Čekaluša
Ulica Čekaluša, područje između Mejtaša i Džidžikovca, posjeduje veliku ambijentalnu, dokumentarnu, istorijsku i estetsku vrijednost u okvirima gradske cjeline Sarajeva. U okvirima ovog autentičnog gradskog područja, sačuvani su objekti izvedeni u osmanskom,[1] austrougarskom (historicizam, secesija) [2] i jugoslavenskom periodu (moderna arhitektura). Područje je sačuvalo izvorni urbani karakter i stambenu funkciju koja se prepliće sa poslovnom.
Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Odluku je donijela Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj 20. do 21. Juna 2016. godine, u sljedećem sastavu: Amir Pašić, Goran Milojević i Radoje Vidović (predsjedavajući).[3]
Lokacija
urediUlica Čekaluša se proteže od proširenja ulice Mejtaš na jugoistoku, do mjesta gdje se spajaju ulice Džidžikovac i Bjelave na sjeverozapadu, u padinskom dijelu Sarajeva, sjeverno u odnosu na centar grada.
Historija
urediTokom srednjovjekovnog perioda u sklopu varoši Vrhbosne, na sjevernoj strani rijeke Miljacke, postojalo je ukupno 5 sela. Jedno od njih je bilo Bilave (današnje naselje nosi naziv Bjelave), na čijem se području na krajnjoj južnoj padini nalazi današnja ulica Čekaluša. Popisom iz 1530. godine, u tome selu je zabilježeno 30 kuća. Područje je imalo status sela do 1531. godine, kada je u središtu dotadašnjeg sela izgrađen hadži Alijin mesdžid i tada područje dobija status mahale.[4] Mejtaš je nastao u osmanskom periodu. Na južnoj padini se nalazilo mezarje i kamen (mejt) na koji je polagan tabut prije dženaza pa otuda naziv Mejtaš.
Ulica Čekaluša, kao saobraćajnica i stambeno naselje je postojala u 16. stoljeću, kao sokak u Kulin hadži Bali mahali, u narodu poznatija kao Čekaluša. U dva osmanska izvora iz 1769. i 1867./68. godine, sokak se pojavljuje pod nazivom “Čegaluša”, što je vjerojatno bio prvi naziv ulice.
Početkom austrougarskog perioda, od 1885. godine, Sarajevo se intenzivno gradi i razvija pod direktnim evropskim utjecajima. To je slučaj i sa ulicom Čekaluša, gdje se grade stambeni objekti u nizu, djelimično i stambeno-poslovni i rekonstrukcija objekata izvedenih iz osmanskog perioda. Projektanti su bili Miloš Miladinović, Ludwig Jungwirth, Artur Poper, Josip Pospišil, Josip Vancaš, Josip Rekvenyi i drugi.
Godine 1919. ulica dobija naziv Nemanjina. Nastavljena je gradnja stambenih objekata, čija su prizemlja uglavnom imala poslovnu funkciju, interpoliranih između zgrada izvedenih tokom austrougarskog perioda.
Za vrijeme II. svjetskog rata ulica je nosila ime Murat-paše Hrvata, a u ulici sa stambenom funkcijom, nesmetano je nastavljena poslovna aktivnost. Nakon završetka rata, vraćen je naziv ulice iz 1919. godine (Nemanjina ulica), a nastavljene su interpolacije novih objekata i nadogradnje starih objekata u kojima su otvarani razni poslovni prostori (obućarske radnje, pekare, limarske radnje, frizerski saloni, kafane...)
Literatura
urediReference
uredi- ^ "Alija Bejtić: Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini". Muzej grada Sarajeva, Sarajevo, 1973. Pristupljeno 13. 9. 2016.
- ^ "Spasojević Arhitektura stambenih palata austrougarskog perioda u Sarajevu-". RABIC Sarajevo, 1999. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ^ "Ulica Čekaluša" (PDF). Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Pristupljeno 9. 2. 2018.[mrtav link]
- ^ "Alija Bejtić: Ulice i trgovi Sarajeva – Topografija, geneza, topinimi". Muzej grada Sarajeva, Sarajevo, 1973. Arhivirano s originala, 2. 5. 2019. Pristupljeno 13. 9. 2016.