Wikipedia

Univerzitetska biblioteka

biblioteka u okviru visokoškolske institucije

Univerzitetska biblioteka jest biblioteka koja je pripojena visokoškolskoj ustanovi i služi u dvije komplementarne svrhe: da podrži nastavni plan i program i istraživanje fakulteta i studenata.[1] Nepoznato je koliko univerzitetskih biblioteka ima širom svijeta. Akademski i istraživački portal koji održava UNESCO povezuje sa 3.785 biblioteke. Prema Nacionalnom centru za statistiku obrazovanja, procjenjuje se da postoji oko 3.700 univerzitetskih biblioteka u Sjedinjenim Državama.[1] U prošlosti se materijal za nastavnu lektiru, koji je bio dopuna predavanjima po nalogu profesora, nazivao rezervom. Prije nego što su elektronski uređaji postali dostupni, rezerve su bile isporučene kao stvarne knjige ili kao fotokopije odgovarajućih članaka iz časopisa. Moderne univerzitetske biblioteke općenito također pružaju pristup elektronskim izvorima.

Biblioteka Triniti koledža u Dablinu, osnovana 1592, established in 1592

Univerzitetske biblioteke moraju odrediti fokus za razvoj kolekcije jer sveobuhvatne zbirke nisu izvodljive. Bibliotekari to rade identifikujući potrebe fakulteta, studentskog tijela, misiju i akademske programe univerziteta. Kada postoje posebne oblasti specijalizacije u univerzitetskim bibliotekama, one se često nazivaju nišnim zbirkama. Ove kolekcije su često osnova posebnog odjela za prikupljanje i mogu uključivati originalne radove, umjetnička djela i artefakte koje je napisao ili stvorio jedan autor ili o određenoj temi.

Postoje velike varijacije među univerzitetskim bibliotekama na osnovu njihove veličine, resursa, zbirki i usluga. Univerzitetska biblioteka Harvarda smatra se najvećom strogo univerzitetskom bibliotekom na svijetu,[2] iako Danska kraljevska biblioteka—kombinovana nacionalna i akademska biblioteka—ima veću kolekciju.[3] Još jedan značajan primjer je Univerzitet Južnog Pacifika koji ima akademske biblioteke raspoređene u svojih dvanaest zemalja članica.[1] Univerzitet u Kaliforniji upravlja najvećim akademskim bibliotečkim sistemom na svijetu, upravljajući više od 40,8 miliona svezaka štampe u 100 biblioteka u deset kampusa.[4]

Okrugla čitaonica biblioteke Maughan, glavne akademske biblioteke Kraljevskog koledža u Londonu.
Univerzitetska biblioteka Leiden, Holandija, 1694. La nouvelle bibliothèque, iz Les delices de Leide, une des célèbres villes de l'Europe, Leiden: P. van der Aa, 1712.
Stara biblioteka Univerziteta Keio u Tokiju, Japan

Historija uredi

Biblioteke datiraju još iz antičkog svijeta, posebno Aleksandrijska biblioteka i historijski poznata biblioteka Univerziteta Nalanda, koje su navodno mjesecima gorjele zbog ogromnog broja rukopisa.[5]

SAD uredi

 
Pravna biblioteka Univerziteta u Michigenu
 
Biblioteka George Peabody na Univerzitetu Johns Hopkins

Prvi koledži u Sjedinjenim Državama bili su namijenjeni za obuku članova klera. Biblioteke povezane sa ovim institucijama uglavnom su se sastojale od poklonjenih knjiga o temama teologije i klasike. Godine 1766. Yale je imao otprilike 4.000 tomova, drugi nakon Harvarda.[6] Pristup ovim bibliotekama bio je ograničen na članove fakulteta i nekoliko studenata: jedini zaposleni je bio honorarni član fakulteta ili predsjednik koledža.[7] Prioritet biblioteke bio je zaštititi knjige, a ne omogućiti korisnicima da ih koriste. Godine 1849. biblioteka u Yalu je bila otvorena 30 sati sedmično, u Univerzitetu u Virginiji devet sati sedmično, Univerzitetu Columbia četiri, a na Bowdoin Collegeu samo tri.[8] Umjesto toga, studenti su stvarali književna društva i određivali cijenu ulaznice za izgradnju male zbirke upotrebljivih knjiga, često iznad onoga što je držala univerzitetska biblioteka.[8]

