Švicarski franak
Švicarski franak je ime za novac u dvije alpske države Švicarskoj i Lihtenštajnu. Po standardu ISO 4217 njena oznaka je CHF. Franak je službena valuta i u Lihtenštajnu od 1921. godine. Prema ugovoru iz 1980. godine, Lihtenštajn ima pravo proizvoditi kovanice švicarskog franka, ali ne i štampati novčanice. Upotreba je dozvoljena i u italijanskoj enklavi Campione d’Italia, kao i u njemačkom Büsingenu. Manja jedinica čija je vrijednost 1/100 franka naziva se Rappen na njemačkom, centime na francuskom, centesimo na italijanskom i rap na retoromanskom jeziku.[1]
| Švicarski franak | |
|---|---|
 Naličje novčanice švicarskog franka | |
| ISO 4217 Kod | CHF |
| Korisnik | Švicarska, Lihtenštajn |
| Najmanja jedinica | rappen |
| Kovanice | 5, 10 a 20 centi; 1/2, 1, 2 i 5 franaka |
| Novčanice | 10, 20, 50, 100, 200 i 1000 franka |
Historija
urediFranak je uveden 1789. osnivanjem Helvetske republike (njem. Helvetische Republik) od strane Francuske. Prethodno je svaki kanton kovao vlastiti novac. Od 1803. kantonima je omogućeno samostalno kovanje novca. Nakon 1848. kovanje novca se centralizuje i Savezna država dobija monopol nad novcem. Franak je zvaničnom valutom proglašen 1850. Švicarska pristupa 1865. Latinskoj uniji kovnica. Time su zlatne i srebrene kovanice iz Belgije, Francuske, Grčke i Italije bile priznate u Švicarskoj. Tadašnje kovanice je kovala Schweizerische Eidgenossenschaft (bs. "Švicarska zakleta zadruga"). Od 1907. Švicarska nacionalna banka preuzima izdavanje novčanica.[2] Budući da je franak već koristio zlato kao pokriće, Švicarska je 1945. pristupila sporazumu iz Bretton Woodsa. Franak je time bio vezan za američki dolar sve do 1973. kada su SAD ukinule sporazum. 2011. se uvodi minimalni kurs franka s evrom koji je važio do 2015.[1]
Ukidanje minimalnog kursa s eurom
urediŠvicarska nacionalna banka (njem. Schweizerische Nationalbank, SNB) je 15. januara 2015 ukinula minimalni kurs s eurom, koji je do tada iznosio najmanje 1,2 franka, određena fleksibilnost je bila omogućena. Kao razlog su navedeni troškovi učestalih intervencija SNB-a na deviznom tržištu.[3][4]
Posljedice
urediBritanski devizni broker Alpari UK je otišao u stečaj, jer nije mogao na vrijeme intervenisati, isti slučaj je i sa nekim deviznim brokerima u Australiji u SAD-u. Ukidanje nije bilo prethodno najavljeno da se špekulantima oteža rad. Mnogi špekulanti su koristili u tu svrhu kreditnu polugu, no budući da je došlo do drastične promjene kursa, nisu mogli nadoknaditi izgubljen novac i tako su brokerske kuće imale dugove.[5] Franak je samo dan nakon ukidanja u odnosu na euro znatno dobio na vrijednosti, a euro je pao na nivo iz 2003.[6] U BiH, Hrvatskoj i Srbiji postoji veliki broj građana koji su uzimali kredite isplaćene u švicarkom franku. Budući da je BAM vezana za euro, pad vrijednosti eura u poređenju s frankom otežava vraćanje dugova. SNB je isto imala gubitak od 30 milijardi franaka, zbog ulaganja u raznim devizama.[7]
