Tiahuanaco

Tiahuanaco /O značenju imena još se vodi rasprava. U novije vrijeme često se navodi pod engleskim oblikom Tiwanaku. Prema mišljenju profesora Alan L. Kolata izvorni naziv je bio Taypikhala, (“kamen u središtu”)/ je prastari indijanski grad u bolivijskim Andama iz vremena prije Inka, lociran na bolivijskim visoravnima u južnom dijelu bazena jezera Titicaca. Tiahuanaco je u početku sagrađen kao jedan od brojnih gradova sa malim hramovima. Ti gradovi, koji su ovisili o stadima, lovu, ribolovu i nešto poljoprivrede, dijelili su kontrolu nad regijom do otprilike 400 godine.

Kalasaya

U to vrijeme grad je počeo preuzimati kontrolu i uključivati ostale gradove u čvrsto kontroliranu jezgru regije koja je kasnije postala carstvo Tiwanaku. Tokom slijedećih nekoliko stotina godina, Tiahuanaco je imao snažan utjecaj na južne i srednje Ande kroz mješavinu strategije kolonizacije,neizravne kontrole i trgovačkih veza koje su se protezale od zapadne obale do istočnih džungli današnje Bolivije, Čilea i Perua.

Jezgra drevnoga grada sastoji se od niza ogromnih monumentalnih skulptura. Najveća je piramida Akapana, kamenom obložen terasasti humak dugačak oko 200 m i visok 17 m, koji sadrži središnje tzv. potonulo dvorište. Ostale velike konstrukcije uključuju Kalasayu, ogromnu povišenu platformu dugačku 130 m, te stepenasti humak koji svojim oblikom podsijeća na slovo T poznat kao Pumapunku. Najpoznatiji spomenici su možda Vrata Sunca i Mjeseca, na kojima su detaljni reljefi važnih božanstava. S arhitekturom kamenih blokova i sofisticiranim načelom Tiwanaku je imao jasan utjecaj na razvoj kasnije arhitekture Inka.