
Alnitak Aa je plavi supergigant spektralnog tipa O9,5Iab sa apsolutnom magnitudom od -6,0 i prividnom magnitudom od 2,0. Procjenjuje se da je do 33 puta masivniji od Sunca, a prečnik mu je 20 puta veći. On je oko 21.000 puta sjajniji od Sunca, sa površinskim sjajem (luminoznost) oko 500 puta većim. To je najsjajnija zvezda klase O na noćnom nebu. Za oko milion godina proširiće se u crvenog supergiganta šireg od orbite Jupitera prije nego što završi svoj život u eksploziji supernove, vjerovatno ostavljajući za sobom crnu rupu.
Alnitak Ab je plavi subgigant spektralnog tipa B1IV sa apsolutnom magnitudom od -3,9 i prividnom magnitudom od 4,3, otkriven 1998. godine [6].
Četvrta zvijezda, Alnitak C 9. magnitude, nije potvrđena kao dio Aa–Ab–B grupe, možda je samo pozicionirana na liniji posmatranja, gledano sa Zemlje.
Sistem Alnitak je slabije vidljiv nego što bi trebao biti, zbog magline IC 434.
Etimologija i kulturni značaj
urediζ Orionis (latinizirano kao Zeta Orionis) je Bayerova oznaka zvjezdanog sistema, a 50 Orionis njegova Flamsteed oznaka.
Tradicionalno ime Alnitak, koje se naizmjenično piše Al Nitak ili Alnitah, preuzeto je od arapskog النطاق an-niṭāq, "pojas" [7]. U 2016. godini, Međunarodna astronomska unija organizirala je Radnu grupu za imena zvijezda (WGSN) za katalogizaciju i standardizaciju vlastitih imena zvijezda. Prvi bilten WGSN-a iz jula 2016. uključivao je tabelu prve dvije grupe imena koje je odobrio WGSN; koji je uključivao Alnitak za zvijezdu ζ Orionis Aa. Sada je tako uneseno u IAU katalog imena zvijezda.
Orionov pojas
urediTri zvijezde u pojasu bile su zajedno poznate pod mnogim imenima u mnogim kulturama. Arapski izrazi uključuju النجاد Al Nijād 'pojas', النسك Al Nasak 'linija', العلقات Al Alkāt 'zlatna zrna ili orasi' i, na modernom arapskom, ميزان الحق Al Mīzāqaq al. Justiceaq U kineskoj mitologiji bili su poznati kao Greda za vaganje [8].
Pojas je nosio i ime "vila Tri zvijezde" (pojednostavljeni kineski: 参宿; tradicionalni kineski: 參宿; pinyin: Shēn Xiù), koja predstavlja jedna od dvadeset osam vila u kineskim sazviježđima. To je jedna od zapadnih vila Bijelog tigra.
Ime Tri zvijezde na kineskom, odnosi se na asterizam koji se sastoji od Alnitak, Alnilam i Mintaka (Orionov pojas), a kasnije su dodani Betelgeuse, Bellatrix, Saiph i Rigel [9]. Shodno tome, kineski naziv za Alnitak je 參宿一 (Shēn Xiù yī, engleski: prva zvijezda od tri zvijezde) [10]. To je jedna od zapadnih vila Bijelog tigra.
Reference
uredi- ^ Hummel, C. A.; Rivinius, T.; Nieva, M. -F.; Stahl, O.; Van Belle, G.; Zavala, R. T. (2013). "Dynamical mass of the O-type supergiant in ζ Orionis A". Astronomy & Astrophysics. 554: A52. arXiv:1306.0330. Bibcode:2013A&A...554A..52H. doi:10.1051/0004-6361/201321434. S2CID 53645495.
- ^ Ducati, J. R. (2002). "VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system". CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237: 0. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
- ^ Allen, Richard Hinckley (1899). Star-names and their meanings. New York, Leipzig: G.E. Stechert. pp. 314–15.
- ^ Hummel CA; White NM; Elias NM II; Hajian AR; Nordgren TE (2000). "ζ Orionis A Is a Double Star". The Astrophysical Journal. 540 (2): L91–L93. Bibcode:2000ApJ...540L..91H. doi:10.1086/312882.
- ^ Hummel, C. A.; Rivinius, T.; Nieva, M. -F.; Stahl, O.; Van Belle, G.; Zavala, R. T. (2013). "Dynamical mass of the O-type supergiant in ζ Orionis A". Astronomy & Astrophysics. 554: A52. arXiv:1306.0330. Bibcode:2013A&A...554A..52H. doi:10.1051/0004-6361/201321434. S2CID 53645495.
- ^ Hummel CA; White NM; Elias NM II; Hajian AR; Nordgren TE (2000). "ζ Orionis A Is a Double Star". The Astrophysical Journal. 540 (2): L91–L93. Bibcode:2000ApJ...540L..91H. doi:10.1086/312882.
- ^ Allen, Richard Hinckley (1899). Star-names and their meanings. New York, Leipzig: G.E. Stechert. pp. 314–15.
- ^ Allen, Richard Hinckley (1899). Star-names and their meanings. New York, Leipzig: G.E. Stechert. pp. 314–15.
- ^ (Kineski) 中國星座神話, written by 陳久金. Published by 台灣書房出版有限公司, 2005, ISBN 978-986-7332-25-7.
- ^ (Kineski) AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網 2006 年 5 月 25 日 Archived 2011-07-16 at the Wayback Machine