Skerco
Skerco (ital. scherzo, množina scherzi-šala) jest dio muzičkog djela, često stavak u većem djelu poput simfonije ili sonate.
Precizna definicija skerca se mijenjala tokom godina, ali često se odnosi na treći stavak koji zamjenjuje menuet u četverodijelnim kompozicijama, kao što su simfonije, sonate, ili gudački kvarteti. Skerco se također često odnosi na brzi, smiješni sastav koji može, a i ne mora biti dio veće kompozicije. Riječ "scherzo" znači "vic" u italijanskom jeziku. Ponekad riječ "scherzanda" ("šala") se koristi u muzičkoj notaciji i ukazuje da bi muzički prelaz trebao biti izveden na razigran način. Sreće se u vrijeme Johanna Sebastiana Bacha kao komad veselog karaktera. Ludwig van Beethoven ga uvodi umjesto menueta kao brži treći stavak u sonati. Kao i menuet, u obliku je složene trodijelne pjesme sa sadržajem isprekidane melodijske linije, naglim dinamičkim kontrastima, neočekivanim akcentima, što mu daje humorističan, fantastičan ili groteskni karakter. Oblik skerca se često proširuje na A B A A B A A ili A B A C A.[1]
Oblik uredi
Scherzo je razvijen iz menueta i postepeno ga zamijenjuje kao treći (ili ponekad drugi) stavak u simfonijama, gudačkim kvartetima, sonatama i sličnim djelima. Za razliku od prilično dostojanstvenog menueta koji je prvobitno bio ples aristokratije, Scherzo u svom brzom 3/4 tempu je bio prepun elemenata iznenađenja u dinamici i orkestraciji. Tradicionalno zadržava trodijelni tempo kao i menuet, ali je znatno brži. Skerco i menuet sadrže kontrastni stavak trio samo za tri muzička instrumenta nakon čega slijedi ponavljanje skerca ili menueta, stvarajući ABA ili trodijelni oblik. To se ponekad sviralo dva ili više puta (ABABA), a "B" tema je bila trio.[1]
Porijeklo i upotreba skerca do danas uredi
U vrijeme Baroka, skerco je bila lagahna pjevačka ili instrumentalna kompozicija poput: Scherzi musicali od Claudija Monteverdija iz 1607, Scherza, Aria i Canzonette e Madrigale za glasove i instrumente od Antonija Brunellija iz 1616, Scherzo Musicale Johanna Schenka ili Scherzo Johanna Sebastiana Bacha u Partiti broj 3 za čembalo. Stalnim ponavljanjem ili naglom promjenom ritmova u nekim od menueta Josepha Haydna jasno predviđaju vrstu skerca koje je razvio Beethoven. U svojih šest kvarteta, Opus 33 ("Ruski kvartet", ili "Gli Scherzi"), Haydn je zapravo koristio sam naziv skerco. Beethoven je napisao skerca za gotovo svih njegovih devet simfonija iako je koristio oznaku skerco samo u drugoj i trećoj simfoniji. Ponekad ćemo pronaći Scherza koja se razlikuju od tradicionalne strukture.
U 19. vijeku, skerco nije uvijek bio korišten u većim djelima, ali je još uvijek bio karakteristično brzi stavak u muzičkom djelu. Izvrsni efekti orkestracije i uzbudljivi ritmovi uz brz tempo karakterišu Scherzo iz Sna ljetne noći Felixa Mendelssohna, dok se u četiri klavirska skerca Frédérica Chopina dramatično, pomalo tamno raspoloženje izmjenjuje s više lirskim triom. A kasniji primjer iz vremena romantizma je Čarobnjakov pomoćnik Paula Dukasa, a "Scherzo je zasnovan na baladi od Goethea". Početkom 20. vijeka Igor Stravinski je napisao svoj Scherzo à la Russe, namijenjen prvo za džez grupu, a kasnije i za puni orkestar.[1]