Unutarbošnjački sukob u Bosanskoj krajini
Unutarbošnjački sukob u Bosanskoj krajini bio je oružani sukob između Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH), lojalne centralnoj vladi Alije Izetbegovića u Sarajevu, i Autonomne pokrajine Zapadna Bosna, lojalne Fikretu Abdiću u Velikoj Kladuši. Trajao je od 27. septembra 1993. do 7. augusta 1995. Završio je osvajanjem teritorije Zapadne Bosne zajedničkom Operacijom "Oluja" Hrvatske vojske (HV), Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) i ARBiH-a.
| Unutarbošnjački sukob u Bosanskoj krajini | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dio rata u Bosni i Hercegovini | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
|
 Republika Srpska Republika Srpska Krajina Savezna Republika Jugoslavija |
Logistička podrška: Hrvatska | ||||||||
| Komandanti i lideri | |||||||||
|
Radojica Božović |
 Alija Izetbegović Rasim Delić Ramiz Dreković (do novembra 1993) Atif Dudaković | ||||||||
| Uključene jedinice | |||||||||
 Narodna odbrana Zapadne Bosne Vojska Republike Srpske Srpska vojska Krajine |
 5. korpus Armije RBiH | ||||||||
| Snage | |||||||||
 4.000–5.000[1] 8.000–10.500[2][b] 3.000–5.000[3][c] oko 500[6][d] |
oko 17.000[5] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
|
558 poginulih[7] 121+ poginuli 202+ ranjena 4+ povrijeđenih[8][9][10] |
672+ poginula 1.638+ teže ranjenih 3.981+ lakše ranjen[11] | ||||||||
Pozadina uredi
Regija Cazinske krajine koja se nalazi u širem regionu Bosanske Krajine imala je nešto veći BDP po glavi stanovnika u odnosu na prosjek Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine.[12] Regija je bila uglavnom naseljena Bošnjacima i obuhvata općine Bihać, Cazin i Veliku Kladušu. Na sjeveru i zapadu graniči sa Hrvatskom i odsječena je od ostatka bošnjačkog stanovništva na jugu i istoku gusto naseljenim područjima s većinskim srpskim stanovništvom.[12] Fikret Abdić je osnovao lokalno poljoprivredno preduzeće Agrokomerc sa sjedištem u Velikoj Kladuši i tokom 1970-ih i 1980-ih uspio pretvoriti Cazinsku krajinu u uspješnu regionalnu ekonomiju, ranije siromašnu seljačku oblast. Agrokomerc je postao najveći prehrambeno-prerađivački konglomerat u Jugoslaviji, zapošljavajući 13.000 ljudi i posjedujući mnoge tvornice i lokale. Cijeli grad Velika Kladuša i okolica živjeli su od uspjeha Agrokomerca. Abdić je uspio stvoriti kult ličnosti, dobio je nadimak "Babo".[12]
Nakon borbe za politički monopol, Savez komunista Jugoslavije izgubio je izbore od nacionalističkih partija. U Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini Srbi su podržavali Srpsku demokratsku stranku (SDS), dok su Hrvati podržavali Hrvatsku demokratsku zajednicu (HDZ). Bošnjaci okupljeni oko Stranke demokratske akcije (SDA) koju je vodio Alija Izetbegović, bivši osuđenik i član Mladih muslimana, koji je bio glavni optuženik tokom Sarajevskog procesa 1983. Abdić, bivši član Saveza komunista, pristupio je SDA kao jedan od njenih lidera.[13] Na izborima za Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine 1990. Abdić je osvojio 200.000 glasova više od Izetbegovića.[14] I on i Izetbegović izabrani su za predstavnike Muslimana u Predsjedništvu, dok je Ejup Ganić, također član SDA, izabran u Predsjedništvo kao predstavnik Jugoslavena.[13] Abdić se tako pojavio kao glavna prijetnja Izetbegovićevoj dominaciji nad SDA i potencijalni predsjednik Predsjedništva. Moguća je i Abdićeva linija da prestigne SDA. Međutim, Abdić se povukao nakon izolacije od strane čelnika SDA i pristao da bude samo član Predsjedništva nakon protivljenja tvrdolinijaša SDA.[14] Smijenjen je iz Predsjedništva 1993. nakon što je proglasio Autonomnu pokrajinu Zapadnu Bosnu. Umjesto njega u Predsjedništvo je imenovan Nijaz Duraković.