Kovanice i novčanice švicarskog franka
urediNovčanice švicarskog franka imaju vrijednost: 10, 20, 50, 100, 200 i 1000 franka.[8] Kovanice švicarskog franka imaju vrijednost: 5, 10 a 20 centi; 1/2, 1, 2 i 5 franaka.[9]
| Fotografija | Vrijednost | Technički parametri | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Materijal[9] | Masa [g] [9] | Prečnik [mm][9] | Debljina [mm][9] | ||
 |
5 centi | 92% bakar, 6% aluminijum, 2% nikl |
1,8 | 17,15 | 1,25 |
 |
10 centi | 75% bakar, 25% aluminij | 3,0 | 19,15 | 1,45 |
 |
20 centi | 4,0 | 21,05 | 1,65 | |
 |
1/2 franka | 2,2 | 18,20 | 1,25 | |
 |
1 frank | 4,4 | 23,20 | 1,55 | |
 |
2 franka | 8,8 | 27,40 | 2,15 | |
 |
5 franaka | 13,2 | 31,45 | 2,35 | |
| Fotografija | Vrijednost | Dimenzije | Boja | Ličnost na novčanici | U opticaju od datuma | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lice | Naličje | |||||
|
|
10 franaka | 126 × 74 mm | Žuta | Le Corbusier | 8. april 1997. |
|
|
20 franaka | 137 × 74 mm | Crvena | Arthur Honegger | 1. oktobar 1996 |
|
|
50 franaka | 148 × 74 mm | Zelena | Sophie Taeuber-Arp | 3. oktobar 1995 |
|
|
100 franaka | 159 × 74 mm | Plava | Alberto Giacometti | 1. oktobar 1998 |
|
|
200 franka | 170 × 74 mm | Smeđa | Charles Ferdinand Ramuz | 1. oktobar 1997 |
|
|
1000 franaka | 181 × 74 mm | Ljubičasta | Jacob Burckhardt | 1. april 1998 |
Reference
uredi- ^ a b Švicarski franak na finanzen.net, pristupljeno 25. 1.2015 (de)
- ^ "Arhivirana kopija". schweizer-franken.ch (jezik: njemački). 19. 8. 2015. Arhivirano s originala, 14. 9. 2015. Pristupljeno 16. 11. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ Gewinner und Verlierer des SNB-Entscheids zum Schweizer Frankenfinanzen.net, objavljeno 19. 1.2015, pristupljeno 25. 1.2015 (de)
- ^ Schweizer Notenbank: Euro-Mindestkurs aus Kostengründen aufgegeben Gewinner und Verlierer des SNB-Entscheids zum Schweizer Frankenfinanzen.net, objavljeno 22. 1.2015, pristupljeno 25. 1.2015 (de)
- ^ Verlustreiche Euro-Franken-WettenDie Tricks der Broker beim Schweizer Börsenchaos Arhivirano 24. 3. 2015. na Wayback Machine sa wiwo.de, objavljeno 23.3.2015, pristupljeno 23.3.2015 (de)
- ^ Schweizer Notenbank: Franken: Eidgenössisches Donnerwetterfinanzen.net, objavljeno 17. 1.2015, pristupljeno 25. 1.2015 (de)
- ^ Wechselkursschock: Schweizer Notenbank macht 30 Milliarden Franken Minus Spiegel Online, objavljeno 30.4.2015, pristupljeno 30.4.2015 (de)
- ^ Novčanice od 10 Arhivirano 17. 3. 2008. na Wayback Machine,20 Arhivirano 27. 1. 2010. na Wayback Machine, 50 Arhivirano 11. 2. 2015. na Wayback Machine, 100 Arhivirano 27. 1. 2010. na Wayback Machine, 200 Arhivirano 11. 2. 2015. na Wayback Machine, 1000 franaka Arhivirano 11. 2. 2015. na Wayback Machine zvanična stranica SNB, pristupljeno 25. 1.2015(de)
- ^ a b c d e Kovanice zvanična stranica SNB, pristupljeno 25. 1.2015(de)
Vanjski linkovi
uredi
- (bs) (hr) (sr) (en) Kurs švicarskog franka, Centralna banka BiH
- (de) (fr) (it) Švicarska narodna banka
- (de) (en) (fr) Novčanice Švicarske