Wikipedia

Albanci u Bosni i Hercegovini

Albanci (albanski: Shqiptarët në Bosnje dhe Hercegovinë) su nacionalna manjina u Bosni i Hercegovini.[4] Po popisu stanovništva 1991, u SR Bosni i Hercegovini je živjelo 4.922 Albanca,[1] ali se procjenjuje da je taj broj od 8 do 12 hiljada.[3][5]

Bosanskohercegovački Albanci‎
Shqiptarët e Bosnjës dhe Hercegovinës
Značajno stanovništvo u
Bosna i Hercegovina4.922 – 12.000 (približno)[1][2][3]
Vjera
većina sunitski muslimani
Vezane etničke grupe
Indoevropski

Historija uredi

Najstariji pronađeni pisani tragovi o prisustvu Albanaca na području današnje BiH datiraju iz srednjeg vijeka. U dalmatinsko-hercegovačkom zaleđu Albanci su u srednjem vijeku živjeli zajedno s Vlasima kao polunomadski stočari (pastiri) po katunima, ali se u Dubrovačkoj republici pominju i arbanaški (albanski) kneževi, visoki činovnici i zanatlije.[6] Rani albanski stanovnici su se vremenom asimilirali u lokalno slavensko stanovništvo.[7] 

Grbovi dvije plemićke albanske porodice, Dukagjini i Kastrioti, nalaze se i u Fojničkom grbovniku, gdje su napisane u slaveniziranoj formi (Castriotich i Ducagjinovich).[8]

Na prisustvo Albanaca i na području Srebrenice u srednjem vijeku ukazuju albanski pojedini izrazi duž rijeke Drine sve do Srebrenice, koji su se zadržali do danas u takozvanom banalačkom dijalektu. Albanci su u ove krajeve stigli kao plaćenici i pašari, tjerajući stoku na zimske ispaše.[9]

O Albanacima u Bosni i Hercegovini ima više informacija iz perioda osmanske vladavine nego iz prethodnih historijskih epoha.  Kao glavni razlozi za njihovo naseljavanje u Bosni navode se ekonomski, politički i društveni.  Većina ih je došla s Kosova, Sjeverne Makedonije i Crne Gore, a u manjem broju iz Albanije.  U Bosni i Hercegovini živjeli su kao pastiri, zemljoradnici, graničari, zanatlije (posebno zlatari/draguljari), pekari, ali su se uzdigli i do visok ih položaja u Osmanskom Carstvu, uključujući i položaje velikih vezira.[10]

S dolaskom Austro-Ugarske, broj Albanaca se smanjio. Tako po popisu stanovništva iz 1910. zabilježeno je 273 stanovnika Bosne koji govore albanski jezik. U vrijeme prve i posebno druge Jugoslavije, ponovno se veliki broj Albanaca zbog teških životnih uvjeta u zemljama u kojima su živjeli (Albanija, Kosovo, Crna Gora, Makedonija) doseljava u BiH, prvenstveno u gradove Sarajevo, Tuzlu, Zenicu, Banja Luku, Doboj, Brčko, Bijeljinu, Mostar i Trebinje. Već se 1930. broj Albanaca u BiH skoro učetverostručio.

Najviše Albanaca tradicionalno je živjelo u Sarajevu. Od 1970-1981, u Sarajevu je postojala i škola za osnovno obrazovanje na albanskom jeziku, škola Bane Šurbat na Grbavici.

Albanski jezik, čija abeceda ima 36 slova, jedini je preostali europski jezik koji pripada tračko-ilirskoj grani indoeuropskih jezika. Neka prilično česta prezimena u današnjoj BiH potječu iz albanskog jezika, poput: Gega/Gegić, Toska/Toskić, Arnaut/Arnautović, Bušatlija/Bušatlić, a na moguće albansko porijeklo sumnja se i kod mnogih drugih prezimena, kao npr. Balta (alb. „baltë“ – blato) ili Bajgorić (alb. „bajgore“ – koš za žito), itd.

Postoje neka imena uglavnom muslimana koja su identična s albanskim imenima, a koja bi jezično gledano mogla potjecati i iz albanskog i iz arapskog, perzijskog, turskog, hebrejskog. Primjer su imena Besim (na alb. doslovno: vjera; „besa“ na alb. - obećanje), Fatmir (alb. doslovno: dobra sreća), Hana (alb. doslovno: mjesec; no, ovo ime kod Bošnjaka vjerojatnije dolazi od hebrejskog imena Hannah), Zana (alb. doslovno: vila) itd

Albanski jezik leži i u porijeklu nekih naselja u BiH (Arnauti/Zenica, Arnautovići/Visoko, Šiptar u Hercegovini, Breška/Tuzla, Korča, Arbanasi kod Rudog, Arbanaška/Trebinje). Neki albansko porijeklo pripisuju i nekim drugim poznatijim lokalitetima, poput Butmira (alb. but – zemlja) i planine Majevice (alb. maj – vrh). I poneki pojam iz albanskog jezika se održao u južnoslavenskim jezicima, kao npr. riječ „dasa“ (lijep muškarac, frajer).[11]

Poznati bosanskohercegovački Albanci uredi

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ a b I Z V J E Š T A J – BOSNE I HERCEGOVINE O ZAKONODAVNIM I DRUGIM MJEREMA NA PROVOĐENJU NAČELA UTVRĐENIH U OKVIRNOJ KONVENCIJI ZA ZAŠTITU NACIONALNIH MANJI – Këshilli i Evropës
  2. ^ Albanci u BiH: filigrani, pekari, Fishta i sarajevske „dase“ – Prometej
  3. ^ a b Shqiptarët e Bosnjës ruajnë identitetin kombëtar – TRT
  4. ^ Nacionalne manjine u BiH – OSCE
  5. ^ Albanci u BiH: filigrani, pekari, Fishta i sarajevske "dase" – Prometej
  6. ^ Boris (23. 1. 2023). "Dr. sc. Vinicije B. Lupis: Predavanje "Albanske obitelji u Dubrovniku i Dubrovčani na Kosovu"; Dubrovnik, 26. 1. 2023". Institut društvenih znanosti Ivo Pilar (jezik: hrvatski). Pristupljeno 28. 9. 2023.
  7. ^ Kulišić, Špiro (1967). "Neki etnički problemi u predanjima o starom stanovništvu dinarske oblasti". Godišnjak Centra za balkanološka ispitivanja (jezik: Serbian) (5): 233–241. ISSN 0350-0020.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
  8. ^ "Fojnicki Grbovnik | PDF". Scribd (jezik: engleski). Pristupljeno 16. 11. 2023.
  9. ^ Vukanović, Tatomir (2012). "Srebrenica in the middle ages". Monumenta Srebrenica (jezik: English). 1 (1): 133–163. ISSN 2233-162X.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
  10. ^ "Grand Viziers of Ottoman Empire with Albanian roots • IIA". invest-in-albania.org (jezik: engleski). 25. 7. 2014. Pristupljeno 28. 9. 2023.
  11. ^ http://www.prometej.ba/clanak/drustvo-i-znanost/manjine-u-bih/albanci-u-bih-filigrani-pekari-fishta-i-sarajevske-dase-1903
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Albanci_u_Bosni_i_Hercegovini&oldid=3576450"