Wikipedia

Teorijska fizika

Teorijska fizika je grana fizike koja primjenjuje matematički model i apstrakcije fizikalnih objekata i sistema da racionalizira, objasni i predvidi prirodne pojave. Ona je u suprotnosti sa eksperimentalnom fizikom, koja koristi eksperimentalne alate radi ispitivanja ovih pojava.

Vizuelno predstavljanje Schwarzschild-ve crvotočine. Crvotočine nisu nikada uočene, ali je predviđeno njihovo postojanje kroz matematičke modele i naučnu teoriju.

Napredak nauke zavisi generalno od uzajamnog djelovanja između eksperimentalnih proučavanja i teorije. U nekim slučajevima, teorijska fizika se pridržava standarda matematičke strogosti dok daje manju težinu eksperimentima i posmatranjima.[a] Naprimjer, prilikom razvoja posebne teorije relativnosti, Albert Einstein je bio zabrinut sa Lorentzovom transformacijom koja je ostavila Maxwellove jednačine invarijantne, ali je bio očigledno nezainteresiran za Michelson–Morleyevim eksperimentom u vezi plutanja planete Zemlje kroz eter. U drugu ruku, Einstein je dobio Nobelovu nagradu za objašnjavanje fotoelektričnog efekta, prethodno eksperimentalnog rezultata kojem je nedostajala teoretska podloga.[1]

Pregled uredi

Fizikalna teorija je model fizikalnih događaja. Procjenjuje se po mjeri koje se njene pretpostavke slažu sa empirijskim opservacijama. Kvalitet fizikalne teorije se procjenjuje također prema svojim sposobnostima da napravi nova predviđanja koja mogu biti ovjerena novim opservacijama. Fizikalna teorija se razlikuje od matematičkih teorema u tome da iako su obje zasnovane na nekom obliku aksioma, procjena matematičke primjenjivosti nije zasnovana na prihvatanju sa bilo kojim eksperimentalnim rezultatima.[2][3] Fizikalna teorija slično odstupa od matematičke teorije, u smislu da riječ "teorija" ima različito značenje u matematičkim pojmovima.[b]

“   ”

Jednačine za Einsteinovu mnogostrukost, koja se koristi u generalnoj relativnosti za opis zakrivljenosti prostorvremena

Fizikalna teorija uključuje jednu ili više veza između različitih mjerljivih količina. Arhimed je shvatio da brod plovi potiskivanjem svoje mase od vode, a Pitagora je shvatio vezu između dužine vibriranja žice i muzičkog tona koji proizvodi.[4][5] Ostali primjeri navode entropiju kao mjeru nesigurnosti vezano za pozicije i kretanja nevidljivih čestica i kvantnomehaničku ideju da (rad i) energija nisu neprekidno promjenjive.

Teorijska fizika se zasniva na nekoliko različitih pristupa. U tom pogledu, teorijska fizika čestica oblikuje dobar primjer. Naprimjer: "fenomenologisti" mogu primijeniti (polu-) empirijske formule da se slože sa eksperimentalnim rezultatima, često bez dubljeg fizikalnog shvatanja.[c] "Modeleri" (također zvani "model-graditelji") često se pojavljuju više kao fenomenologisti, ali pokušavaju modelirati spekulativne teorije koje imaju određene željene osobine (prije nego na eksperimentalnim podacima), ili primijeniti tehnike matematičkog modeliranja za fizikalne probleme.[d] Postoje neki pokušaji da se kreiraju približne teorije, zvane efektivne teorije, jer potpuno razvijene teorije mogu biti označene kao nerješive ili prekomplikovane. Drugi teoretičari mogu pokušati da objedine, formaliziraju, reinterpretiraju ili generaliziraju postojeće teorije, ili da naprave potpuno nove teorije.[e]

Glavne teorije uredi

Glavne teorije (nekad se označavaju i kao središnje teorije) predstavljaju cjelinu znanja, kako činjeničnog tako i naučnih pogleda, a posjeduje i uobičajeni naučni kvalitet testova kroz ponavljanje, dosljednosti sa postojećom dobro-uspostavljenom naukom i eksperimentima. Postoje glavne teorije koje su uopćeno prihvaćene teorije zasnovane u potpunosti prema njihovim efektima objašnjavajući veliki opseg podataka, iako su njihovo otkrivanje, objašnjavanje i mogući sastav predmeti debate.

Primjeri uredi

Istaknuti teorijski fizičari uredi

Poznati teorijski fizičari su:

Također pogledajte uredi

Napomene uredi

  1. ^ Postoji neka rasprava o tome da li ili ne teorijska fizika koristi matematiku za izgradnju intuicije i ilustrativnosti za izdvajanje fizičkog uvida (pogotovo kada normalno iskustvo zakaže), prije nego kao sredstvo u formaliziranju teorije. Ovo se veže na pitanje o korištenju matematike u manje formalno rigoroznoj mjeri, a više intuitivno ili na heuristički način nego, recimo, matematička fizika.
  2. ^ Ponekad riječ "teorija" može se koristiti dvosmisleno u ovom smislu, ne da opiše naučne teorije, nego istraživanje (pod)polja i programa. Primjeri: teorija relativnosti, teorija kvantnog polja, teorija struna.
  3. ^ Rad Johanna Balmera i Johannesa Rydberga u spektroskopiji, i polu-empirijska formula mase nuklearne fizike dobri su kandidati za primjere ovog pristupa.
  4. ^ Ptolomejski i Kopernikovi modeli Sunčevog sistema, Bohrov model vodikovih atoma i model nuklearne ljuske dobri su kandidati za primjere ovog pristupa.
  5. ^ Uvjerljivo ovo su najslavnije teorije u fizici: Newtonova teorija gravitacije, Einsteinova teorija relativnosti i Maxwellova teorija elektromagnetizma dijele neki od ovih atributa.

Reference uredi

  1. ^ "The Nobel Prize in Physics 1921". The Nobel Foundation. Pristupljeno 9. 10. 2008.
  2. ^ Theorems and Theories Arhivirano 19. 8. 2014. na Wayback Machine, Sam Nelson.
  3. ^ Mark C. Chu-Carroll, 13. 3. 2007 :Theorems, Lemmas, and Corollaries. Arhivirano 21. 9. 2022. na Wayback Machine Good Math, Bad Math blog.
  4. ^ Singiresu S. Rao (2007). Vibration of Continuous Systems (illustrated izd.). John Wiley & Sons. 5,12. ISBN 0471771716. ISBN 9780471771715
  5. ^ Eli Maor (2007). The Pythagorean Theorem: A 4,000-year History (illustrated izd.). Princeton University Press. str. 18-20. ISBN 0691125260. ISBN 9780691125268

Literatura uredi

Vanjski linkovi uredi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Teorijska_fizika&oldid=3551881"