Rat u Bosni i Hercegovini zahvatio je Cazinsku krajinu u maju 1992, neuspješnim nastojanjem Vojske Republike Srpske (VRS) da okupira Bihać. Iako je Cazinska krajina bila stalno okružena VRS-om, borbe su deeskalirane početkom 1993, posebno nakon što je Bihać proglašen zaštićenom zonom UN-a u aprilu 1993.[12]
Historija uredi
Fikret Abdić, muslimanski član Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine i lokalni vođa koji je stvorio ekonomsko carstvo oko Agrokomerca, proglasio je Autonomnu pokrajinu Zapadnu Bosnu 27. septembra 1993. u Velikoj Kladuši. AP Zapadna Bosna je djelovala kao mini-država, sa premijerom i parlamentom.[12] Bošnjaci iz Bihaća protivili su se autonomiji i ostali lojalni Republici Bosni i Hercegovini. U vrijeme kada su Bošnjaci bili u otvorenom ratu sa Srbima i Hrvatima, Fikret Abdić je u oktobru 1993. potpisao pakt o saradnji sa Republikom Srpskom i sporazum o razvoju političke saradnje sa Herceg-Bosnom u novembru 1993. Abdić je uživao snažnu lokalnu podršku.[12] 521. i 527. brigada 5. korpusa ARBiH iz Velike Kladuše prebjegle su i pridružile se Abdiću.[12]
Bošnjake koji su ostali lojalni Republici Bosni i Hercegovini predvodio je Atif Dudaković, komandant 5. korpusa ARBiH. Cazinska krajina bila je podijeljena između Abdića i Dudakovića, pri čemu su Velika Kladuša i Cazin bili na strani Abdića, a Bihać uz Dudakovića. Do januara 1994. veći dio teritorije Cazinske krajine bio je pod kontrolom 5. korpusa. Istog mjeseca Dudaković je sa Abdićem potpisao primirje. Međutim, prekid vatre je prekinut 18. februara 1994. kada je Abdić započeo ofanzivu na 5. korpus. Borbe su trajale do ljeta 1994, a do kraja sukoba 30.000 Abdićevih snaga bježalo je prema susjednoj Hrvatskoj. Iako je 5. korpus ostvario nekoliko pobjeda, Velika Kladuša je u decembru 1994. ponovo bila pod Abdićevom kontrolom. Peti korpus uspio je probiti linije VRS-a oko Bihaća i ojačati ih Vašingtonskim sporazumom između Hrvatske, Herceg-Bosne i Republike Bosne i Hercegovine 1994. Naredne 1995. u operaciji Oluja, 5. korpus uspio je ostvariti odlučujuće pobjede protiv Abdićeve vojske.[12]
Napomene uredi
- ^ Dana 26. jula 1995. proglašena je Republikom Zapadnom Bosnom.
- ^ Oko 6.000–7.500 iz 2. krajiškog korpusa i 2.000–3.000 iz 1. krajiškog korpusa.
- ^ Brojno stanje snaga SVK usmjerenih prema 5. korpusu Armije RBiH znatno je variralo u zavisnosti od intenziteta borbenih dejstava. U decembru 1994. nasuprot 5. korpusu bilo je angažovano 6.638 boraca SVK[4], a u julu 1995. čak 14.690.[5]
- ^ Oko 500 pripadnika Korpusa specijalnih jedinica Vojske Jugoslavije, Srpske dobrovoljačke garde i Jedinice za specijalne namjene, poznatije pod nazivom Crvene beretke, uzelo je učešća u operaciji "Pauk".
Fusnote uredi
- ^ Šadinlija 2018, str. 553.
- ^ CIA 2002, str. 150.
- ^ Michael R. Gordon (30. 10. 1994). "Conflict in the Balkans: Croats Warn of Wider War if Bihać Falls". New York Times. Pristupljeno 2. 5. 2024.
- ^ Sekulić 2000, str. 93.
- ^ a b Sekulić 2000, str. 159.
- ^ CIA 2002, str. 294.
- ^ Tokača 2012, str. 160.
- ^ Sekulić 2000, str. 97.
- ^ Sekulić 2000, str. 161.
- ^ Sekulić 2000, str. 253.
- ^ Felić 2002, str. 647.
- ^ a b c d e f g h Fotini 2008.
- ^ a b Lučić 2005.
- ^ a b Martins Branco 2009.
Bibliografija uredi
- Centralna obavještajna agencija (2002). Balkan Battlegrounds, Volume I: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990–1995. Washington D.C: Centralna obavještajna agencija.
- Felić, Bejdo (2002). Peti korpus: (1992-1995.). Sarajevo: Ljiljan. ISBN 9958-22-098-9.
- Fotini, Christia (2008). "Following the Money: Muslim versus Muslim in Bosnia's Civil War". Comparative Politics. 40 (4): 461–480. doi:10.5129/001041508X12911362383390. JSTOR 20434096. Pristupljeno 1. 5. 2024.
- Lučić, Ivica (2005). "Evolution and Condition of the Elites in Bosnia-Herzegovina – A Personal View". National Security and the Future. 3–4 (6): 151–174. Pristupljeno 1. 5. 2024.
- Martins Branco, Carlos Manuel (2009). "The Muslim National Question in Bosnia. An Historical Overview and an Analytical Reappraisal". Revista Militar (2488): 567–0. Pristupljeno 1. 5. 2024.
- Sekulić, Milisav (2000). Knin je pao u Beogradu. Bad Vilbel: Nidda Verlag.
- Šadinlija, Mesud (2018). Između pravde i realpolitike: odnos mirovnih planova i vojnih operacija u Bosni i Hercegovini 1992-1995. Sarajevo: Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta. ISBN 978-9958-028-29-8.
- Tokača, Mirsad (2012). Bosanska knjiga mrtvih I: ljudski gubici u Bosni i Hercegovini 1991-1995. Sarajevo: Istraživačko dokumentacioni centar. ISBN 978-9958-9544-5-0.