Na prijelazu stoljeća, ovaj pristup je počeo da se mijenja. Američko bibliotečko udruženje (ALA) osnovano je 1876, sa članovima uključujući Melvil Dewey i Charles Ammi Cutter. Biblioteke su ponovo postavile prioritete kako bi poboljšale pristup materijalima i pronašle su sve veće izvore finansiranja zbog povećane potražnje za navedenim materijalom.[9]

Univerzitetske biblioteke danas se razlikuju u pogledu toga u kojoj mjeri primaju one koji nisu povezani sa njihovim matičnim univerzitetima. Neke građanima nude privilegije čitanja i posuđivanja uz plaćanje godišnje naknade; takve naknade mogu značajno varirati. Prednosti se obično ne proširuju na usluge kao što je korištenje računara osim pretraživanja kataloga ili pristupa Internetu. Alumni i studenti lokalnih univerziteta koji sarađuju mogu dobiti popuste ili druge aspekte prilikom dogovaranja privilegija za pozajmljivanje. S druge strane, biblioteke nekih univerziteta su ograničene na studente, profesore i osoblje. Čak i u ovom slučaju, oni mogu omogućiti drugima da pozajmljuju građu kroz programe međubibliotečke pozajmice.

Biblioteke univerziteta u nekim slučajevima su i zvanična državna spremišta dokumenata i moraju biti otvorena za javnost. Ipak, javnosti se generalno naplaćuje naknada za pozajmljivanje i obično im nije dozvoljen pristup svemu što bi kao studenti mogli.

Kanada uredi

Univerzitetske biblioteke u Kanadi su relativno novije u poređenju sa drugim zemljama. Prva akademska biblioteka u Kanadi otvorena je 1789. u Windsoru, Nova Škotska.[10] Univerzitetske biblioteke bile su značajno male tokom 19. stoljeća i sve do 1950-ih, kada su kanadske univerzitetske biblioteke počele rasti kao rezultat veće važnosti obrazovanja i istraživanja.[10] Rast biblioteka tokom 1960-ih bio je direktan rezultat mnogih preovlađujućih faktora, uključujući povećan broj upisa studenata, povećanje postdiplomskih programa, veći budžet i opšte zagovaranje značaja ovih biblioteka.[11] Kao rezultat ovog rasta i Projekta biblioteke novih univerziteta u Ontariju koji se dogodio tokom ranih 1960-ih, u Ontariju je osnovano pet novih univerziteta koji su svi uključivali potpuno katalogizirane zbirke.[10] Osnivanje biblioteka bilo je široko rasprostranjeno širom Kanade i potpomognuto je grantovima Kanadskog vijeća i Vijeća za istraživanje društvenih i humanističkih nauka, koji su nastojali poboljšati bibliotečke zbirke.[10] Budući da su mnoge akademske biblioteke izgrađene nakon Drugog svjetskog rata, većina kanadskih univerzitetskih biblioteka koje su izgrađene prije 1940, a koje nisu bile ažurirane na modernu rasvjetu, klimatizaciju, itd., ili više nisu u upotrebi ili se manje koriste.[12] Ukupan broj visokoškolskih i univerzitetskih biblioteka porastao je sa 31 u 1959–1960. na 105 u 1969–1970.[13]

