Genotoksikologija
Genotoksikologija (genetička toksikologija) jeste interdisciplinarna naučna oblast koja se bavi proučavanjem štetnih djelovanja raznih agenasa na nasljedni materijal. Njen glavni zadatak je otkrivanje novih agenasa koji posjeduju potencijal za izazivanje nasljednih promjena u germinativnim i/ili somatskim ćelijama organizama, prvenstveno čovjeka i, na osnovu eksperimentalnih podataka, procjenjivanje stepena opasnosti izlaganja ljudi tim agensima. S obzirom na glavni zadatak genotoksikologije, istraživanja u ovoj oblasti su uglavnom zasnovana na citogenetičkim metodama.[1][2]
U istraživanjima genotoksičnih efekata primjenjuje se veliki broj testova koji kao test-modele koriste ćelije i ćelijske linije različitih organizama i organizme na različitim nivoima evolutivnog razvoja. Testovi za evaluaciju genotoksičnosti se mogu klasificirati u četiri grupe: 1. testovi za detekciju oštećenja DNK na molekulskom nivou, 2. testovi za detekciju mutacija na ćelijskom nivou, 3. testovi za procjenu mutacija na hromosomskom nivou i 4. testovi za procjenu mutagenosti na nivou organizma kao cjeline[2]
Iako se pod genotoksičnim efektima najčešće podrazumijevaju mutacije odnosno mutageni efekti, to je samo jedan od oblika ispoljavanja genotoksičnosti.[1] Prema kriterijma koje je definisao Environmental Mutagen Information Center (EMIC), genotoksični efekti se manifestuju kao efekti na nukleinskim kiselinama, genske mutacije, efekti na hromosomima, citološki efekti, mitotički ili mejotički efekti, mutacije biljnog pigmenta, efekti na funkciju plodnosti ili steriliteta, mješoviti efekti.[2][3]
Reference uredi
- ^ a b Sofradžija A., Hadžiselimović R., Maslić E. (1989) Genotoksičnost pesticida. Svjetlost, Sarajevo.
- ^ a b c Haverić S., Haverić A., Hadžić M. (2014): Uvod u genotoksikologiju. U Pojskić L., editor. Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 978-9958-9344-8-3.
- ^ Wassom J.S. (1980) The storage and retrieval of chemical mutagenesis information. U: Alečević M., ed. (1980) Progres in Environmental Mutagenesis. Elsevier/North Holland, Amsterdam, New York, Oxford.