Nakon rasta univerzitetskih biblioteka u Kanadi tokom 1960-ih, došlo je do kratkog perioda sedacije, što je direktno rezultat nekih značajnih budžetskih problema.[14] Ove biblioteke bile su suočene sa problemima troškova vezanih za nedavno razvijenu uslugu međubibliotečke pozajmice i visokim troškovima periodičnih publikacija u budžetima nabavke, što je uticalo na cjelokupno budžetiranje nabavke i konačno na javne zbirke.[14] Kanadske univerzitetske biblioteke suočavale su se sa stalnim problemima u vezi sa nedovoljnim zalihama i opštim nedostatkom koordinacije među zbirkama.[15]

Univerzitetske biblioteke u Kanadi možda ne bi procvjetale ili nastavile da se jačaju bez pomoći vanjskih organizacija. Vijeće univerzitetskih biblioteka Ontarija (OCUL) osnovano je 1967. godine da promoviše jedinstvo među kanadskim univerzitetskim bibliotekama.[16] Ontario College and University Library Association (OCULA) je pridružen Ontarijskom bibliotečkom udruženju (OLA) i bavi se predstavljanjem univerzitetskih bibliotekara u vezi sa pitanjima koja se dijele u okruženju univerzitetskih biblioteke.[17]

Evropa uredi

Neki od najstarijih primjera univerzitetskih biblioteka u Evropi uključuju Bodleiansku biblioteku na Univerzitetu u Oxfordu, Biblioteku Triniti koledža u Dablinu i Univerzitetsku biblioteku Vilniusa u Litvaniji.

Evropske univerzitetske biblioteke uopšte se ne razlikuju od američkih univerzitetskih biblioteka. Međutim, postojaće značajne operativne varijacije. Prvo, mnoge biblioteke nemaju otvorene pristupe policama kao što to imaju američke univerzitetske biblioteke, što se može primijeniti i na opće zbirke institucije. Drugo, iako neke koriste sistem klasifikacije sličan ili zasnovan na Deweyjevoj decimalnoj klasifikaciji (DDC) koja se koristi u Sjedinjenim Državama, nije neuobičajeno da evropske biblioteke organiziraju svoje zbirke putem vlastitih sistema [18]

Moderne univerzitetske biblioteke uredi

Univerzitetske biblioteke su se transformisale u 21. vijeku kako bi se manje fokusirale na razvoj fizičkih kolekcija, pristup informacijama i digitalne resurse. Današnje univerzitetske biblioteke obično pružaju pristup online resursima zasnovanim na pretplati, uključujući istraživačke baze podataka i zbirke e-knjiga, pored fizičkih knjiga i časopisa. Univerzitetske biblioteke također nude prostor studentima za rad i učenje, u grupama ili individualno, na „tilim podovima“ i usluge pomoći u referencama i istraživanju, ponekad uključujući virtuelne referentne usluge.[19][20] Neke univerzitetske biblioteke daju tehnologiju kao što su video kamere, iPad-i i kalkulatori. Mnoge univerzitetske biblioteke su preuređene da odražavaju ovaj promjenjivi fokus kao zajednička sredstva za učenje. Univerzitetske biblioteke i zajednička sredstva za učenje često sadrže podučavanje, centre za pisanje i druge akademske usluge.

Glavni fokus modernih univerzitetskih biblioteka je informaciona pismenost, pri čemu većina američkih univerzitetskih biblioteka zapošljava osobu ili odjeljenje ljudi koji su prvenstveno posvećeni podučavanju.[21] Mnoge akademske institucije nude status zaposlenika univerziteta bibliotekarima, a od bibliotekara se često očekuje da objavljuju istraživanja u svojoj oblasti. Pozicije akademskog bibliotekara u Sjedinjenim Državama obično zahtijevaju diplomu MLIS-a od institucije akreditovane ALA.[22] Udruženje univerzitetskih i istraživačkih biblioteka najveća je akademska bibliotečka organizacija u Sjedinjenim Državama.

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ a b c Curzon, Susan; Jennie Quinonez-Skinner (9. 9. 2009). Academic Libraries. str. 11–22. doi:10.1081/E-ELIS3-120044525. ISBN 978-0-8493-9712-7. Pristupljeno 10. 9. 2013 – preko Encyclopedia of Library and Information Sciences.
  2. ^ Pezzi, Bryan (2000). Massachusetts. Weigl Publishers. str. 15. ISBN 978-1-930954-35-9.
  3. ^ "Årsberetning 2015" (PDF) (jezik: danski). 2015. Arhivirano (PDF) s originala, 3. 1. 2017. Pristupljeno 28. 8. 2017.
  4. ^ Westbrook, Danielle Watters; Chua, Kristen. "Facts and Figures – UC Libraries". UC Libraries. Arhivirano s originala, 1. 12. 2022. Pristupljeno 20. 2. 2023.
  5. ^ "Nalanda—the lost beacon of knowledge". Times of India Travel. Arhivirano s originala, 14. 11. 2022. Pristupljeno 14. 11. 2022.
  6. ^ Budd, John M. (1998). The Academic Library: Its Context, Its Purpose, and Its Operation. Englewood, Colorado: Libraries Unlimited. str. 30–31.
  7. ^ McCabe, Gerard; Ruth J. Person (1995). Academic Libraries: Their Rationale and Role in American Higher Education. Westport, Connecticut: Greenwood Press. str. 1–3.
  8. ^ a b Budd (1998), str. 34
  9. ^ McCabe (1995), str. 1-3.
  10. ^ a b c d Beckman, M.; Dahms, M.; Lorne, B. (2010). "Libraries". Arhivirano s originala, 14. 9. 2012.
  11. ^ Downs, R. B. (1967). Resources of Canadian academic and research libraries. Ottawa, ON.: Association of Universities and Colleges of Canada. str. 9.
  12. ^ Downs, R. B. (1967). Resources of Canadian academic and research libraries. Ottawa, ON.: Association of Universities and Colleges of Canada. str. 93.
  13. ^ Downs, R. B. (1967). Resources of Canadian academic and research libraries. Ottawa, ON.: Association of Universities and Colleges of Canada. str. 4.
  14. ^ a b University research libraries: Report of the consultative group on university research libraries. Ottawa, ON: The Canada Council. 1978. str. 4.
  15. ^ University research libraries: Report of the consultative group on university research libraries. Ottawa, ON: The Canada Council. 1978. str. 2.
  16. ^ "A History of Collaboration". Ontario Council of University Libraries. 2011. Arhivirano s originala, 26. 8. 2012. Pristupljeno 17. 2. 2017.
  17. ^ Ontario Library Association (n.d.). "About OCULA". Arhivirano s originala, 6. 12. 2011.
  18. ^ "Library Resources Outside the U.S." Brown University Library. 2020. Arhivirano s originala, 28. 4. 2023. Pristupljeno 28. 4. 2023.
  19. ^ "Changing Roles of Academic and Research Libraries". Association of College & Research Libraries (ACRL) (jezik: engleski). 30. 5. 2018. Arhivirano s originala, 13. 7. 2019. Pristupljeno 12. 7. 2019.
  20. ^ ""3D Tour of 5th Floor (silent floor) of USF Libraries Tampa," University of South Florida Libraries Digital Heritage and Humanities Collection (pristupljeno 22. 8. 2021)". Arhivirano s originala, 21. 4. 2023. Pristupljeno 15. 10. 2023.
  21. ^ Research Planning and Review Committee, ACRL (5. 6. 2018). "2018 top trends in academic libraries: A review of the trends and issues affecting academic libraries in higher education" (PDF). College & Research Libraries News. 79 (6): 286. doi:10.5860/crln.79.6.286.
  22. ^ "Academic Libraries". Education & Careers (jezik: engleski). American Library Association. 21 6. 2016. Arhivirano s originala, 12. 7. 2019. Pristupljeno 12. 7. 2019. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |date= (pomoć)

Dodatna literatura uredi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Univerzitetska_biblioteka&oldid=3552894"